Ποια είναι η τελική λύση για τους δασωθέντες αγρούς: Αναλυτικά ρυθμίσεις και προϋποθέσεις για την επιστροφή στους ιδιοκτήτες

Αποχαρακτηρίζονται με διαδικασίες fast track εκατομμύρια στρέμματα εκτάσεων που είχαν δασωθεί στο πέρασμα των χρόνων, αλλά στο παρελθόν αποτελούσαν αγροτική γη.

Η ρύθμιση του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τους δασωμένους αγρούς, η οποία έχει έντονο προεκλογικό άρωμα, αναμενόταν από χιλιάδες ενδιαφερομένους εδώ και χρόνια και παρά την επιμονή της κυβέρνησης ότι οι εκλογές θα πραγματοποιηθούν στην ώρα τους, η κατάθεσή της και μάλιστα σε νομοσχέδιο ενός άσχετου υπουργείου (του υπουργείου Εσωτερικών), επιβεβαιώνει ότι μάλλον έχουμε εισέλθει σε προεκλογική περίοδο.

Mε την προτεινόμενη ρύθμιση – όπως επισημαίνεται - επιχειρείται η επίλυση του ιδιοκτησιακού ζητήματος των αγροτικών εκτάσεων που δασώθηκαν λόγω εγκατάλειψης της καλλιέργειας τους και η ρύθμιση της προστασίας και διαχείρισης αυτών ανάλογα με τη μορφή που φέρουν σήμερα.

Πρακτικά προβλέπεται ότι το Ελληνικό Δημόσιο δε θα μπορεί να προβάλει δικαιώματα κυριότητας σε εκτάσεις που εμφανίζονται στις αεροφωτογραφίες του 1945, ή, εφόσον αυτές δεν είναι ευκρινείς, του 1960, με αγροτική μορφή που δασώθηκαν μεταγενέστερα, ανεξάρτητα από τη μορφή που απέκτησαν αργότερα, επί των οποίων το Δημόσιο δεν θεμελιώνει δικαιώματα κυριότητας βάσει τίτλου. Επιπλέον, πρωτόκολλα διοικητικής αποβολής που έχουν εκδοθεί για τις ανωτέρω εκτάσεις ανακαλούνται ακόμη και αν τελεσιδίκησαν δικαστικά.

Οι ρυθμίσεις αυτές ισχύουν για εκτάσεις έως και 30 στρεμμάτων. Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Περιβάλλοντος, ο καθορισμός των στρεμμάτων δεν ήταν τυχαίος. Αντίθετα, «πατάει» πάνω στο αυστηρό πλαίσιο του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) και το όριο καθορίστηκε ώστε να μην αφορά πολύ μεγάλες εκτάσεις και να μειωθούν οι πιθανότητες να καταπέσει η ρύθμιση στο ΣτΕ σε ενδεχόμενη περίπτωση προσφυγών. Θα πρέπει, πάντως, να σημειωθεί ότι έκταση 30 στρεμμάτων δεν είναι μικρή ειδικά σε πολλές εκ των περιοχών που αφορούν οι δασωμένοι αγροί που κατά κανόνα είναι ορεινές ή ημιορεινές και σαφέστατα εκτός κάμπων όπου οι ιδιοκτησίες είναι συχνά πολύ μεγάλες.

Στην περίπτωση μάλιστα των εκτάσεων που έχουν χαρακτηριστεί ως «δασικές εκτάσεις» και όχι ως «δάση», η διαδικασία είναι εξαιρετικά απλή και οι προυποθέσεις σχεδόν ανύπαρκτες, αφού αρκεί η απόδειξη της ιδιοκτησίας μόνο με το ...έντυπο Ε9.

Στόχος της ρύθμισης, σύμφωνα με το υπουργείο, είναι να δοθούν κίνητρα για την επιστροφή του πληθυσμού στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές, γεγονός το οποίο θα συμβάλλει όχι μόνο στην οικονομική τους ανάπτυξη, αλλά και στην προστασία του δασικού οικοσυστήματος, καθώς οι καθαρισμοί αυτών των αγρών θα συμβάλουν θετικά στην προστασία των δασών από πυρκαγιές και άλλες καταστροφές. Παράλληλα, τονίζεται πως με τον τρόπο αυτόν αποκαθίσταται το αίσθημα δικαίου των πολιτών απέναντι στο Δημόσιο, με την αποφυγή προστριβών και εντάσεων, ενώ αποσυμφορούνται και τα Δικαστήρια, στα οποία καταλήγουν οι σχετικές διαφορές.

