Ιδρύεται ο ΕΛΑΣ – Πώς πήρε το όνομά του και ποιες οι δραστηριότητές του στη διάρκεια της Κατοχής

Ήταν μια μέρα σαν σήμερα, 16 Φεβρουαρίου του 1942, όταν ιδρύεται το στρατιωτικό σκέλος του ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο), ο θρυλικός ΕΛΑΣ. Πώς πήρε το όνομά του και ποιες οι δραστηριότητές του στη διάρκεια της Κατοχής.

Αντλούμε στοιχεία από το βιβλίο του Διονύση Χαριτόπουλου «Άρης ο Αρχηγός των Ατάκτων»: «Ηγεσία του ΚΚΕ κινήθηκε για αντίσταση, μόνο μετά τις 22 Ιουνίου του ‘41 που η Γερμανία επιτέθηκε στη Σοβιετική Ένωση. “Η επίθεση αυτή σήμανε συναγερμό για τα κομμουνιστικά κόμματα (…) ήταν η ιδεολογική πατρίδα τους, που τη βάζανε πρώτη και από τη φυσική τους πατρίδα”. Η πρωτοβουλία για τη δημιουργία του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου ανήκει στους κομμουνιστές· αυτές τις δύο τρεις εκατοντάδες που κατόρθωσαν να δραπετεύσουν από τις φυλακές και τα ξερονήσια.

»Παράλληλα με τις άλλες του οργανώσεις, το ΚΚΕ είχε συστήσει την ΚΣΕ (κεντρική στρατιωτική επιτροπή), κάτι σαν «κλαδική», με την οποία προσπαθεί να συσπειρώσει τους αξιωματικούς. Τον Δεκέμβριο, που αναλαμβάνει ουσιαστικά την ηγεσία του κόμματος ο Γιώργης Σιάντος, τα πράγματα γίνονται θετικότερα για την ένοπλη αντίσταση· αλλά τίποτα αποσαφηνισμένο, μόνο σκέψεις.

»Το ελληνικό Κομμουνιστικό Κόμμα, προσανατολίστηκε σε μια στρατιωτική δύναμη, μία «κόκκινη φρουρά», ικανή για δυναμική κατάληψη της εξουσίας μετά την απελευθέρωση· όπως ακριβώς τα προπολεμικά αστικά «κινήματα». (...) Την ίδια εποχή οι Βρετανοί επιδιώκουν τη δημιουργία-υπό τον έλεγχό τους- μικρών ένοπλων τμημάτων στην ελληνική ύπαιθρο, που θα εκτελούν διατεταγμένα σαμποτάζ ή θα προστατεύουν και θα διευκολύνουν τους δικούς τους πράκτορες στις αποστολές τους.

»Στην 8η Ολομέλεια του κόμματος, που συνήλθε μέσα στον Ιανουάριο του '42, στα πρακτικά περιλαμβάνεται και παράγραφος για τις μορφές πάλης, όπου γενικά αναφέρεται η οργάνωση ειδικών μαχητικών τμημάτων. Στην ίδια ολομέλεια εξελέγη και τυπικά γραμματέας του ΚΚΕ ο Γιώργης Σιάντος. (...) Μετά την όγδοη ολομέλεια ακόμα η ΚΣΕ μετονομάζεται· στην αρχή μιλούσαν για Λαϊκό Στρατό, ύστερα τον έκαναν ΕΛΣ (Ελληνικό Λαϊκό Στρατό) για πλατύτερη αποδοχή, ώσπου έρχεται το όνομα που αξίζει χρυσάφι. Στον κ. Κλάρα (σ.τ.σ. εννοεί τον Άρη Βελουχιώτη, αρχηγό του ΕΛΑΣ) που βρίσκεται στην αναμονή στην Αθήνα, ή ονομασία ΕΛΣ φαίνεται ελλειπής· δεν του ηχεί είχε καλά. Και προτείνει την παρεμβολή της λέξης Ανταρτικός, ώστε τα αρχικά να σχηματίζουν την δίσημη ονομασία ΕΛΑΣ. Για την προσθήκη αυτού του «Α» στην ονομασία ερίζουν περισσότερο από δέκα κομματικοί στα γραπτά τους. Ο δημοσιογράφος του κόμματος, Σόλων Γρηγοριάδης, πιο κοντά από κάθε άλλον στις ζυμώσεις, το αποδίδει στον κ. Κλάρα: “Είχε επικρατήσει η επωνυμία ΕΛΣ: Ελληνικός Λαϊκός Στρατός. Αλλ' ο Θανάσης Κλάρας, όταν οι συζητήσεις έφθασαν ως αυτόν, είχε μια έμπνευση:

