Ο Στρατηγός που δημιούργησε το Έπος του '40, φυλακίστηκε μετά την Κατοχή - Μύθος ότι αγνόησε τις διαταγές για χαλαρή άμυνα κατά των Ιταλών;

Το όνομά του: αλληλούια πάνω στα βουνά της Αλβανίας· ήταν αυτός το Έπος του '40! Το όνομά του: βδελυρό μετά την Κατοχή· θεωρήθηκε δωσίλογος! Στρατηγός Χαράλαμπος Κατσιμήτρος! Με θαυμαστικό.

Ο ήρωας του Έπους της Αλβανίας, συμμετείχε στην κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου, δικάστηκε και φυλακίστηκε ως δωσίλογος. Στρατηγός Χαράλαμπος Κατσιμήτρος: λέγεται ότι πέταξε στο καλάθι των αχρήστων διαταγές του ΓΕΣ που υποδείκνυαν «χαλαρή άμυνα» απέναντι στους Ιταλούς· μύθος!

Ο Χαράλαμπος Κατσιμήτρος είχε γεννηθεί στα ευρυτανικά βουνά, στο χωριό Κλειστό και κατατάχτηκε ως εθελοντής στον Ελληνικό Στρατό το 1904, ενώ το 1911 γράφτηκε στη Σχολή Υπαξιωματικών από όπου αποφοίτησε με τον βαθμό του ανθυπασπιστή του Πυροβολικού. Ο Κατσιμήτρος πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους και στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο· πήρε μέρος επίσης στην Μικρασιατική Εκστρατεία στην οποία και τραυματίστηκε κατά τη μάχη του Αφιόν Καραχισάρ. Ο Κατσιμήτρος συνέχισε τις στρατιωτικές σπουδές του στη Σχολή Πολέμου και μέχρι το 1937 είχε προαχθεί στον βαθμό του υποστρατήγου.

Ο άνθρωπος που έστησε την αμυντική γραμμή της Ηπείρου

Με την έκρηξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου, ο Στρατηγός Κατσιμήτρος βρέθηκε, ως επικεφαλής της 8ης Μεραρχίας, στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Και εδώ επικρατεί μια παρανόηση – αθέλητη (ίσως) παραχάραξη των ιστορικών στοιχείων. Πολλοί (όχι ιστορικοί) υποστηρίζουν ότι ο Στρατηγός Κατσιμήτρος «πέταξε τις διαταγές του Γενικού Επιτελείου Στρατού στα σκουπίδια», διαταγές που κατηύθυναν τους αμυνόμενους Έλληνες στρατιώτες να υποχωρήσουν σε δεύτερη γραμμή άμυνας και να πολεμήσουν, αν ήθελαν να πολεμήσουν, τους Ιταλούς, πολύ πιο πίσω από την αμυντική γραμμή Ελαίας – Καλαμά· δεν ήταν διαταγές!

Ο Κατσιμήτρος - υποστηρίζει το άρθρο - αψήφησε τις διαταγές της Αθήνας, που οργάνωσε την άμυνα στην πρώτη γραμμή και εξέδωσε τη δική του διαταγή προς τους άνδρες της 8ης Μεραρχίας: “ουδεμία σκέψη διά υποχώρησιν, η τελευταία γραμμή αμύνης είναι εδώ, μέχρις εσχάτων”»! Και καταλήγει επικά ο αρθρογράφος: «Όχι μόνον κράτησε τα σύνορα, αλλά μέσα σε λίγες εβδομάδες άρχισε να προελαύνει επιθετικά εναντίον των εισβολέων μέσα στην Αλβανία. Ο Κατσιμήτρος και οι άνδρες του όχι μόνο φύλαξαν τις σύγχρονες Θερμοπύλες, αλλά έτρεψαν τον εισβολέα σε υποχώρηση». Σωστή αυτή η τελευταία προσέγγιση, αλλά...

