Ανδρέας Συγγρός: εθνικός ευεργέτης ή άθλιος κερδοσκόπος που ζημίωσε τον τόπο και οδήγησε Έλληνες στην αυτοκτονία;

Ανδρέας Συγγρός: εθνικός ευεργέτης ή άθλιος κερδοσκόπος; Ήταν μια μέρα σαν σήμερα,13 Φεβρουαρίου του μακρινού 1899. Ο 18ος αιώνας μετρούσε μήνες για να φύγει και η Αθήνα τιμούσε με την πάνδημη παρουσία επισήμων και λαού εκείνον που είχε μόλις «φύγει». Ο Ανδρέας Συγγρός, ο «εθνικός ευεργέτης», έναν χρόνο πριν μπει στα 70 του, αποχαιρέτησε τη ματαιότητα των ανθρωπίνων πράξεων και αποδήμησε εις Κύριον…

«Πάντα ματαιότης τα ανθρώπινα όσα ουχ υπάρχει μετά θάνατον· ου παραμένει ο πλούτος, ου συνοδεύει δόξα…». Ο Συγγρός περιεβλήθη με την άλω του Εθνικού Ευεργέτη μετά θάνατον, όμως περισσότερο ζημίωσε τους Έλληνες παρά τους ευεργέτησε, όπως προκύπτει από τα έργα του! Στην εξόδιο ακολουθία του Συγγρού παρέστησαν ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ και η βασίλισσα Όλγα, ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Ζαΐμης, υπουργοί, ο διοικητής της Εθνικής Τράπεζας Στέφανος Στρέιτ, αξιωματούχοι του κρατικού μηχανισμού και χιλιάδες λαού, που λιμοκτονούσε, αλλά ξέχναγε την πείνα του με επίσημες τελετές…

Η Ελλάς κήρυξε εθνικό πένθος για τρεις ημέρες, έκλεισαν τα σχολεία και ματαιώθηκαν οι εκδηλώσεις της Αποκριάς στην πρωτεύουσα!
Ποιος ήταν όμως ο κεκοιμημένος δούλος του Θεού και του χρήματος, Ανδρέας Συγγρός, του οποίου η μνήμη είναι ζωντανή στους νεοέλληνες όταν διασχίζουν την Λεωφόρο Συγγρού, μια από τις κεντρικότερες οδικές αρτηρίες της Αθήνας και ο μοναδικόο δρόμοο της Ελλάδας με πέντε λωρίδες ανά κατεύθυνση κατά περιοχές! Κι εδώ «χρυσοκάνθαρος» ο Συγγρός…

Από τους πλουσιότερους!

Ο Ανδρέας Συγγρός, όπως γράφει ο Γιάννης Κορδάτος στην Ιστορία του, «...ήταν ένας από τους πλουσιότερους Έλληνες του εξωτερικού και ήρθε στην Ελλάδα, γιατί κατάλαβε ότι ήταν παρθένο το έδαφος για να ιδρύσει επιχειρήσεις· αγόρασε τις μετοχές της εταιρίας Λαυρίου, εκτοπίζοντας τους γάλλους μετόχους· έπαιζε στο χρηματιστήριο και με τα κόλπα του κατόρθωσε να τσεπώσει εκατομμύρια. Δημιούργησε πανικό στο χρηματιστήριο και οι μετοχές της εταιρίας Λαυρίου ξέπεσαν. Οι μικρομέτοχοι τις πουλούσαν για ένα κομμάτι ψωμί και τις αγόραζαν οι πράκτορές του. Όταν μαθεύτηκαν τα κόλπα του, αγανάκτησε ο κόσμος και τον είπανε Λαυριοφάγο. Αυτός όμως δίνοντας μερικές χιλιάδες για φιλανθρωπικά έργα-που γι’ αυτόν ήταν πενταροδεκάρες- εξαγόρασε τον τίτλο του “εθνικού ευεργέτου”».

Ο Ανδρέας Συγγρός, λοιπόν, είχε γεννηθεί στην Κωνσταντινούπολη το 1830 από τον γιατρό Δομένικο Τσιγγρό (προσωπικός γιατρός της αδερφής του σουλτάνου Μαχμούτ Β) και τη Νικολέττα Νομικού· και οι δυο γονείς του κατάγονταν από τη Χίο. Η οικογένεια Συγγρού εγκαταστάθηκε το 1834 στην Άνδρο κι έπειτα στη Σύρο όπου ο Ανδρέας σπούδασε στη σχολή του Θεόφιλου Καΐρη και στο σχολαρχείο της Ερμούπολης. Ο πατέρας του είχε ένα όνειρο για τον δευτερότοκο γιό του: να τον καμαρώσει γιατρό· τον θαύμασε ως έμπορο μεταξιού, τραπεζίτη, τοκογλύφο, πολιτικό, αλλά δεν έζησε να ακούσει να λένε τον γιό του «πιο ισχυρό κι από τον Βασιλιά»!

