Ινδία – Πακιστάν: «Εφόσον υπάρχουν τα πυρηνικά όπλα, τίποτα δεν είναι απίθανο» - Πρώην Επιθεωρητής του Διεθνούς Οργανισμού Πυρηνικής Ενέργειας στο ethnos.gr

Σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές, το πιθανότερο σενάριο είναι ότι, η τελευταία κρίση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν θα τελειώσει σχετικά σύντομα. Για πάνω από 25 χρόνια, από όταν απέκτησαν πυρηνικό οπλοστάσιο, οι δύο χώρες – ορκισμένοι εχθροί, έχουν αναπτύξει την εξαιρετική ικανότητα να εμπλέκονται σε τεταμένες και βίαιες συγκρούσεις, χωρίς αυτές να κλιμακώνονται σε βαθμό που να απειλεί ολόκληρο τον πλανήτη.

Ο ινδός Υπουργός Εξωτερικών, Βίκραμ Μίσρι, ανακοινώνοντας την «επιχείρηση Σίντουρ», τις διασυνοριακές επιθέσεις με πυραύλους που ξεκίνησαν από τη χώρα του, έκανε λόγω για «μετρημένες, μη κλιμακούμενες, αναλογικές και υπεύθυνες ενέργειες». Για την ώρα καμία από τις δύο πλευρές δεν έχει στείλει χερσαία στρατεύματα στο έδαφος της άλλης- ενέργεια που θα αποτελούσε ένα πιο σαφές σημάδι γενικευμένης σύρραξης.

Την περασμένη Τετάρτη (07/05), η Ινδία εξαπέλυσε επιθέσεις με πυραύλους στο Πακιστάν, ως απάντηση στη βάναυση σφαγή τουριστών από μαχητές τον Απρίλιο. Σύμφωνα με την ινδική κυβέρνηση, οι εν λόγω μαχητές έχουν δεσμούς με το πακιστανικό κράτος. Έκτοτε, οι δύο χώρες ανταλλάσσουν πυρά πυροβολικού και επιθέσεις με drones στα σύνορα. Μέχρι στιγμής, οι νεκροί είναι περίπου 40.

Ορισμένοι αναλυτές, ωστόσο, με δεδομένη την κλίμακα και την ένταση των επιχειρήσεων, καθώς και λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι δε διαφαίνεται μία επερχόμενη έξοδος από την κρίση, κάνουν λόγο για το πιο επικίνδυνο επεισόδιο μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, από τον Πόλεμο του Κάργκιλ το 1999, όταν οι απώλειες σε στρατιώτες, και από τις δύο πλευρές, ήταν εκατοντάδες. Το ότι καμία από τις δύο πλευρές δε θέλει μία ενδεχόμενη κλιμάκωση της κρίσης, δε σημαίνει ότι αυτή δεν είναι πιθανή.

Γραμμή Ελέγχου

Από το 1947, όταν η -κυρίως ινδουιστική- Ινδία και το -κυρίως μουσουλμανικό- Πακιστάν χωρίστηκαν, έχουν πολεμήσει σε τέσσερις μεγάλες συρράξεις κι έχουν εμπλακεί σε πολλές, μιρκότερες συγκρούσεις. Βασική πηγή της έντασης αποτελεί η διαφιλονικούμενη περιοχή του Κασμίρ, η οποία από το 1972 έχει διαιρεθεί από μια ανεπίσημη συνοριακή γραμμή γνωστή ως Γραμμή Ελέγχου.