«Όπως αυτός νομίζει καλύτερον»...

Μύθος όλη η ιστορία! Το ΓΕΣ εκτιμώντας, ότι ο Κατσιμήτρος και το στράτευμά του θα δέχονταν το κύριο βάρος της ιταλικής επίθεσης, στις 24 Αυγούστου του 1940 έστειλε στον Στρατηγό νέες οδηγίες: «Αναγνωρίζεται η δυσχερής θέσις εις την οποία ευρίσκεται η Μεραρχία. Η Κυβέρνησις δεν αναμένει βεβαίως παρά της Μεραρχίας νίκας, δεδομένης της αριθμητικής υπεροχής του αντιπάλου, αναμένει όμως εκ ταύτης να σώσει την τιμήν των ελληνικών όπλων. Και προς τούτο δύναται ο διοικητής της Μεραρχίας να θέσει τας δυνάμεις αυτής όπως αυτός νομίζει καλύτερον».

Το ΓΕΣ είχε προτείνει γραμμή άμυνας στην κοιλάδα του Αράχθου, όμως ήταν ξεκάθαρο: «ο διοικητής της Μεραρχίας να θέσει τας δυνάμεις αυτής όπως αυτός νομίζει καλύτερον». Αυτή ήταν η διαταγή που παραποιήθηκε από όσους ήθελαν - εσκεμμένα; - να την διαστρεβλώσουν ως έκφραση ηττοπάθειας. Ο Στρατάρχης Παπάγος είχε εκδώσει, στις 16 Σεπτεμβρίου 1940, διαταγή στην οποία ξεκαθαριζόταν ρητώς ότι: «Η τιμή των ελληνικών όπλων απαιτεί όπως οιονδήποτε τμήμα σε οιανδήποτε κατάστασιν και αν ευρεθεί, οφείλει να πολεμήσει μέχρι και του τελευταίου ανδρός και του τελευταίου φυσιγγίου»!

Η φράση «να θέσει τας δυνάμεις αυτής όπως αυτός νομίζει καλύτερον» δείχνει, αν μη τι άλλο, εμπιστοσύνη προς τον Στρατηγό και όχι υπόδειξη οπισθοχώρησης, όπως λανθασμένα εκλαμβάνεται από κάποιους. Μάλιστα ο Παπάγος είχε στείλει προσωπική επιστολή στον Κατσιμήτρο στην οποία του έγραφε: «Αγαπητέ Κατσιμήτρο, (…) Επιθυμώ να γνωρίζεις ότι τόσον η Κυβέρνησις όσον και εγώ σε περιβάλλομεν μετ’ απολύτου εμπιστοσύνης και πλήρους εκτιμήσεως. (…) Σε ασπάζομαι εγκαρδίως. Αλέξανδρος Παπάγος».
Και ο Στρατηγός που γνώριζε την περιοχή της Ηπείρου καλύτερα από οποιονδήποτε, γιατί αυτός είχε οργανώσει τις αμυντικές γραμμές, επέλεξε να αμυνθεί στη Γραμμή Ελαίας - Καλαμά.

Όπως ο Κατσαντώνης και ο Δίπλας!

Ο Κατσιμήτρος, όπως γράφουν άνθρωποι που πολέμησαν πλάι του ή τον γνώριζαν πριν από τον πόλεμο, ήταν ικανότατος στρατηγός, με ψυχικό σθένος και ιδιαίτερα αγαπητός στους υφισταμένους του, αλλά και στους κατοίκους της περιοχής όπου έδρευε το στράτευμά του. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του ιερέα Σεραφείμ Ζήση: «Υπηρέτησα, τρία χρόνια, εφημέριος σε ένα χωριό στα όρια των νομών Ιωαννίνων και Θεσπρωτίας. Στις καθημερινές συζητήσεις των ηλικιωμένων ανδρών του χωριού δέσποζε το όνομα του στρατηγού Χαράλαμπου Κατσιμήτρου, όπως, περίπου, στις δικές μας συζητήσεις, τα ονόματα του Κατσαντώνη, του Δίπλα κι άλλων αρματολών». Ο Κατσιμήτρος, όπως υποστηρίζεται «Διαπνεόταν από πνεύμα πρωτοβουλίας, αλλά όχι απείθειας ούτε απειθαρχίας», συνεπώς εκείνο το πομπώδες: «πέταξε τις διαταγές του Γενικού Επιτελείου Στρατού στα σκουπίδια» είναι ανυπόστατο.