Ο Ανδρέας Συγγρός εξελίχθηκε σε μέγα οικονομικό παράγοντα: ίδρυσε την εταιρεία «Συγγρός, Κορωνιός και Σία» (στην εταιρεία συμμετείχε και ο Στέφανος Σκουλούδης μετέπειτα Πρωθυπουργός της Ελλάδας), την Τράπεζα Κωνσταντινουπόλεως μέσω της οποία δάνειζε με υπερβολικούς τόκους την Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου, και την Αίγυπτο, ήταν δεινός «παίκτης» στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου και το 1872 επιλέγει την Αθήνα για μόνιμη κατοικία του και αγοράζει τεράστιες εκτάσεις στην Αττική και ένα μεγάλο οικόπεδο (έναντι του ποσού των 65.000 δρχ.) στο κέντρο της πρωτεύουσας όπου έχτισε το ανάκτορό του, το Μέγαρο Συγγρού, σημερινή έδρα του υπουργείου Εξωτερικών, που βρίσκεται στη συμβολή της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας και της οδού Ζαλοκώστα, ακριβώς απέναντι από τη Βουλή. Το νεοκλασικό μέγαρο του Ανδρέα Συγγρού, απέναντι από τα Παλαιά Ανάκτορα του Όθωνα αναγέρθηκε σε σχέδια του διάσημου γερμανού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλερ.

Στο Λαύριο έγινε... χορός

Με την αρωγή της Κυβέρνησης Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, ο Συγγρός αγόρασε τα ορυχεία του Λαυρίου από τη γαλλική εταιρεία «Roux - Serpieri - Fressynet C.E» και διέδωσε ότι ανακαλύφθηκαν εντός τους μεγάλες ποσότητες κοιτασμάτων χρυσού· η φήμη ήταν, ασφαλώς, ψευδής, όμως… Όμως η μετοχή της εταιρείας έγινε από χαρτί «χρυσός».
Ο Συγγρός απαίτησε να μεταβιβαστούν οι μετοχές των ορυχείων στην δική του Τράπεζα Κωνσταντινουπόλεως, υποδαύλισε τις φήμες περί χρυσού και προχώρησε σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου και μετοχοποίηση της εταιρείας. Αποτέλεσμα; Χιλιάδες αφελείς Αθηναίοι (όπως τότε: Χρηματιστήριο 1999-2003…) να σπεύσουν, μη έχοντας την παραμικρή γνώση περί χρηματιστηριακών (1999…), να αγοράσουν μετοχές και επειδή τότε «Σοφοκλέους» δεν υπήρχε παρά μόνο τα έργα του αρχαίου τραγωδού, το καφενείο «Η Ωραία Ελλάς» μετατράπηκε σε Χρηματιστήριο, όπου γράφτηκε μια ακόμα τραγωδία...

Μετοχές ονομαστικής αξίας 200 δραχμών πωλούνταν και 50% πάνω από την τιμή τους με τους «έχοντες πληροφορίες» να θεωρούν δεδομένα τα κοιτάσματα χρυσού και μάλιστα να διαδίδουν ότι είναι πολύ μεγαλύτερα από ό,τι ακούγεται. Κάποιοι- πολλοί- ξεπούλησαν περιουσίες για να αγοράσουν μετοχές, άλλοι εκποίησαν κοσμήματα και κειμήλια αξίας και όλη η Αττική και η Πελοπόννησος ξαφνικά είχε πλουτίσει… λογιστικά. Οι αβανταδόροι της εταιρείας, στο καφενείο-χρηματιστήριο, διέδιδαν ψεύδη και πολλοί δανείζονταν ή πουλούσαν τα σπίτια και τα αμπέλια τους για να αγοράσουν μετοχές. Η κερδοσκοπία οργίαζε. Μέσα σε δύο χρόνια χάθηκαν μεγάλες περιουσίες και πολλοί Έλληνες έμειναν στο δρόμο.