Το παράδοξο της «πυρηνικής ειρήνης»

Ακόμα και σε περιόδους ειρήνης στην περιοχή, οι παραβιάσεις της γραμμής και τα διασυνοριακά πυρά είναι σχετικά συχνά. Η Ινδία κατηγορεί το Πακιστάν ότι υποστηρίζει μια μακροχρόνια ισλαμιστική εξέγερση στα τμήματα του Κασμίρ που ελέγχει — κάτι που το Πακιστάν αρνείται, αν και υποστηρίζει ανοιχτά την αυτονομία της περιοχής. Τα διακυβεύματα της σύγκρουσης αυξήθηκαν κατακόρυφα, από την εισαγωγή των πυρηνικών όπλων. Πρώτη έκανε το βήμα η Ινδία το 1974, ενώ το Πακιστάν απέκτησε το δικό του, πυρηνικό οπλοστάσιο το 1998. . Το 1999, ξέσπασε ο Πόλεμος του Κάργκιλ, όταν πακιστανοί μαχητές διέσχισαν μυστικά τη Γραμμή Ελέγχου και πήραν θέσεις σε ινδικό έδαφος. Ο πόλεμος διήρκησε δύο μήνες και τα τελευταία 26 χρόνια αποτελεί συχνά το βασικό αντεπιχείρημα στην ιδέα της «πυρηνικής ειρήνης». Όσοι υιοθετούν, δηλαδή, το αντεπιχείρημα, υποστηρίζουν ότι, η ύπαρξη των πυρηνικών οπλοστασίων είναι αυτή που μειώνει την πιθανότητα πολέμου, λόγω του κινδύνου κλιμάκωσης.

Ωστόσο, και το Πακιστάν και η Ινδία έχουν αποδείξει ότι, δύο πυρηνικές δυνάμεις μπορούν να πολεμήσουν, έστω και με συμβατικά όπλα. Οι δύο χώρες χρησιμοποιούνται από ορισμένους πολιτικούς επιστήμονες για να υποστηριχθεί το «παράδοξο της σταθερότητας-αστάθειας»: τα πυρηνικά μειώνουν τον κίνδυνο μεγάλου πολέμου αλλά αυξάνουν τον κίνδυνο μικρότερης βίας. Έκτοτε έχουν σημειωθεί αρκετές εξάρσεις έντασης, οι οποίες, όμως, είναι κάθε φορά πιο έντονες και πιο επικίνδυνες.

Το 2001, μετά από τρομοκρατική επίθεση στο κοινοβούλιό της, η Ινδία κατηγόρησε τις πακιστανικές υπηρεσίες πληροφοριών και συγκέντρωσε σχεδόν 1 εκατομμύριο στρατεύματα στα σύνορα. Ωστόσο, αποφεύχθη η πολεμική σύρραξη. Το ίδιο συνέβη και το 2008, μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στη Βομβάη. Η Ινδία απάντησε με «χειρουργικά πλήγματα» το 2016. Το 2019, έπειτα από βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας, η Ινδία βομβάρδισε στόχους σε πακιστανικό έδαφος, και το Πακιστάν απάντησε με αεροπορικές επιθέσεις που κατέληξαν σε αερομαχία. Τα τελευταία χρόνια, η ένταση φαινόταν να έχει εκτονωθεί. Μέχρι τον περασμένο μήνα.

Στις 22 Απριλίου, ένοπλοι σκότωσαν 26 άτομα στο τουριστικό θέρετρο Pahalgam, στο ινδικό Κασμίρ. Ομάδα με το όνομα «Μέτωπο Αντίστασης» ανέλαβε την ευθύνη. Η Ινδία θεωρεί το «Μέτωπο Αντίστασης» παρακλάδι της ισλαμιστικής μαχητικής οργάνωσης, Λασκάρ-ε-Τάιμπα, που στα αραβικά σημαίνει «Στρατός των Καθαρών». Η πακιστανική κυβέρνηση αρνείται κάθε εμπλοκή. Ο ινδός Πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι, ωστόσο, ορκίστηκε να «εξαλείψει ό,τι απέμεινε από το καταφύγιο των τρομοκρατών». Μετά από εβδομάδες έντασης, η στρατιωτική σύγκρουση ξεκίνησε όταν η Ινδία εκτόξευσε πυραύλους κατά 9 στόχων στο Πακιστάν. Οι πακιστανικές Αρχές έκαναν λόγο για τουλάχιστον 31 νεκρούς, ενώ επλήγησαν και δύο τεμένη. Το Πακιστάν απάντησε με επιθέσεις drone και πυραύλων. Έχουν καταρριφθεί ινδικά αεροσκάφη, αλλά οι δύο πλευρές αλληλοκατηγορούνται και για παραπληροφόρηση.

