Αν ο κόσμος αποφάσιζε να πει «ως εδώ», θα μπορούσε να σταματήσει τον πόλεμο στη Γάζα;

Τι θα συνέβαινε αν η διεθνής κοινότητα αποφάσιζε, εδώ και τώρα, να παρέμβει ουσιαστικά για να σταματήσει τον πόλεμο στη Γάζα; Τέσσερις ειδικοί -νομικοί, οικονομολόγοι και ιστορικοί- εξηγούν τι θα μπορούσε να κάνει ο ΟΗΕ, τα κράτη, οι αγορές και η ίδια η κοινωνία των πολιτών, εάν υπήρχε η πολιτική βούληση.

Τι θα μπορούσε να κάνει ο ΟΗΕ

Ο Michael Lynk, καθηγητής διεθνούς δικαίου στο Πανεπιστήμιο Western Ontario, εξηγεί στο Al Jazeera:

«Ο ΟΗΕ παραμένει ο πιο βιώσιμος δρόμος για να σταματήσει η δράση του Ισραήλ στη Γάζα, και υπάρχει προηγούμενο για κάτι τέτοιο.

Το Ισραήλ παραβιάζει τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, τη Σύμβαση του 1948 για την πρόληψη της γενοκτονίας και το Καταστατικό της Ρώμης του 1998, στο οποίο έχουν προσχωρήσει πολλά κράτη. Όλες αυτές οι συμφωνίες επιβάλλουν νομική υποχρέωση στα κράτη να παρέμβουν απέναντι σε πράξεις θηριωδίας ή γενοκτονίας.

Μέχρι στιγμής, μόνο η Υεμένη -μία από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου- έχει ενεργήσει πρακτικά προς αυτή την κατεύθυνση, χρησιμοποιώντας drones, κόβοντας καλώδια και μπλοκάροντας τη ναυσιπλοΐα.

Το 1950, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθέτησε το Ψήφισμα Uniting for Peace, για να μπορέσει να παρέμβει στην Κορέα, αφού κάθε προηγούμενη απόπειρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας είχε μπλοκαριστεί από τη Σοβιετική Ένωση. Το ψήφισμα αυτό δημιούργησε νομικό έρεισμα, ώστε ο ΟΗΕ να αποστείλει στρατιωτική δύναμη, να αποκαταστήσει την ανεξαρτησία της Νότιας Κορέας και να επιτύχει ανακωχή.

Εβδομήντα πέντε χρόνια μετά, αυτό το προηγούμενο μπορεί ακόμη να αξιοποιηθεί. Θα μπορούσε να δώσει στον ΟΗΕ την εξουσιοδότηση να αποστείλει ειρηνευτική δύναμη στη Γάζα -μια περιοχή όπου έχει ήδη κρίνει ότι το Ισραήλ δεν έχει δικαίωμα παρουσίας. Μια τέτοια δύναμη θα μπορούσε να ξεκινήσει ανθρωπιστική βοήθεια, ανοικοδόμηση, αποκατάσταση υποδομών και να συμβάλει στη διαμόρφωση μιας προσωρινής διοίκησης.

Ο ΟΗΕ έχει επίσης τη δυνατότητα, βάσει του άρθρου 6 του Χάρτη, να αποβάλει κράτη που παραβιάζουν συστηματικά τις αρχές του, αλλά αυτό απαιτεί τη στήριξη του Συμβουλίου Ασφαλείας (και των ΗΠΑ). Τη δεκαετία του ’70 έγιναν επανειλημμένες προσπάθειες να αποβληθεί η Νότια Αφρική, οι οποίες μπλοκαρίστηκαν από ΗΠΑ, Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο.

Ωστόσο, η Γενική Συνέλευση πέρασε ψήφισμα που απλώς αρνήθηκε να αναγνωρίσει τα διαπιστευτήρια της Νότιας Αφρικής, ουσιαστικά αποκλείοντάς την για 20 χρόνια. Ίσως ήρθε η ώρα η Συνέλευση να εξετάσει ανάλογη ενέργεια και για το Ισραήλ».

Τι θα μπορούσαν να κάνουν μεμονωμένα κράτη, χωρίς τον ΟΗΕ

Από πλευράς του ο Michael Becker, καθηγητής διεθνούς δικαίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Trinity College του Δουβλίνου, αναφέρει:

«Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις εδώ. Από τη δεκαετία του ’90, έννοιες όπως “ανθρωπιστική επέμβαση” ή “ευθύνη προστασίας” έχουν αποκτήσει απήχηση, αλλά η επικρατούσα άποψη παραμένει ότι η νόμιμη χρήση βίας απαιτεί εξουσιοδότηση του Συμβουλίου Ασφαλείας ή έγκυρη επίκληση αυτοάμυνας.

Η Σύμβαση για τη Γενοκτονία του 1948 υποχρεώνει τα κράτη να αποτρέπουν γενοκτονίες, αλλά δεν παρέχει αυτόνομη νομική βάση για στρατιωτική επέμβαση.

Μια άλλη πιθανότητα είναι η συλλογική αυτοάμυνα ή η “επέμβαση κατόπιν πρόσκλησης”. Αυτό προϋποθέτει ότι η Παλαιστίνη αναγνωρίζεται ως κράτος με κυριαρχία, ώστε να μπορεί να καλέσει τρίτα κράτη να συνδράμουν σε μια εκστρατεία αυτοάμυνας κατά του Ισραήλ.