Κι επειδή η αφέλεια τιμωρείται και η αγυρτεία επιβραβεύεται, ένα πρωί οι μετοχές του Λαυρίου βούλιαξαν- λίμιτ ντάουν το λέμε σήμερα και μετοχή φούσκα επίσης- και χιλιάδες μέτοχοι είδαν τον «χρυσό» που είχαν στα χέρια τους να γίνεται σκουπιδόχαρτο. Κάποιοι αυτοκτόνησαν, άλλοι πτώχευσαν και η πρώτη χρηματιστηριακή απάτη καταγράφηκε στην ελληνική ιστορία. Περιττό να αναφερθεί ότι ο Συγγρός συγκέντρωσε όλο το χρήμα της Ελλάδας!

Θύμα και ο Πρωθυπουργός!

Γράφει ο Σπύρος Μαρκεζίνης στην «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος» του: «Τα όσα μυθώδη είχαν διαδοχικά διαδοθεί περί του κρυπτόμενου εν Λαυρίω πλούτου προκάλεσαν τέτοια συγκίνηση στην κοινή γνώμη ώστε δημιουργήθηκε μέγα ρεύμα υπέρ της αγοράς μετοχών της νέας εταιρείας εκμεταλλευόμενης τον μυθικόν Πακτωλόν του Λαυρίου. Φυσική συνέπεια αυτού του τεχνητού οικονομικού οργασμού ήταν να ακολουθήσει κρίση μετά την αποκάλυψη της αληθείας. Μεταξύ δε των πολιτικών θυμάτων της υπόθεσης υπήρξε πρώτος ο ίδιος ο Επαμεινώνδας Δεληγιώργης που συκοφαντήθηκε ποικιλοτρόπως ενώ ήταν κατεξοχήν έντιμος πολιτικός που πέθανε πάμπτωχος».

Και η πορεία του «εθνικού ευεργέτη» συνεχίστηκε παρά τις αντιδράσεις του... λαουτζίκου. Το 1881, με την προσάρτηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα, ο Συγγρός ίδρυσε την Τράπεζα Ηπείρου-Θεσσαλίας με συμμέτοχο την Εθνική Τράπεζα και εξέδωσε και διέθεσε νέου χαρτονόμισμα για τις «Νέες Χώρες», χωρίς εγγυήσεις! Επίσης ο πανούργος Τραπεζίτης αγόρασε την τεράστιες εκτάσεις (τη μισή Θεσσαλία) από τους Οθωμανούς που αποχωρούσαν από τον τόπο. Το 1882 ίδρυσε την «Πανελλήνιον Ατμοπλοΐα» και δάνεισε τον δήμο Αθηναίων με 225.000 δραχμές με υπέρογκο τόκο, ενώ μεσολάβησε για τη σύναψη δανείου της ελληνικής κυβέρνησης από ξένους επενδυτές. Ο Συγγρός εξελέγη βουλευτής Σύρου, δήμαρχος Αθηναίων, αλλά δεν επικυρώθηκε η εκλογή του λόγω σοβαρής παρατυπίας· ως βουλευτής Αττικής και Βοιωτίας γκρέμισε την Κυβέρνηση Δηλιγιάννη για προσωπικά οικονομικά συμφέροντα (τι άλλο;), δάνεισε την Ελλάδα με το ποσό των 16 εκατομμυρίων φράγκων, προσπάθησε (και κατάφερε) να συμβάλει στη χρεοκοπία της Ελλάδας, ώστε να γίνει μέτοχος της Εθνικής Τράπεζας.
Λέγεται, μάλιστα, ότι έκρινε τον Τρικούπη όταν κήρυξε πτώχευση με μια λακωνική φράση: «… και η πτώχευσις έχει την τέχνην της».
Ο Συγγρός ζημίωσε τον τόπο όπου ανδρώθηκε και πλούτισε, κατηγορήθηκε από τον Τύπο και τους πολιτικούς αντιπάλους του (με κραυγές) αλλά και από ημέτερους (με ψίθυρους) για ασύστολη κερδοσκοπία εις βάρος της Ελλάδος και ένα βράδυ, σαν σήμερα 13 του παγωμένου Φεβρουαρίου του 1899 «έφυγε» για να ζεσταθεί στην αγκάλη του Δημιουργού του με τις τσέπες του σάβανού του άδειες και το επέκεινα πλήρες αμφισβήτησης…