Ο Κατσιμήτρος δικαιώθηκε από την στρατηγική επιλογή του για την γραμμή άμυνας. Εν κατακλείδι: ο Κατσιμήτρος ενήργησε απολύτως συμφώνως προς τις διαταγές και το Σχέδιο Επιχειρήσεων του Γενικού Στρατηγείου. Δεν παρέβη καμία διαταγή ούτε απειθάρχησε.
Και κάτι άλλο σημαντικό: Από τα τέλη του Αυγούστου του 1939 το ΓΕΣ είχε διατάξει την μερική και στις 5 Οκτωβρίου 1940, τη γενική επιστράτευση της VIII Μεραρχίας. Συνολικά η δύναμη της Μεραρχίας περιλάμβανε, τέσσερις διοικήσεις συνταγμάτων πεζικού, 15 τάγματα πεζικού, 16 πυροβολαρχίες, πέντε ουλαμούς πυροβολικού συνοδείας, δύο τάγματα πολυβόλων κινήσεως, μία πολυβολαρχία βαρέων πολυβόλων, μία μεραρχιακή μονάδα αναγνωρίσεως, καθώς και το 39ο Σύνταγμα Ευζώνων της III Μεραρχίας, που ήταν κινούμενο από την Αιτωλοακαρνανία προς την Ήπειρο. Προς τί όλα αυτά αν «κάθε μάχη είναι μόνον για την τιμή των όπλων, αλλά, επί της ουσίας, είναι εκ προοιμίου χαμένη και δεν έχει λόγο να δοθεί»;

«Καθ' όν τρόπον αυτή γνωρίζει»

Ο Στρατηγός Κατσιμήτρος διηγείται το τι συνέβη τις πρώτες ώρες της κήρυξης του πολέμου γράφοντας σε τρίτο πρόσωπο: «Ο διοικητής της Μεραρχίας αφυπνισθείς ήλθεν εις τηλεφωνικήν επαφήν μετά του αντισυνταγματάρχου Αθ. Κορόζη όστις ανεκοίνωσεν αυτώ τά εξής εκ μέρους του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου. Ότι την 3ην ώραν ο εν Αθήναις πρέσβυς της Ιταλίας Γκράτσι επέδωκε προς τον πρόεδρο της κυβερνήσεως Ιωάννην Μεταξά τελεσιγραφικήν διακοίνωσιν και ότι έχομεν πόλεμον. Ό αρχηγός του Γεν. Επιτελείου Αλ. Παπάγος, είπε ό Κορόζης, διατάσσει όπως ή Μεραρχία αποκρούσει διά των όπλων την εισβολήν των Ιταλικών Στρατευμάτων, συμμορφουμένη προς τας διαταγάς τας οποίας έλαβε διά την εκτέλεση της αποστολής της.
Ο στρατηγός Κατσιμήτρος απάντησε: «Αναφέρατε παρακαλώ εις τον Αρχιστράτηγον, ότι η Μεραρχία θα εκτέλεση το καθήκον της προς την πατρίδα, όπως επιβάλλη η εθνική τιμή και καθ' όν τρόπον αυτή γνωρίζει»!

