Είδαμε την έκθεση «all aboard» στο αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος - Αναχωρήσεις χωρίς προορισμό

Υπάρχουν στιγμές στο αεροδρόμιο που ο χρόνος μοιάζει να διαστέλλεται. Δεν ανήκεις πια στο εδώ ούτε έχεις φτάσει ακόμα στο εκεί. Ο φωτισμός είναι τεχνητός, οι φωνές αόριστες, οι γλώσσες μπλέκονται χωρίς να κατανοούνται. Μπροστά από τις πύλες αναχωρήσεων, τα σώματα μετατρέπονται σε σκιές σε αναμονή, σε γραμμές που κινούνται αργά, σε βλέμματα που αναζητούν έναν προορισμό, αλλά και μια ταυτότητα. Το αεροδρόμιο —αυτό το σύγχρονο non place όπως το περιέγραψε ο Marc Auge— είναι ένα ψυχολογικό τοπίο, μια εμπειρία ενδιάμεσης ύπαρξης.

Σε αυτήν ακριβώς τη μεταιχμιακή ζώνη έρχεται να εγκατασταθεί η νέα έκθεση που παρουσιάζεται αυτές τις μέρες στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος» και συγκεκριμένα στον χώρο Express Facility, κτίριο που βρίσκεται παράλληλα με τον δυτικό διάδρομο απογείωσης και προσγείωσης. «Πρόκειται για ένα κτίριο που λειτούργησε ως terminal πριν από αρκετά χρόνια», εξηγεί ο Κώστας Πράπογλου κατά τη διάρκεια της ξενάγησης. «Αρχικά, ο χώρος χρησιμοποιήθηκε για την υποδοχή των φιλάθλων του Champions League και στη συνέχεια για τις ανάγκες των Ολυμπιακών Αγώνων. Εκείνη την περίοδο, η κίνηση στο αεροδρόμιο ήταν εξαιρετικά αυξημένη — το κεντρικό κτίριο δεν επαρκούσε για να εξυπηρετήσει τον τεράστιο όγκο επιβατών, κι έτσι κατασκευάστηκε και αυτό το τέρμιναλ για να καλύψει τη ζήτηση. Μετά το τέλος των Αγώνων, όμως, ο χώρος έκλεισε, καθώς βρίσκεται ελαφρώς αποσυνδεδεμένος από το κεντρικό σώμα του αερολιμένα».

Η έκθεση, με τίτλο «all aboard», δεν περιορίζεται στο να κοσμήσει τους τοίχους ενός δημόσιου χώρου, αλλά φιλοδοξεί να μετατοπίσει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον ίδιο τον εαυτό μας εν κινήσει. Δεν είμαστε πλέον επιβάτες, μας λέει η επιμελητική αφήγηση — είμαστε συν-διαμορφωτές ενός υπαρξιακού τοπίου. Η ερώτηση που αναδύεται δεν είναι απλώς «πού πάμε;», αλλά «ποιοι είμαστε ενώ κινούμαστε;». Τι σημαίνει να είσαι σε μετακίνηση — σωματικά, ψυχικά, χρονικά; Η μετάβαση, όπως επισημαίνεται, δεν είναι ποτέ ουδέτερη. Ενεργοποιεί τη σκέψη, την επιθυμία, την αντίληψη. Είμαστε όντα της μετατόπισης, και κάθε αλλαγή πορείας, κάθε επιβίβαση ή απογείωση, αποτελεί μια μικρογραφία της ίδιας της ζωής.

Η προετοιμασία της έκθεσης υπήρξε μια μακρά διαδικασία. Δύο χρόνια επιμέλειας και εποπτείας του χώρου, οκτώ μήνες έως έναν χρόνο συντονισμού με τους καλλιτέχνες, και ένα εντατικό στήσιμο που ολοκληρώθηκε μέσα σε μόλις δύο εβδομάδες. Μια πορεία που, όπως και το ίδιο το θέμα της έκθεσης, μιλά για τη διάρκεια, την υπομονή και την αέναη αναζήτηση του ανθρώπου για συνέχιση.

Το αεροδρόμιο ως πρόλογος στο άπειρο

Η έκθεση δεν αντιμετωπίζει το αεροδρόμιο ως έναν προορισμό, αλλά ως μια πρόβα για την απογείωση — κυριολεκτική ή μεταφορική. Το αεροδρόμιο φαντάζει έτσι σαν ένα liminal πεδίο, όπου το γνωστό και το άγνωστο αγγίζονται. Εκεί όπου η καθημερινότητα διαλύεται μέσα στη ρευστότητα των πινακίδων αναχωρήσεων, κι εκεί που το άπειρο, σχεδόν απροσδόκητα, διαφαίνεται πίσω από την επόμενη πύλη.