Σε αναζήτηση διεξόδου

Προς το παρόν, ένα σαφές «μονοπάτι εκτόνωσης» δε φαίνεται στον ορίζοντα. Το 2019, η απελευθέρωση Ινδού πιλότου από το Πακιστάν βοήθησε στην αποκλιμάκωση της κρίσης. Ορισμένοι προτείνουν ως πιθανή ευκαιρία για διάλογο την επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας για τα ύδατα του ποταμού Ινδού. Όμως, η επίθεση στο Pahalgam κατέστρεψε την εικόνα ασφαλούς τουριστικού προορισμού που προωθούσε η κυβέρνηση Μόντι, καθιστώντας την στρατιωτική απάντηση σχεδόν βέβαιη. Για την ώρα, καμία από τις δύο πλευρές δεν δείχνει τη διάθεση διαλόγου.

Η Ινδία λέει ότι επέδειξε αυτοσυγκράτηση, πλήττοντας μαχητικούς στόχους. Το Πακιστάν απάντησε στοχεύοντας ινδικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Αν και καμία πλευρά δεν επιδιώκει την κλιμάκωση, αυτό θα μπορούσε να αλλάξει.

«Επειδή τα πυρηνικά όπλα υπάρχουν, δεν μπορεί να αποκλειστεί τίποτα»

«Αυτό είναι καθαρά πολιτική απόφαση», λέει στο ethnos.gr ο συγγραφέας, Διδάκτωρ Πυρηνικής Φυσικής και πρώην Επιθεωρητής του Διεθνούς Οργανισμού Πυρηνικής Ενέργειας, Παντελής Οικονόμου. «H εκτίμηση η δικιά μου είναι ότι το Πακιστάν την Πέμπτη (08/05) άφησε να εννοηθεί πως, ό,τι έκανε, το έκανε (σ.σ. την επίθεση στο αεροδρόμιο της Τζαμού) σαν αντίποινα στο χτύπημα που επιχείρησαν οι ινδοί. Τουε έριξαν τα αεροπλάνα, τα οποία το Πακιστάν λέει ότι ήταν πολλά, η Ινδία ισχυρίζεται ότι ήταν λιγότερα. Οι εκτιμήσεις που γίνονται από τους αναλυτές, αλλά και η γνώμη μου είναι, ότι οι πακιστανοί εύχονται να μην υπάρξει κλιμάκωση. Το αφήνουν ανοιχτό ως ενδεχόμενο, αλλά η δικιά μου εκτίμηση είναι ότι δε θα γίνει, εκτός αν συνεχίσει κι άλλο η Ινδία. Εκτιμώ ότι κάτι τέτοιο δε θα γίνει, εκτός αν συνεχίσει κι άλλο η Ινδία, που δε νομίζω ότι και αυτή η πλευρά θέλει. Ξέρετε, η Ινδία έπρεπε να χτυπήσει μετά την ενέργεια μέσα στο ινδικό Κασμίρ», προσθέτει.

Παρότι σχετικά καθησυχαστικός ωστόσο, ο κ. Οικονόμου, επισημαίνει ότι, μία ένταση ανάμεσα σε δύο πυρηνικές δυνάμεις δημιουργεί πάντα τον φόβο απέναντι στο ενδεχόμενο κλιμάκωσης. «Όσο και να λέμε ότι μάλλον δε θα γίνει, πάντοτε είναι πιθανό. Όσο μικρή και να είναι η πιθανότητα μία πυρηνικής έκρηξης - στην προκειμένη μίας εμπλοκής δύο πυρηνικών δυνάμεων- το αποτέλεσμα δυνητικά θα ήταν τεράστιο. Αυτό είναι που πανικοβάλλει -και πρέπει να πανικοβάλλει- όλους, και να τους βάζει σε εγρήγορση. Και αυτό το ξέρουν και οι πακιστανοί και οι ινδοί».