- Ελληνικός Λαϊκός Αντάρτικος Στρατός πρέπει να λέγεται. Δηλαδή ΕΛΑΣ. Θα πιάσει ως σύνθημα. Ελλάς και ΕΛΑΣ.
Άρεσε η σκέψη (…) και εγκρίθηκε με ενθουσιασμό (…) μόνο που ο Θανάσης Χατζής (σ.τ.σ ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ και του ΕΑΜ)το Αντάρτικος το αντικατέστησε με το Απελευθερωτικος”». Και εγένετο ΕΛΑΣ!

Από τον Γοργοπόταμο, ποτάμι που έπνιξε τον κατακτητή

Οι κυρίως στρατιωτικές επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ άρχισαν με την κορυφαία αντιστασιακή επιχείρηση, την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου. Ο ΕΛΑΣ, στη διάρκεια της Κατοχής, προξένησε καταστροφές στους κατακτητές αφήνωντας πίσω του περισσότερους από 30.000 νεκρούς· συνέλαβε 6.500 αιχμαλώτους, κατέστρεψε 37 μεγάλες γέφυρες, 85 ατμομηχανές και, περίπου, 1000 βαγόνια και αυτοκίνητα που εξυπηρετούσαν τους κατακτητές. Αξιοσημείωτες επίσης ήταν και οι δολοφονίες, του γερμανού υποστράτηγου Κρεντς από τον ΕΛΑΣ Λακωνίας και του συνταγματάρχη των Ες Ες και υπεύθυνου -μεταξύ άλλων- για τις σφαγές του Διστόμου και της Κλεισούρας, Καρλ Σίμερς (Karl Schumers). Την άνοιξη του 1944 ο ΕΛΑΣ είχε υπό τον έλεγχο του τα 2/3 της χώρας και τη στιγμή της απελευθέρωσης το 90% της Ελλάδας! Ο ΕΛΑΣ, αριθμούσε 100.000 ενόπλους που με το ΕΑΜ έφθαναν περίπου τους 2 εκατ. οπαδούς. Ο ΕΛΑΣ ήταν ο κυρίαρχος στον αντιστασιακό αγώνα. Τα υπόλοιπα είναι μια θλιβερή ιστορία με κακούς Εγγλέζους, με κακούς ΕΛΑΣιτες, με κακούς Κυβερνητικούς, κακούς χειρισμούς και τέλος κακό για το ΚΚΕ. Για την Ελλάδα τέλος καλό;
Ο Λεωνίδας Κύρκος σε συνέντευξή του στον Αλέξη Παπαχελά είχε ομολογήσει: «Ευτυχώς που δεν νίκησε η επανάστασή μας»…

Επίσης σαν σήμερα…

1943 - Σφαγή του Δομένικου: Τα ιταλικά στρατεύματα κατοχής εκτελούν 150 κατοίκους του Δομένικου της Λάρισας.

1964: Η Ένωση Κέντρου θριαμβεύει στις βουλευτικές εκλογές· λαμβάνει το 52,72% των ψήφων και 171 έδρες έναντι 35,26% και 107 εδρών του συνασπισμού Ε.Ρ.Ε.-Προοδευτικών και 11,80% και 22 εδρών της Ε.Δ.Α.

1968: Εκτελείται στη Θεσσαλονίκη ο Αριστείδης Παγκρατίδης, που έμεινε στην Ιστορία ως ο Δράκος του Σέιχ Σου και που μάλλον δεν ήταν αυτός.