Η ανθρώπινη παρόρμηση για εξερεύνηση —αυτή η αέναη δίψα να δούμε τι υπάρχει παραπέρα— δεν περιορίζεται πια στη γη. Όπως οι αρχαίοι θαλασσοπόροι αναζητούσαν άγνωστους ορίζοντες, έτσι και ο σύγχρονος άνθρωπος στρέφει το βλέμμα του προς το διάστημα. Η κοσμική φαντασίωση δεν είναι πια αποκλειστικό πεδίο των επιστημόνων ή των οραματιστών. Είναι η συλλογική μας επιθυμία για υπέρβαση, για μια νέα μορφή συνέχειας.

Στην καρδιά αυτής της επιθυμίας φωλιάζει και ο υπαρξιακός ίλιγγος. Εκείνη η ξαφνική, σχεδόν μεταφυσική αίσθηση του πόσο μικροί είμαστε μπροστά στην απεραντοσύνη. Ο επισκέπτης της έκθεσης δεν καλείται να θαυμάσει, αλλά να σταθεί, να νιώσει το ρίγος του απείρου. Και μέσα από αυτό, να αναρωτηθεί τι σημαίνει να είσαι ζωντανός.

Το σώμα ως τόπος και ως όριο

Από εκεί, η έκθεση οδηγεί τον θεατή σε μια δεύτερη ζώνη προβληματισμού. Το σώμα ως όχημα, ως όριο, αλλά και ως πιθανότητα. Στην εποχή της βιοτεχνολογίας και της κρυογονικής, το σώμα παύει να είναι σταθερή οντότητα και γίνεται αντικείμενο αναθεώρησης. Δεν πρόκειται για αναγέννηση, ούτε για απόδραση από τη θνητότητα. Είναι μια επαναληπτική διαδικασία, ένα είδος κυκλικής ύπαρξης που παραμένει ανοιχτή στη μεταμόρφωση.

Η μακροζωία, μέσα από αυτό το πρίσμα, δεν είναι πια η επιμήκυνση του χρόνου αλλά η διακοπή του τέλους. Είναι μια ζωή χωρίς στίξη, μια ύπαρξη που αρνείται να κλείσει με τελεία. Το ερώτημα που αναδύεται είναι βαθιά φιλοσοφικό, αν ο θάνατος δίνει περίγραμμα στη ζωή, τότε τι υπόσχεται η αναστολή του; Μια ζωή διευρυμένη ή μια ζωή αποδυναμωμένη;

Αυτή η διπλή ένταση διατρέχει την έκθεση σαν υπόγειο ρεύμα. Οι εγκαταστάσεις, με τα ηχητικά περιβάλλοντα και τις ολογραφικές μορφές, θυμίζουν κάποιες φορές ιατρικά εργαστήρια του μέλλοντος. Αλλες φορές, μοιάζουν με σκηνές ονείρου, όπου ο χρόνος δεν υπακούει σε καμία γραμμική λογική. Ο επισκέπτης δεν παρακολουθεί απλώς, αλλά συμμετέχει, γίνεται συνυποκείμενο της αφήγησης, μέρος μιας υπαρξιακής δοκιμής.

Καθώς περιηγούμαστε στην έκθεση, ο κ. Πράπογλου σπεύδει να επισημάνει κάτι που ίσως διαφεύγει του βλέμματος. «Ορισμένα από τα αντικείμενα που βλέπετε εδώ —οι θέσεις αναμονής, τα τραπέζια, ακόμη και ορισμένα δομικά στοιχεία— προέρχονται από το ίδιο το αεροδρόμιο. Είναι αυθεντικά αντικείμενα που φέρουν πάνω τους τα ίχνη της χρήσης τους, μικρές μαρτυρίες μιας εποχής που ο χώρος αυτός έσφυζε από κίνηση και προσμονή». 

Το terminal ως καθρέφτης της εποχής

Το terminal, αρχιτεκτονικά και βιολογικά, γίνεται εδώ το πεδίο μιας διαρκούς μεταφυσικής αναζήτησης. Είναι το σημείο όπου οι ζωές διασταυρώνονται, όπου οι ιστορίες αγγίζονται για μια στιγμή και ύστερα διαλύονται ξανά. Ένα σύγχρονο θέατρο αναμονής, όπου το φευγαλέο αποκτά διάρκεια και η διάρκεια μετατρέπεται σε προσμονή.