Στις 30 Οκτωβρίου του 1940, σε επιστολή που έστειλε στη σύζυγό του Ελένη, ο Στρατηγός Κατσιμήτρος γράφει: «Αγαπημένη μου Ελένη... Μην ανησυχής, καλά πάνε τα πράγματα. Το σχέδιόν μου εφαρμόζεται όπως έχει καθορισθή εκ των προτέρων, μην πιστεύης καμμίαν διάδοσιν, γιατί όλα είναι φήμαι αδέσποτοι. Κρατάμε καλά και εντός ολίγoυ θα τους κανονίσωμε όπως χρειάζεται. Σε ασπάζομαι Χαράλαμπος».

Η 8η Μεραρχία, από τις πρώτες κιόλας μέρες του πολέμου, εξουδετέρωσε την επίθεση των Ιταλών και αμύνθηκε σθεναρά στη γραμμή Ελαίας - Καλαμά. Με τη λήξη του προκαλυπτικού αγώνος, γράφει ο Κατσιμήτρος στην Ημερήσια Διαταγή του στις 30 Οκτωβρίου του 1940: «Ο αγών θα διεξαχθή μετά πείσματος και επιμονής ακαταβλήτου. Άμυνα κρατερά επί των θέσεών μας μέχρις εσχάτων. Ουδεμία ιδέα εις ουδένα να υπάρχη περί υποχωρήσεως.

«Ελευθερία που του είχε αναγνωρίσει το Στρατηγείο»

Ο συγγραφέας Άγγελος Τερζάκης, που πολέμησε στα βουνά της Αλβανίας έγραψε για τον Στρατηγό Κατσιμήτρο: «Είχε πει πως θα δώσει τη μάχη στο Καλπάκι - θα την έδινε εκεί ... Αποφάσισε να κάνει χρήση της αρχικής ελευθερίας που του είχε αναγνωρίσει το Στρατηγείο ... Η ευθύνη που αναδεχόταν σαν πολέμαρχος ήταν τεράστια: Ευθύνη απέναντι στο σύνολο του Αγώνα, απέναντι στην Ελλάδα, απέναντι στην Ιστορία. Είχε το σθένος να την αναλάβει. Εδώ είναι που φάνηκε αρχηγός».

Και ο αντιστράτηγος ε.α. πρώην Αρχηγός ΓΕΣ Θρασύβουλος Τσακαλώτος γράφει για τον Κατσιμήτρο: «Ο διοικητής της 8ης Μεραρχίας, συνετός, ψύχραιμος και ικανός ηγήτωρ, είχεν αναλάβει την άμυνα ενός τομέως που εξετείνετο από το Ιόνιον μέχρι Σαρανταπόρου. Ζήτημα συμπτύξεως ποτέ δεν έθεσε {...} Επάνω στο ζήτημα αυτό έχουν γiνει πολλαί συζητήσεις, αν ήταν πρωτοβουλία του Μεράρχου ή του Γεν. Στρατηγείου. Αυτό είναι τώρα πια απολύτως ξεκαθαρισμέvο. 'Ηταν πρωτοβουλία του ψυχραίμου αυτού Mεράρxoυ. Δεν διέταξε σύμπτυξη..»

Και ο πόλεμος σύντομα τέλειωσε και ο Ελληνικός Στρατός παρέδωσε τα όπλα υπό την ναζιστική θύελλα, που ξέσπασε και στην Ελλάδα από τον Απρίλιο του 1941. Και ο Στρατηγός Κατσιμήτρος μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα, συμμετείχε στην πρώτη κατοχική κυβέρνηση, υπό τον Γεώργιο Τσολάκογλου και διετέλεσε υπουργός Εργασίας και προσωρινώς υπουργός Γεωργίας. Τον Σεπτέμβριο του 1941 - δηλαδή πέντε μήνες μετά την ορκομωσία του - ο Κατσιμήτρος υπέβαλλε την παραίτησή του η οποία έγινε αποδεκτή.