Παραδείγματα τέτοιας πρακτικής υπάρχουν: τη δεκαετία του ’90, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό κάλεσε την Ουγκάντα να επιχειρήσει εντός των συνόρων της -όμως, όταν απέσυρε τη συγκατάθεσή της, προέκυψε διακρατική διαμάχη.

Πιο πρόσφατα, η συμμαχία υπό τις ΗΠΑ ενήργησε με τη συναίνεση του Ιράκ κατά του ISIS, αλλά όχι στη Συρία, όπου η νομική βάση ήταν πολύ πιο αμφίβολη.

Θα μπορούσε η Παλαιστίνη να καλέσει αύριο ένα κράτος να τη βοηθήσει; Θεωρητικά, ναι, αν ισχυριστεί ότι ενεργεί σε αυτοάμυνα σύμφωνα με το Άρθρο 51 του Χάρτη.

Ωστόσο, τα πράγματα είναι περίπλοκα. Ποιος εκπροσωπεί το παλαιστινιακό κράτος; Αν είναι η Παλαιστινιακή Αρχή στη Ραμάλα, τότε μια δήλωση της Χαμάς -ενός μη κρατικού φορέα που ασκεί εξουσία στη Γάζα- πιθανόν να μην έχει νομική βαρύτητα».

Τι θα μπορούσαν να πετύχουν κυρώσεις και εμπορικά εμπάργκο

Η Daniele Bianchi, οικονομολόγος και ειδικός στις κυρώσεις στο Queen Mary University του Λονδίνου, αναλύει:

«Σκεφτείτε τη Ρωσία: ο κόσμος της έχει επιβάλει κυρώσεις, αλλά με τη στήριξη της Κίνας επιβιώνει. Το ίδιο θα συνέβαινε, υποθέτω, και με το Ισραήλ – οι ΗΠΑ θα ανέτρεπαν κάθε σοβαρό οικονομικό πλήγμα.

Χωρίς τη συμμετοχή των ΗΠΑ, που είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ισραήλ, οι κυρώσεις ή τα εμπάργκο ίσως το πλήξουν, αλλά δεν θα το σταματήσουν.

Ακόμα κι αν συνδυάζονταν η Κίνα, η ΕΕ και η Ινδία, θα μπορούσαν να προκαλέσουν οικονομική πίεση, αλλά όχι να επιβάλουν τερματισμό του πολέμου.

Επιπλέον, η φύση των ισραηλινών εξαγωγών –τεχνολογία και όχι πρώτες ύλες– καθιστά τα μποϊκοτάζ δύσκολα.

Ακόμα και μετά από 22 μήνες πολέμου, η ισραηλινή οικονομία παραμένει ανθεκτική. Έχει προβλήματα χρέους και επιβραδύνθηκε, αλλά όσοι προέβλεψαν κατάρρευση, διαψεύστηκαν.»

Τι θα μπορούσε να κάνει η κοινή γνώμη

Ο Nick Cull, ιστορικός και ειδικός στους πολιτιστικούς αποκλεισμούς, Πανεπιστήμιο Νότιας Καλιφόρνιας, εξηγεί: 

«Οι πολιτιστικοί και αθλητικοί αποκλεισμοί έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τη δημόσια γνώμη -τόσο μέσα στη στοχοποιημένη χώρα όσο και διεθνώς.

Πρόκειται για έναν τρόπο να δοθεί το μήνυμα ότι μια χώρα έχει ξεπεράσει τα όρια αποδεκτής συμπεριφοράς και δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως "άλλη μία φυσιολογική χώρα".

Ο πρώτος που πρότεινε πολιτιστικό μποϊκοτάζ κατά του απαρτχάιντ ήταν ο Trevor Huddleston το 1954· δέκα χρόνια αργότερα, το καθιέρωσε η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.

Ο πολιτισμός λειτουργεί αργά στις διεθνείς σχέσεις. Οι εθνικές φήμες χτίζονται ή φθείρονται σε βάθος χρόνου, και το ίδιο ισχύει για τα μποϊκοτάζ: φθείρουν σταδιακά τη διεθνή εικόνα μιας χώρας, στερώντας της το προσωπείο της κανονικότητας.

Ο Νέλσον Μαντέλα χαρακτήριζε το κράτος του απαρτχάιντ “το σκουλήκι του κόσμου”. Το πολιτιστικό μποϊκοτάζ της Νότιας Αφρικής διήρκεσε τέσσερις δεκαετίες -μέχρι που, σε συνδυασμό με τις οικονομικές κυρώσεις των ΗΠΑ, ανάγκασε τελικά την ηγεσία της χώρας να διαπραγματευτεί».

Διαβάστε ακόμη

Δραματικές ώρες στη Λακωνία: Γυναίκα ανεβαίνει σε ταράτσα για να δώσει φαγητό στην εγκλωβισμένη μητέρα της

Κακοκαιρία Byron: Τι θα γίνει με τον μισθό όσων δεν μπόρεσαν να πάνε στη δουλειά τους

Πανικός στη αεροσκάφος: Φωτιά σε διάδρομο απογείωσης γέμισε με καπνούς Airbus A320 με 180 επιβαίνοντες

Mega deal στα σκαριά στον τομέα της ψυχαγωγίας: Η Netflix κοντά στην αγορά της Warner Bros!