Οπως επισημαίνει στο «ethnos.gr» ο υφυπουργός Περιβάλλοντος, Γιώργος Αμυράς: «Πρόκειται για μία μεγάλη μεταρρύθμιση. Έως τώρα είχαμε τρεις ελεφαντες στο δωμάτιο: την κυριοτητα του Δημοσίου σε συγκεκριμένες περιοχές, η οποία διεθετήθηκε, το ζήτημα των δασωθέντων αγρών, το οποίο διευθετείται και έπονται οι εκχερσωμένες εκτάσεις. Στόχος της συγκεκριμένης μεταρρύθμισης είναι να δοθεί πίσω στον κόσμο η γη του ώστε να την καλλιεργήσει και κυρίως να ασχοληθεί με καινοτόμες καλλιέργειες με μεγάλη εξαγωγική δυναμική. Να φέρουμε τον κόσμο κοντά στην πατρογονικη περιουσία του με σεβασμό στη νομοθεσία και σε ό,τι επιτάσσει το ΣτΕ»

Αναλυτικά οι ρυθμίσεις και οι προϋποθέσεις για τους δασωμένους αγρούς

Με την εν λόγω ρύθμιση ορίζεται ξεκάθαρα ότι το Δημόσιο δεν προβάλλει δικαιώματα κυριότητας σε εκτάσεις που εμφανίζονται στις αεροφωτογραφίες του 1945, ή, εφόσον αυτές δεν είναι ευκρινείς, του 1960, με αγροτική μορφή που δασώθηκαν μεταγενέστερα, ανεξάρτητα από τη μορφή που απέκτησαν αργότερα, επί των οποίων το Δημόσιο δεν θεμελιώνει δικαιώματα κυριότητας βάσει τίτλου. Επιπλέον, πρωτόκολλα διοικητικής αποβολής που έχουν εκδοθεί για τις ανωτέρω εκτάσεις ανακαλούνται ακόμη και αν τελεσιδίκησαν δικαστικά.

Αν πρόκειται για δάση

Αν οι εκτάσεις έχουν χαρακτηριστεί ως «δάσος», τότε εμβαδόν έως 30 στρεμμάτων, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για γεωργική και δενδροκομική εκμετάλλευση, χωρίς να επιτρέπεται η περαιτέρω αλλαγή της χρήσης τους. Δικαίωμα να ζητήσουν την αλλαγή της χρήσης για γεωργική και δενδροκομική εκμετάλλευση έχουν όσοι αξιώνουν δικαιώματα κυριότητας επί των ανωτέρω εκτάσεων, δυνάμει τίτλων νόμιμα μεταγεγραμμένων. Η αλλαγή της χρήσης επιτρέπεται, κατόπιν άδειας που χορηγείται από τον Γενικό Διευθυντή Δασών στον οποίο υπάγεται η αρμόδια Δασική Υπηρεσία, μετά από εισήγηση του οικείου Δασάρχη ή του Διευθυντή Δασών, εάν δεν υφίσταται Δασαρχείο στον νομό.

Ειδικά, για εκτάσεις μεγαλύτερες των πέντε στρεμμάτων, προκειμένου να χορηγηθεί η σχετική άδεια, διαπιστώνεται, με βάση σχετική οικονομοτεχνική μελέτη, ότι συντρέχουν σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις:

• Οι εδαφολογικές και οικολογικές συνθήκες συνηγορούν υπέρ αυτού του τρόπου εκμετάλλευσης,

•  

  πληρούνται οι προϋποθέσεις της παρ. 4 του άρθρου 47 και συγκεκριμένα ότι η κλίση του εδάφους είναι μικρότερη του 25% και το βάθος του εδάφους κατάλληλο για γεωργική καλλιέργεια, ότι δεν υφίσταται κίνδυνος διάβρωσης του εδάφους (αλλιώς θα πρέπει να ληφθούν απαραίτητα προστατευτικά μέτρα), ότι δεν πρόκειται για δάση με προστατευτική επίδρασι επι των εδαφών και των υπογείων υδάτων, όπως π.χ. στις λεκάνες απορροής χειμάρρων, ότι δε βρίσκονται σε πάρκα και άλση εντός των πόλεων ή των οικιστικών περιοχών και βρίσκονται εκτός της περιφέρειας του νομού Αττικής.

• η συγκεκριμένη έκταση, λόγω της θέσης, της αλληλεξάρτησης και της σύνδεσής της με τις γειτονικές δασικού χαρακτήρα εκτάσεις, δύναται να ανακτήσει τη δασική της βλάστηση με φυσική αναγέννηση, μετά το πέρας της γεωργικής εκμετάλλευσης.