Ο Κατσιμήτρος κατά τη διάρκεια της Κατοχής είχε συλληφθεί δυο φορές από τον ΕΛΑΣ (τη μία μάλιστα με τον γιό του Γιώργο μετέπειτα αξιωματικό του Ε.Σ.) και είχε αφεθεί ελεύθερος. Το 1945 ο τότε πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας, είχε επαναφέρει τον Κατσιμήτρο στο στράτευμα, αλλά γρήγορα ανακάλεσε την απόφασή του αφού ο Στρατηγός είχε συμπεριληφθεί στον κατάλογο των κατηγορουμένων δωσιλόγων!

Στο εδώλιο ως προδότης και δωσίλογος

Στις 21/02/1945 στις 9 το πρωί άρχισε η σπουδαιότερη δίκη κατά των κατοχικών δωσίλογων, ή δίκη κατά των μελών των κατοχικών κυβερνήσεων ενώπιον του Α’ Ειδικού Δικαστηρίου Δωσιλόγων Αθηνών.

Το κατηγορητήριο διαρθρώθηκε με βασικούς άξονες κατηγορίας: α) τη συνθηκολόγηση για τον Γεώργιο Τσολάκογλου και τους στρατιωτικούς. β) Την ανάληψη κυβερνητικών θέσεων σε συνδυασμό με προπαγάνδα υπέρ του εχθρού και διευκόλυνση του έργου του, για όλους τους κατηγορούμενους.

Σύμφωνα με το κατηγορητήριο: «Οι Γ. Τσολάκογλου, Γ. Μπάκος, Σ. Μουτούσης, Χ. Κατσιμήτρος, Ν. Μάρκου, Π. Δεμέστιχας και Α. Ρουσόπουλος, κατά το χρονικό διάστημα από 18-21 του Απριλίου του 1941 στην Ήπειρο, διαρκούντος του μετά της Ιταλίας και Γερμανίας πολέμου της Ελλάδας: α) στρατιωτικοί όντες και δη στρατηγοί διοικηταί Σωμάτων Στρατού και Μεραρχιών, παρά την εντολή ήν έλαβον παρά του Αρχηγού του στρατού να συνεχίσουν τον αγώνα, εγκατέλειπον την θέσιν των ενώπιον του εχθρού, β) τυγχάνοντες στρατηγοί και διοικηταί ενόπλου στρατεύματος εις ανοικτόν τόπον, διαπραγματεύθησαν μετά του εχθρού την σύναψιν ανακωχής, συνθηκολογήσαντες μετ’ αυτού, χωρίς προηγουμένως να εκπληρώσουν παν ό,τι το καθήκον και η στρατιωτική τιμή υπαγόρευε αυτοίς, εκ της τοιαύτης δε συνθηκολογήσεως κατέθεσε τα όπλα το υπό την διοίκησιν αυτών στράτευμα».

Ο αντεισαγγελέας εφετών Νικόλαος Παπαδάκης, ο οποίος κατείχε την έδρα του Επιτρόπου, πρότεινε την ενοχή (και) του στρατηγού Χαράλαμπου Κατσιμήτρου και μάλιστα ζήτησε να του επιβληθεί ισόβια κάθειρξη.
Το δικαστήριο έκρινε αθώο για το αδίκημα της συνθηκολόγησης του στρατού σε ανοιχτό χώρο μεταξύ άλλων αξιωματικών και τον Χαράλαμπο Κατσιμήτρο. Επίσης, κηρύχθηκε αθώος ο Κατσιμήτρος για την κατηγορία ότι δια της συνθηκολογήσεως παρέβη την προ συνέχιση του αγώνος εντολήν του αρχηγού του στρατού και εγκατέλειψε ούτε τη θέση του ενώπιον του εχθρού.

