┋ Κόσμος ┋ 10.10.2025 06:28

Ελεύθερο Ρεπορτάζ

Ενότητες στο άρθρο: 📌 Ο πυρήνας των πυρήνων 📌 Έβραζε ο δαίμονας 📌 Πρωτόγονη τεχνολογία 📌 Άρχισε να ανεβαίνει η θερμοκρασία 📌 Θα κατάπινε την Ευρώπη 📌 Η 10η Οκτωβρίου 📌 Με διοξείδιο του άνθρακα 📌 Σταμάτησαν οι ανεμιστήρες 📌 Η σωτήρια πράξη απελπισίας 📌 Όσο έβλεπαν τον ήλιο ήλπιζαν 📌 Μας λυπήθηκε ο Θεός 📌 Καταστροφή στο γάλα 📌 Δεν έμαθε τίποτα ο λαός 📌 Πολλά δεν γνωρίζουμε 📌 Πρόωροι θάνατοι 📌 Η φωτιά έσβησε, ο φόβος έμεινε

Όταν έβρασε ο δαίμονας: 58 χρόνια από το πρώτο πυρηνικό ατύχημα στην Ευρώπη που από θαύμα δεν εξαφάνισε την Αγγλία

Το πυρηνικό ατύχημα που έγινε 29 χρόνια πριν από το Τσερνόμπιλ και παραλίγο να αφανίσει την Ευρώπη.

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 8 λεπτά ┋

Μία ημέρα σαν κι αυτή – 10 Οκτωβρίου – πριν από 68 χρόνια έγινε το πρώτο και πιο σοβαρό πυρηνικό ατύχημα στην καρδιά της Ευρώπης. Και όμως, έγινε τρεις δεκαετίες πριν από το Τσερνόμπιλ, αλλά λίγοι το γνωρίζουν και ακόμα λιγότεροι το θυμούνται.

Ο πυρήνας του εργοστασίου στο Σέλαφιλντ της Αγγλίας θα μείνει τσιμεντωμένος για πολλές δεκαετίες ακόμα. Σύμφωνα με θεωρίες συνωμοσίας, ίσως ποτέ να μην μάθουμε την αλήθεια. Και όμως, συνέβη στην καρδιά της Αγγλίας, σε μία περιοχή που ακόμα και σήμερα φημίζεται ως «ησυχαστήριο του θανάτου».

Ο πυρήνας των πυρήνων

Το εργοστάσιο του Γουίντσκέιλ (Windscale), στην απομονωμένη κομητεία Cumbria, στη δυτική ακτή της Αγγλίας, δούλευε αθόρυβα στον απομονωμένο και πανέμορφο και κατάφυτο κάμπο. Βλέποντας το εξωτερικά θα νόμιζε κανείς πως παράγει προϊόντα γεωργίας. Και όμως ήταν η καρδιά της βρετανικής πυρηνικής υπεροχής. Ο πυρήνας των πυρήνων. Το μέρος όπου η χώρα παρήγαγε πλουτώνιο που ήταν η κινητήριος δύναμη για το πυρηνικό οπλοστάσιό της.

Έβραζε ο δαίμονας

Όλα εξελίσσονταν υπό άκρα μυστικότητα και η δουλειά γινόταν μέσα από δύο αντιδραστήρες, φτιαγμένους από γραφίτη και ουράνιο. Όμως κάτω από το μεταλλικό του περίβλημα έβραζε ο δαίμονας. Δύο ημέρες νωρίτερα, οι μηχανικοί είχαν ξεκινήσει μια εργασία που είχε γίνει ρουτίνα, αλλά το οποιοδήποτε λάθος θα σήμαινε το τέλος της Ευρώπης. Η εργασία αυτή την ονομάζουν οι πυρηνικοί επιστήμονες «ανόπτηση του γραφίτη», ώστε να απελευθερωθεί η ενέργεια που είχε αποθηκευτεί έπειτα από χρόνια λειτουργίας.

Πρωτόγονη τεχνολογία

Οι ενδείξεις θερμοκρασίας δεν ήταν ακριβείς. Σε σύγκριση με τη σημερινή τεχνολογία το εργοστάσιο μόνο και μόνο που λειτουργούσε ήταν θαύμα. Πρωτόγονη τεχνολογία, παλιά όργανα, ελλιπείς μετρήσεις, μηδαμινά πρωτόκολλα ασφαλείας. Ήταν θέμα χρόνου να γίνει το μοιραίο λάθος ή να υπάρξει αστοχία υλικού για να έρθει η συμφορά.