Κι όπως το συνηθίζουν οι μαφιόζοι και οι απατεώνες, για να αγοράσουν συγχωροχάρτι-διαβατήριο στη μετά θάνατον ζωή, τα ‘χουν καλά με τους εκπροσώπους του Θεού στη Γη, τους παππάδες, έτσι και ο Συγγρός ήταν άνθρωπος θρησκευόμενος και διέθεσε (σημαντικά είναι η αλήθεια) ποσά υπέρ κοινωφελών κα φιλανθρωπικών σκοπών: έχτισε σχολεία, μουσεία, νοσοκομεία, με τη διαθήκη του κληροδότησε χρηματικά ποσά σε κοινωφελή ιδρύματα, παραχώρησε στο δημόσιο το Κτήμα Συγγρού, το Μέγαρο Ανδρέα Συγγρού, ενώ από κληροδότημα του ίδιου και με την εποπτεία της συζύγου του Ιφιγένειας Μαυροκορδάτου (δεν είχαν παιδιά), αναγέρθηκε το νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός» και διανοίχτηκε λεωφόρος που φέρει το όνομα του «ευεργέτη». Και η εύπιστη κι απονήρευτη Ιστορία από πονηρούς και υστερόβουλους πολιτικούς και ιστορικούς «γραμμένη» τον καταχώρησε στους Εθνικούς Ευεργέτες!

Ο λωποδύτης-φιλάνθρωπος

Όμως υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Ο Γιάννης Κορδάτος έχει γράψει για τον Ανδρέα Συγγρό ότι ήταν «μηχανορράφος και επιδέξιος πολιτικάντης· γράφει ο μαρξιστής ιστορικός: «Δυστυχισμένοι Αρβανίτες της Αττικής, πού να ξέρετε πως τα έργα και οι δωρεές του Συγγρού, το πιο πολύ είναι ιδρώτας και αίμα δικό σας. Κακόμοιροι αγρότες που σας μαθαίνουν στα σχολεία παραμύθια για “ευεργέτες του Εθνους”, πού να ξέρετε πως οι Τοσίτσηδες, Ζαππαίοι, Μπενάκηδες, Αβέρωφ, Μαρασλήδες και τράβα κορδέλα, ήταν εκμεταλλευτές αγροτών και εργατών»!
Πολλοί χαρακτηρίζουν τον Συγγρό «λωποδύτη -φιλάνθρωπο» ενώ ο Τύπος της εποχής δεν φειδόταν σε αρνητικούς χαρακτηρισμούς για τον «ευεργέτη». Ο ιστορικός Τάσος Βουρνάς γράφει: «Ο Συγγρός παρίστανε τον Εθνικό Ευεργέτη για να εξαγοράσει τις αμαρτίες του».
Μύδρους είχε εξαπολύσει, για τη συμμετοχή του Συγγρού στα Λαυρεωτικά, ο συγγραφέας («Πάπισσα Ιωάννα») Εμμανουήλ Ροΐδης, ο οποίος είχε χάσει όλη την περιουσία του: «Εξετάζοντας δοσοληψίες που αφορούσαν τον ευγενέστατο Συγγρό, βρίσκουμε ότι δώρισε ένα πτωχοκομείο, άρπαξε δε μόνο από μας τουλάχιστον δεκαέξι εκατομμύρια, με τα οποία μπορούσαν να χτιστούν 143 πτωχοκομεία» έγραφε.

Ο (ιστορικός) Σπύρος Μαρκεζίνης γράφει για τον Συγγρό: «Ήτο κυνικός στις διαπραγματεύσεις του αλλά πάντα μέσα στα πράγματα».
Και ο ίδιος ο Ανδρέας Συγγρός στα Απομνημονεύματά του εμφανίζεται (πράγματι) κυνικός και αποκαλυπτικός: «Ξαφνικά ένα κοινό ανίδεο από οικονομικά, και το οποίο μπορούσε συνεπώς εύκολα να παρασυρθεί, εμπλέκεται σε μια δίνη πολυειδών ψευδαισθήσεων με άμετρες προσδοκίες. Ευκολόπιστοι και καλόπιστοι, αλλά και αφελείς οι Αθηναίοι κυρίως, χωρίς να λάβουν υπόψη τους ότι είχε κινήσει την υπόθεση ξένος επιχειρηματίας (ο ίδιος), ο οποίος δεν ήταν δυνατόν να ταυτίσει προσωπικές του επιδιώξεις με τις προσδοκίες των Ελλήνων»…

Η ευεργεσία που ποιείται από ανάγκη, δεν έχει καμία αξία. Και ο Συγγρός από ανάγκη, για να καθαρίσει τα λερά χέρια του, μοίρασε έναν μικρό ποσοστό της περιουσίας του εξαπατώντας Θεόν και ανθρώπους. Και όπως έγραψε ο Δημόκριτος: «Μικρές ευεργεσίες, εάν δοθούν στην κατάλληλη στιγμή, κάνουν την εντύπωση πιο μεγάλη». Κι ο Συγγρός ήξερε καλά πότε να «ευεργετήσει» για να προκαλέσει εντύπωση: μετά θάνατον!