Καταδίκη και δικαίωση

Ο Κατσιμήτρος καταδικάστηκε σε κάθειρξη 5,5 ετών και στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων: «διότι γενόμενος υπουργός συνέπραξεν μετά του Πρωθυπουργού εις την εκτέλεσιν των αξιοποίνων πράξεων της συνεργασίας και διευκολύνσεως..» που παρείχε στις δυνάμεις Κατοχής· του αναγνωρίστηκαν ελαφρυντικά, επειδή παρέμεινε για λίγο χρονικό διάστημα υπουργός και διότι παραιτήθηκε εκουσίως. Ο Κατσιμήτρος αποστρατεύτηκε με έκπτωση από το βαθμό του αντιστράτηγου και οδηγήθηκε στις φυλακές.

Στις 5 Οκτωβρίου 1949, με διάταγμα χαρίστηκε στον Κατσιμήτρο το υπόλοιπο της ποινής του και αποφυλακίστηκε μετά τέσσερα χρόνια και 4 μήνες στη φυλακή. Το 1953 ο Κατσιμήτρος αποκαταστάθηκε στο βαθμό του και προήχθη στο βαθμό του Αντιστράτηγου, ενώ τέθηκε σε αναδρομική αποστρατεία από το 1947, λόγω της συμπληρώσεως του ηλικιακού ορίου.

Ο Στρατηγός Κατισμήτρος πέθανε από έμφραγμα τον Φεβρουάριο 1962 στο σπίτι του στην Κυψέλη σε ηλικία 76 χρονών.
Στις 29 Οκτωβρίου 2009, η 8η Μεραρχία Πεζικού μετονομάστηκε Μεραρχία «Ηπείρου-Κατσιμήτρος»· ο δαφνοστεφανωμένος Στρατηγός, όμως, ο ατιμασμένος ως δωσίλογος μετά τον πόλεμο, ήταν ήσυχος στο χώμα 47 χρόνια και δεν άκουσε την τιμή… ούτε και νοιάστηκε. Τότε που Έπρεπε νοιαζόταν!

Πηγές: Κείμενο του υποστρατήγου ε.α. Ιωάννη Παρίση (Διδάκτωρα Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης με ειδίκευση στις Διεθνείς Σχέσεις), ιδρυτή και προέδρου της Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων (ανεξάρτητος επιστημονικός ερευνητικός φορέας).
Σπύρος Γασπαρινάτος: «Οι ελληνικές Κατοχικές Κυβερνήσεις – Δίκες κατοχικών δωσιλόγων και εγκληματιών πολέμου» εκδόσεις Εστία.
Δημήτριος Λιμνιάτης, Αντιστράτηγος ε.α: «Το έπος του ’40 και ο Στρατηγός Κατσιμήτρος», περιοδικό Ιστορία Εικονογραφημένη, τεύχος 352, Οκτώβριος 1997.
«Στρατηγός Χαράλαμπος Κατσιμήτρος Διοικητής VIIΙ Μεραρχίας κατά τον πόλεμο 1940 – 1941», Εκδόσεις: Ένωση Ρουμελιωτών Βορείου Ελλάδος.
Θ.Φ. Παπακωνσταντίνου: «Η Μάχη της Ελλάδος, 1940-1941», εκδόσεις Γαλαξίας Κεραμεικός.
Σολ. Γρηγοριάδη: Εποποιΐα και Κατάρρευση» εκδόσεις Φυτράκη.
Άγγελου Τερζάκη: «Ελληνική Εποποιία 1940-1941» εκδόσεις ΓΕΣ.

Διαβάστε ακόμη

Όσα έγιναν στο ντιμπέιτ του ΣΥΡΙΖΑ: Το ενωτικό κλίμα, οι έντονοι διάλογοι και οι θέσεις των υποψηφίων

Αυτά είναι τα 15 υποψήφια ονόματα για το νέο κόμμα του Στέφανου Κασσελάκη

Αμαλιάδα: «Έταζε γάμους και τους έπαιρνε χρήματα» - Ο «Γκιόργκι» και το σύμφωνο συμβίωσης με την Ειρήνη

Πέθανε στα 74 του ο θρυλικός Μανούσος Μανουσάκης: Ο σκηνοθέτης μεγάλων επιτυχιών της ελληνικής τηλεόρασης