Άρχισε να ανεβαίνει η θερμοκρασία

Στις 8 Οκτωβρίου 1957, η θερμοκρασία στον Αντιδραστήρα 1 άρχισε να ανεβαίνει ανεξήγητα. Οι χειριστές θεώρησαν πως πρόκειται για φυσιολογική μεταβολή. Μέχρι το επόμενο πρωί, 9 Οκτωβρίου, ο τεχνικός Τζακ Λόξλεϊ έκανε μία τρομακτική παρατήρηση που του πάγωσε το αίμα. Είδε μια κόκκινη λάμψη μέσα στα κανάλια του πυρήνα. Το ουράνιο είχε αρχίσει να φλέγεται. Η αντίστροφη μέτρηση είχε ξεκινήσει...

Θα κατάπινε την Ευρώπη

Η φωτιά ξέσπασε γρήγορα. Μέσα σε λίγες ώρες, οι φλόγες εξαπλώθηκαν στο εσωτερικό του αντιδραστήρα. Δεν υπήρχαν πλέον πολλές λύσεις για να καταπολεμηθεί ο διάβολος, που λεπτό με το λεπτό γιγαντωνόταν και ήταν έτοιμος να καταπιεί όχι μόνο την Αγγλία αλλά και την Ευρώπη. Κι όμως, εκατομμύρια Ευρωπαίοι κινούνταν ανέμελοι εκείνο το πρωινό...

Η 10η Οκτωβρίου

Το ημερολόγιο έδειχνε 10 Οκτωβρίου 1957 και ο ουρανός πάνω από το Windscale γέμισε καπνό. Οι τεχνικοί είδαν πορτοκαλί φλόγες να ξεπηδούν από το σύστημα εξαερισμού. Ο επικεφαλής μηχανικός Τομ Τουάντοκ ανέβηκε πάνω στον αντιδραστήρα και αντίκρισε την κόλαση, με τον γραφίτη να έχει αναφλεγεί, το ουράνιο να λιώνει και τη θερμοκρασία να αγγίζει πλέον τους 1.300 βαθμούς Κελσίου. Πιεστικά ασφαλείας και όλοι οι προστατευτικοί μηχανισμοί είχαν καταρρεύσει. Ήταν μια πυρκαγιά που δεν έπρεπε ποτέ να συμβεί και που κανείς δεν ήξερε πώς να τη σβήσει.

Με διοξείδιο του άνθρακα

Σύμφωνα με τα πρωτόκολλα της εποχής, η πρώτη προσπάθεια έπρεπε να γίνει με διοξείδιο του άνθρακα. Παρά τις ηρωικές προσπάθειες των εργαζομένων, που δεν άφησαν το πόστο τους ούτε μία στιγμή, η καύση δεν αντιστρεφόταν. Το αέριο διαλυόταν από τη θερμότητα και όλη η προσπάθεια ήταν ως «μη γενόμενη».

Σταμάτησαν οι ανεμιστήρες

Τότε δόθηκε εντολή να σταματήσουν οι ανεμιστήρες, για να περιοριστεί το οξυγόνο που τροφοδοτούσε τη φωτιά, αλλά και πάλι δεν είχαν αποτέλεσμα. Η φωτιά έκαιγε τα μέταλλα και τον γραφίτη λες και ήταν χαρτοπετσέτες. Το μέχρι «χθες» αθόρυβο και καθαρό εργοστάσιο είχε μετατραπεί σε μία ραδιενεργή βόμβα που θα βύθιζε την Ευρώπη στην εποχή του Μεσαίωνα.

Oι ήρωες εργαζόμενοι στο Γουίντσκέιλ μετέπειτα Σέλαφιλντ που έμειναν μέχρι το τέλος και έσωσαν την Αγγλία από τον όλεθρο

Η σωτήρια πράξη απελπισίας

Την επόμενη μέρα, 11 Οκτωβρίου 1957, πάρθηκε μια απόφαση που κανείς μηχανικός δεν θα ήθελε ποτέ να πάρει. Ποια ήταν αυτή; Να ρίξουν νερό απευθείας στον πυρήνα που φλεγόταν. Ήταν μια πράξη απελπισίας, καθώς πίσω από το καλό σενάριο – να γίνει το θαύμα – υπήρχε ο κίνδυνος να πραγματοποιηθεί μία αλυσιδωτή αντίδραση και έκρηξη, εάν μετά τη διάσπαση του νερού σε οξυγόνο και υδρογόνο ανατροφοδοτούσε μια μέγα-έκρηξη που θα έκοβε στη μέση το νησί ή θα εξαφάνιζε τη δυτική Αγγλία, εκτός βέβαια από την τεράστια και ανεξέλεγκτη μόλυνση που θα ερημοποιούσε όλη τη Μεγάλη Βρετανία. Κι όμως, δεν υπήρχε άλλη επιλογή...