Η ίδια η λέξη «terminal» κουβαλά διττή σημασία. Είναι ο σταθμός αναχωρήσεων, αλλά και το τέλος. Στο πλαίσιο της έκθεσης, η αντίφαση αυτή αποκτά φιλοσοφική βαρύτητα. Τι σημαίνει να ζεις σ' έναν κόσμο όπου το «τέλος» είναι κάτι που αναβάλλεται επ’ αόριστον; Πώς ορίζεται η εμπειρία όταν ο θάνατος παύει ν' αποτελεί την τελευταία βεβαιότητα;

Η τέχνη, όπως πάντα, δεν προσφέρει απαντήσεις. Μας αφήνει, αντίθετα, να σταθούμε στο μεταίχμιο, εκεί όπου το ερώτημα γίνεται πιο σημαντικό από την απάντηση. Η έκθεση στο αεροδρόμιο κατορθώνει ν' αναδείξει αυτό το αίσθημα του limbo, της ύπαρξης ανάμεσα σε αφίξεις και αναχωρήσεις, ανάμεσα σε ένα παρελθόν που έχει ήδη πετάξει και ένα μέλλον που ακόμη δεν έχει προσγειωθεί.

Μια εμπειρία χωρίς προορισμό

Στο τέλος της περιήγησης, ο θεατής αντιλαμβάνεται πως το ταξίδι που του προτείνεται δεν έχει προορισμό. Είναι ένα ταξίδι που δεν θέλει να αρχίσει, ούτε να τελειώσει. Θέλει απλώς να παραταθεί. Αυτή η επιθυμία για συνέχιση, για μια παράταση του χρόνου και της ύπαρξης, διαποτίζει ολόκληρη την εμπειρία της έκθεσης.

Μπορεί να πει κανείς πως πρόκειται για ένα σχόλιο πάνω στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, της βιολογικής επεξεργασίας και της επιθυμίας για αθανασία. Ο άνθρωπος, μέσα από την τεχνολογία, δεν επιδιώκει πια να σωθεί, αλλά να διαρκέσει. Και ίσως εκεί, σε αυτήν την εμμονή της συνέχειας, να κρύβεται η πιο ανθρώπινη απ' όλες τις ανάγκες. Η ανάγκη ν' αφήσουμε ίχνος, να μη χαθούμε εντελώς μέσα στο άπειρο που τόσο μας γοητεύει.

Ένα υστερόγραφο για το ταξίδι

Καθώς φεύγεις από τον εκθεσιακό χώρο και κατευθυνθείς στους διαδρόμους του αεροδρομίου, η εμπειρία δεν τελειώνει. Αντιθέτως, συνεχίζει να σε συνοδεύει καθώς κοιτάς τις αναχωρήσεις, καθώς ακούς τα μεγάφωνα να καλούν επιβάτες με ονόματα που δεν θα μάθεις ποτέ. Η τέχνη έχει ήδη κάνει το έργο της. Εχει φυτέψει μια αμφιβολία, μια ανησυχία. Ίσως αυτό είναι το αληθινό ταξίδι — όχι αυτό που ξεκινά με εισιτήριο, αλλά εκείνο που σε αναγκάζει να σταθείς και να σκεφτείς τι σημαίνει να είσαι σε μετάβαση.

Κι έτσι, ενώ τα αεροπλάνα συνεχίζουν να απογειώνονται, ο καθένας μας μένει για λίγο στο δικό του εσωτερικό terminal. Ένα σημείο χωρίς χρόνο, χωρίς τόπο, όπου η ζωή —όπως και η τέχνη— παύει να έχει προορισμό και γίνεται, επιτέλους, καθαρή κίνηση.

Διαβάστε ακόμη

Αυτά είναι τα πρόσωπα που αναζήτησαν περισσότερο οι Έλληνες στη Google - «Πρωτιά» για την Klavdia

Είναι επίσημο: Η Netflix εξαγοράζει την Warner Bros για αστρονομικό ποσό

Παράνομες συνταγογραφήσεις με κέρδη πάνω από 100.000 ευρώ: Τρεις συλλήψεις - Η ανακοίνωση του ΕΟΠΥΥ

Έφηβος εξομολογείται πώς κατέληξε σε ηλικία 13 ετών να κάνει 11 γραμμαρία κεταμίνης την ημέρα