Στο βιβλίο του, «Παγκόσμια Πυρηνική Απειλή» (εκδόσεις Σιδέρης), ο κ. Οικονόμου περιλαμβάνει δύο μικρά κεφάλαια και για το Πακιστάν και για την Ινδία. Εκεί αναφέρεται και στο πυρηνικό τους οπλοστάσιο. Τα στοιχεία μπορεί τώρα να έχουν κάπως αλλάξει, πάντως εκτιμάται ότι, η κάθε μία από τις δύο χώρες, έχουν περίπου από 170 πυρηνικές κεφαλές – ίσως 2-3 παραπάνω η Ινδία. Όπως λέει ο καθηγητής, «και μία να πέσει, θα ήταν ολέθριο». Ο κ. Οικονόμου αναφέρεται και στην τελευταία κρίση μεταξύ των δύο χωρών, το 2019. «Τότε, η κατάσταση είχε φτάσει πολύ περισσότερο στα άκρα από ότι σήμερα». Ο κ. Οικονόμου, στο τελευταίο βιβλίο του, «Το τελευταίο λάθος» (εκδόσεις Παπαδόπουλος) αναφέρεται εκτενώς στην κρίση του 2019, και στην εκτόνωσή της.

Οι ινδοί είχαν αποκλείσει το πακιστανικό Κασμίρ πέθανε πολύς κόσμος εκεί. Ο τότε πρωθυπουργός του Πακιστάν, Ίμραν Καν, είχε μιλήσει στον ΟΗΕ. Εκείνος ο λόγος του ήταν ιστορικός. Αυτό που μπορεί να κρατήσει κανείς από την 45λεπτη ομιλία, ήταν ότι, όταν πυρηνική δύναμη φτάσει στο αδιέξοδο σε έναν πόλεμο, οι επιπτώσεις θα περάσουν τα σύνορα των συγκρουόμενων πλευρών. Δε χρειάζεται δηλαδή να ρίξουν τις 170 πυρηνικές κεφαλές που έχει ο καθένας, με μία – δύο θα είναι ολέθριες οι συνέπειες για όλο τον πλανήτη γιατί υπάρχει και η κλιματική αλλαγή. Αυτό τότε τους απέτρεψε, σταμάτησαν και οι δύο τις ενέργειες», εξηγεί.

Μπορεί η ανθρωπότητα να ελπίζει ότι μπορεί κάτι να τους αποτρέψει και τώρα; Για τον ίδιο, η σύρραξη είναι και θέμα εσωτερικού γοήτρου των δύο χωρών. «Αν μπορέσουν και οι δύο να παρουσιάσουν ότι είναι πιο γεροί, και οι άλλοι τους φοβούνται,  και ότι (η κάθε πλευρά) είναι κερδισμένη, ναι. Αυτό που θέλουν είναι να ανέβει το γόητρό τους εσωτερικά. Νομίζω ότι θα σταματήσουν εκεί. Επειδή, όμως, τα πυρηνικά όπλα υπάρχουν, δεν μπορεί θεωρητικά να αποκλειστεί κάτι. Υπάρχει και η τριβή, όσο μικρή και να είναι η πιθανότητα, εάν κάτι “ξεφύγει” ο όλεθρος θα είναι τεράστιος», καταλήγει ο Παντελής Οικονόμου. 

Διαβάστε ακόμη

Χάος στη Μέση Ανατολή μετά και τις ιρανικές επιθέσεις σε αμερικανικές βάσεις - Κουβέιτ, Μπαχρέιν, Ιράκ έκλεισαν τους εναέριους χώρους

Ιβάν Σαββίδης: «Ό,τι λέω το τηρώ» - Όλα στο φως από τον ΠΑΟΚ για τη Νέα Τούμπα

Απελπιστική η κατάσταση στη Χίο: «Άνεμοι 8 μποφόρ και φλόγες 30 μέτρα» - Μάχη να κοπεί το μέτωπο πριν τα Μαστιχοχώρια

Συγκλονιστικές εικόνες από τη Λέσβο, 10 χρόνια μετά την ανθρωπιστική κρίση