Όσο έβλεπαν τον ήλιο ήλπιζαν

Οι εργάτες και οι τεχνικοί άρχισαν να δουλεύουν το απίθανο σενάριο, καθώς χρόνος δεν υπήρχε και έπρεπε να τα παίξουν όλα για όλα. Άρχισαν να ρίχνουν τόνους νερού μέσα στον καυτό αντιδραστήρα, ελπίζοντας πως το επόμενο πρωί θα είναι στη θέση τους και δεν θα έχουν εξαϋλωθεί. Τα λεπτά έμοιαζαν αιώνες. Κανείς δεν μιλούσε. Μόνο λιγοστές ανάσες. Όσο περνούσαν οι ώρες και έβλεπαν ακόμα το φως του ήλιου, είχαν ελπίδα.

Μας λυπήθηκε ο Θεός

Μέχρι το μεσημέρι της 12ης Οκτωβρίου, η φωτιά άρχισε να υποχωρεί. Ο πυρήνας αντιδρούσε θετικά. Ψυχόταν και η θερμοκρασία έπεφτε. Το αδύνατο έγινε δυνατό. Για έναν ανεξήγητο λόγο, οι νόμοι της φυσικής ήταν γενναιόδωροι με μία αλαζονική γενιά που έπαιζε την ύπαρξή της στον τζόγο. «Ο Θεός ήταν με την Αγγλία και ήθελε να ζήσουμε», αναφώνησαν οι εργάτες, αλλά το επόμενο διάστημα σίγουρα θα σκέφτηκαν πως καλύτερα να είχαν πεθάνει...

Καταστροφή στο γάλα

Το εργοστάσιο είχε απελευθερώσει στην ατμόσφαιρα τεράστιες ποσότητες ραδιενέργειας, όπως ιώδιο, καίσιο και ξένιο. Το νέφος ταξίδεψε στη βόρεια Αγγλία, τη Σκωτία και τη Σκανδιναβία. Οι αρχές εντόπισαν ραδιενεργό γάλα σε ακτίνα 500 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Το επόμενο διάστημα ξέσπασε κρίση, καθώς οι αρχές διέταξαν να καταστραφούν πάνω από 2 εκατομμύρια λίτρα γάλακτος.

Η εγκατάσταση στον φλεγόμενο αντιδραστήρα έκλεισε και βυθίστηκε στο νερό

Δεν έμαθε τίποτα ο λαός

Μπροστά στον πανικό και στο στραπάτσο του γοήτρου της Αγγλίας, η κυβέρνηση του Χάρολντ Μακμίλαν έδρασε αθόρυβα. Η κοινή γνώμη δεν έπρεπε να μάθει πολλά. Το γεγονός υποβαθμίστηκε. Πραγματικά «θάφτηκε» μαζί με τον αντιδραστήρα. Ο κόσμος πίστεψε ότι επρόκειτο για ένα μικρό συμβάν σε κάποιο μακρινό εργοστάσιο της Cumbria.

Πολλά δεν γνωρίζουμε

Ωστόσο, μετά από 30 χρόνια αποκαλύφθηκε η αλήθεια. Για ορισμένους αναλυτές, ακόμα και σήμερα πολλά δεν γνωρίζουμε. Λίγες ημέρες μετά το Τσερνόμπιλ, αποκαλύφθηκε πως η Βρετανία είχε ζήσει το δικό της Τσερνόμπιλ και είχε επιβιώσει. «Οι λεπτομέρειες βγήκαν περισσότερο για να καθησυχάσουν όσους πίστευαν πως με το Τσερνόμπιλ ήρθε το τέλος», είχε πει αναλυτής στο BBC.

Πρόωροι θάνατοι

Το Windscale – που αργότερα μετονομάστηκε σε Sellafield για να σβήσει την άγρια και αποκρουστική φήμη του – έγινε σύμβολο σιωπής. Σύμφωνα με τα στοιχεία, δεν υπήρξαν νεκροί τις επόμενες ώρες μετά το ατύχημα. Ωστόσο, οι μελέτες έδειξαν δεκάδες, ίσως εκατοντάδες, πρόωρους θανάτους από καρκίνο τα επόμενα χρόνια.

Η φωτιά έσβησε, ο φόβος έμεινε

Ο πυρήνας του αντιδραστήρα, μέχρι σήμερα – στην 68η επέτειο – παραμένει σφραγισμένος και απομονωμένος, σαν σιωπηλό μνημείο ενός αόρατου πολέμου ανάμεσα στην τεχνολογία και την ανθρώπινη προσπάθεια για υπεροχή και κυριαρχία. Το Windscale μπορεί να μην κατέρρευσε με ένα «big bang», αλλά κατέρρευσε μέσα στη σιωπή και στην ανασφάλεια. Ο πυρήνας ακόμα φλέγεται – και θα φλέγεται για δεκαετίες – ώστε να μας θυμίζει πως, όταν ανάβουμε φωτιές, πρέπει να είμαστε έτοιμοι για να μπορούμε να τις σβήσουμε.

Διαβάστε ακόμη