Η οικονομοτεχνική μελέτη, η οποία συνοδεύεται από τοπογραφικό διάγραμμα της έκτασης, συντάσσεται, υπογράφεται και εγκρίνεται με την άδεια αλλαγής χρήσης της έκτασης.

Αν πρόκειται για δασικές εκτάσεις

Αν οι δασωθέντες αγροί αποτελούν δασικές εκτάσεις και όχι δάση, τότε δεν υπάγονται στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας και επιτρέπεται η απομάκρυνση της φυόμενης δασικής βλάστησης, μετά από άδεια του οικείου Δασάρχη ή του Διευθυντή Δασών ή εάν δεν υφίσταται Δασαρχείο στον νομό, κατόπιν αιτήσεως του προσώπου που προβάλλει δικαιώματα κυριότητας στην έκταση.

Ο ενδιαφερόμενος, προκειμένου να αποδείξει το έννομο συμφέρον του να αιτηθεί την απομάκρυνση της δασικής βλάστησης, συνυποβάλλει με την αίτησή του είτε συμβολαιογραφικούς τίτλους, είτε δήλωση στοιχείων ακινήτων (Ε9), είτε ένορκες βεβαιώσεις, είτε οποιοδήποτε άλλο στοιχείο από το οποίο να πιθανολογείται ο νομικός δεσμός του με το ακίνητο. Διοικητικές πράξεις που εκδόθηκαν κατ’ εφαρμογή της δασικής νομοθεσίας για την προστασία των ανωτέρω εκτάσεων, ανακαλούνται.

Στις διατάξεις της ρύθμισης υπάγονται επίσης και τα ακίνητα δασικού χαρακτήρα που διατέθηκαν ως κληροτεμάχια, τα οποία εμφανίζονται στις πλησιέστερες στον χρόνο της παραχώρησης αεροφωτογραφίες με αγροτική μορφή και δασώθηκαν μεταγενέστερα, ανεξάρτητα από τη μορφή που απέκτησαν αργότερα.

Πόσες εκτάσεις αφορά

Το σύνολο των εκτάσεων που έχουν χαρακτηριστεί ως δασωθέντες αγροί φτάνει τα 6,7 εκατομμύρια στρέμματα σε όλη την Ελλάδα, έκταση που αντιστοιχεί σε περίπου δύο νομούς της χώρας. Τα 400.000 εξ αυτών βρίσκονται στην Ηπειρο, ενώ χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Λευκάδας, όπου το 15% της συνολικής έκτασης του νησιού αποτελεί δασωθέντες αγρούς.

Οι περισσότερες εκτάσεις αυτής της κατηγορίας βρίσκονται σε ορεινές ή ημιορεινές περιοχές, οι οποίες άλλωστε δασώνονται ευκολότερα και ταχύτερα. Όσοι τις καλλιεργούσαν το έκαναν συστηματικά την περίοδο 1945 - 1965 και στην πλειονότητά τους δεν βρίσκονται εν ζωή, ενώ δεν διέθεταν τίτλους και θεμελίωναν την εξουσίαση τους σε διαθήκες που έκαναν αναφορά μόνο σε θέση και στρέμματα, χωρίς αναφορά σε όρια και τίτλους διαδοχής φερόμενων ως δικαιοπάροχων τους. Οι φερόμενοι σήμερα ως κληρονόμοι σε αρκετές περιπτώσεις είναι τόσο πολλοί ώστε δύσκολα συναποφασίζουν ακόμα και την αποδοχή κληρονομιάς.

Βάσει της υφιστάμενης νομοθεσίας, οι ιδιοκτήτες αυτοί θα μπορούσαν να καταφύγουν στο άρθρο 67 του Ν. 998/79 για την αναγνώριση της ιδιοκτησίας τους, κάτι που όμως προϋποθέτει την ύπαρξη τίτλων προ του 1946. ?στόσο, ακόμα και στις ελάχιστες περιπτώσεις που αυτοί υπάρχουν, θα έπρεπε έως τώρα να ακολουθήσει διαπιστωτική πράξη της ?ιοίκησης για την υπαγωγή ή μη της ιδιοκτησίας στη δασική νομοθεσία και επί της ουσίας στον αποχαρακτηρισμό της, κάτι που θεωρείται ιδιαίτερα δύσκολο.

Ετσι, πρακτικά, οι άνθρωποι αυτοί, ακόμα κι αν δικαιώνονταν στο πρώτο βήμα, θα βρίσκονταν με μια ιδιωτική δασική έκταση, στην οποία ουσιαστικά δεν θα είχαν κανέναν δικαίωμα διαχείρισης και δεν θα μπορούσαν να προσβλέπουν στην ελεύθερη χρήση της. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι περισσότεροι δεν προχωρούν καν στην υποβολή αντιρρήσεων επί των δασικών χαρτών.

Παρατάσεις στις προθεσμίες για αυθαίρετα

Σε άλλα άρθρα του νομοσχεδίου δίνονται παρατάσεις στις προθεσμίες που αφορούν το ζήτημα της τακτοποίησης αυθαιρέτων και συγκεκριμένα παρατείνονται:

• Οι προθεσμίες ολοκλήρωσης της ηλεκτρονικής υποβολής δικαιολογητικών από τον μηχανικό (μέχρι την 31η .12.2022), στο πλαίσιο υπαγωγής αυθαίρετων κατασκευών και χρήσεων στο προϋφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο (ν.4014/2011 και ν.4178/2013),

• οι προθεσμίες ολοκλήρωσης της ηλεκτρονικής υποβολής δικαιολογητικών από τον μηχανικό, για την υπαγωγή αυθαίρετων κατασκευών και χρήσεων στον ν.4495/2017 [έως την 31η .12.2022 για δηλώσεις με ημερομηνία πληρωμής παραβόλου έως και την 31η .12.2020 και εντός 24 μηνών από την πληρωμή του παραβόλου για δηλώσεις με ημερομηνία πληρωμής του από την 1 η .1.2021],

• η προθεσμία έκδοσης εντός 4 ετών, αντί 2 που προβλέπεται, της οικοδομικής άδειας νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών ή χρήσεων προγενέστερων της 28ης.7.2011, για τις οποίες εκδίδεται άδεια 11 996 998 νομιμοποίησης (υπαγωγή στο άρθρο 106 του ν.4495/2017), εφόσον έχει καταβληθεί το προβλεπόμενο παράβολο, εντός της οποίας (προθεσμίας) δεν οφείλεται άλλο πρόστιμο.

Επιπροσθέτως, τροποποιείται η νομοθεσία και πλέον μπορούν να μεταφερθούν στον ν. 4495/2017 και τα αυθαίρετα της κατηγορίας 5, τα λεγόμενα «βαριά» αυθαίρετα χωρίς καθόλου άδεια ή με μεγάλες αυθαιρεσίες, τα οποία έως τώρα δεν μπορούσαν να υπαχθούν παρότι είχε πραγματοποιηθεί ήδη υπαγωγή σε προγενέστερο νόμο και πληρούνται οι λοιπές προϋποθέσεις του ν. 4495/2017 περί υπαγωγής. Η προτεινόμενη ρύθμιση κρίνεται από το υπουργείο αναγκαία «για την αποκατάσταση της ασφάλειας δικαίου και της ίσης αντιμετώπισης, καθώς δεν πρόκειται για νέες υπαγωγές, αλλά για υπαγωγές που είχαν ήδη πραγματοποιηθεί προ ετών».

Παράλληλα σε άλλο άρθρο θεσπίζονται ειδικές προθεσμίες εξέτασης, από τις αρμόδιες υπηρεσίες, αιτημάτων που αφορούν στην ταχεία έγκριση παρεκκλίσεων από τους ισχύοντες όρους και περιορισμούς δόμησης περιοχών, για τα κτίρια υποσταθμών ηλεκτρικού ρεύματος της ΔΕΗ, καθώς και για κτίρια ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων της ΔΕΗ που βρίσκονται σε υψηλή τάση.

Ακατάσχετες οι επιδοτήσεις ηλεκτροκίνησης

Με νέα διάταξη του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας ερίζεται επίσης ότι οι ενισχύσεις που καταβάλλονται στο πλαίσιο των δράσεων για την προώθηση της ηλεκτροκίνησης δεν κατάσχονται στα χέρια του Δημοσίου ή τρίτων, δεν υπόκεινται σε κανενός είδους παρακράτηση και δεν συμψηφίζονται με οφειλές προς το Δημόσιο και οποιονδήποτε φορέα του δημόσιου τομέα, καθώς και προς τους ασφαλιστικούς οργανισμούς, μέχρι του ποσού των 1.500 ευρώ ετησίως. Επίσης οι δικαιούχοι των ενισχύσεων αυτών απαλλάσσονται από την υποχρέωση προσκόμισης αποδεικτικού φορολογικής και ασφαλιστικής ενημερότητας για τη συμμετοχή τους στις δράσεις και την είσπραξη των ενισχύσεων.