Νικόλαος Καναβός: ο άνθρωπος που θα γινόταν Αυτοκράτορας – Τέλος οικτρό για τον άτολμο νέο

Ο νεαρός αξιωματικός Νικόλαος Καναβός είχε τη στήριξη του λαού και μια μέρα σαν σήμερα ανακηρύχτηκε Αυτοκράτωρ του Βυζαντίνου στην Κωνσταντινούπολη.

Ήταν μέρες σκοτεινές και ταραγμένες για τη Βασιλεύουσα, που ψυχορραγούσε. Ο θάνατος του συναυτοκράτορα Ισαάκιου Β΄ πυροδότησε ταραχές στην Κωνσταντινούπολη, κατά τις οποίες ο λαός ανέτρεψε τον Αλέξιο Δ΄, ο οποίος στράφηκε προς τους Σταυροφόρους για βοήθεια, αλλά φυλακίστηκε από τον Αλέξιο Δούκα τον Μούρτζουφλο, που αυτοανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας στις 5 Φεβρουαρίου.

Στο ενδιάμεσο ο Νικόλαος Καναβός, αξιωματούχος της Κωνσταντινούπολης την εποχή των Αγγέλων, που διακρίθηκε κατά την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους και ιδιαιτέρως δημοφιλής στον λαό, ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τον επαναστατημένο όχλο· η αναγόρευσή του έγινε στην Αγιά Σοφιά μια μέρα σαν σήμερα, 28 Ιανουαρίου του 1204. Ο Καναβός, όμως δεν είχε στεφθεί επίσημα. Ο πατριάρχης Ιωάννης Καματερός, προσκείμενος στον τέως βασιλεύοντα οίκο (και συγγενής της συζύγου του Αλεξίου Γ’ Αγγέλου), απέφυγε να νομιμοποιήσει τη στέψη κι έτσι ο Καναβός έμεινε μετέωρος εν μέσω ταραχών και μαινόμενων Σταυροφόρων, που ακόνιζαν τα σπαθιά τους για να εισβάλλουν στην Πόλη.

Ο Νικόλαος Καναβός, «ανδρείος, αλλά ασήμαντος νεανίας», έχοντας συναίσθηση της αδυναμίας του, προσπάθησε να αρνηθεί τον αυτοκρατορικό θρόνο, αλλά… «δεν μπόρεσε να αξιοποιήσει τα απαιτούμενα, για τις δύσκολες εκείνες ώρες, αποθέματα ψυχικής δύναμης και σθένους, ώστε να ανταποκριθεί στο βάρος της τεράστιας ευθύνης, την οποία του είχε αναθέσει ο λαός της Κωνσταντινούπολης». Από την άλλη, ο Μούρτζουφλος (πήρε το παρατσούκλι για τα πυκνά ακατάστατα φρύδια του), ο Αλέξιος Ε΄ Δούκας δηλαδή, εκμεταλλεύτηκε το μίσος των κατοίκων της Κωνσταντινούπολης για τους Λατίνους, ανέτρεψε τους νόμιμους αυτοκράτορες με την αρωγή της Βαράγγειας Φρουράς, τους συνέλαβε και τον μεν Αλέξιο Δ’ τον παρέδωσε στους φονιάδες του να τον στραγγαλίσουν, τον δε πατέρα του Ισαάκιο τον άφησε τυφλό και ψυχικά διαταραγμένο να τον βρει ο Χάρος (δολοφονήθηκε, μάλλον, κι αυτός)... Όταν ο Καναβός έδειξε ολιγωρία, ο Μούρτζουφλος πανίσχυρος εντός των τειχών, πλέον, τον απομόνωσε και ανακηρύχτηκε Αυτοκράτωρ.

Για το τέλος του Καναβού οι ιστορικές αναφορές διίστανται: έχει γραφτεί ότι στραγγαλίστηκε στα σκαλιά του της Αγίας Σοφίας, ότι συνελήφθη και αποκεφαλίστηκε από τους άνδρες του Μούρτζουφλου και άλλοι υποστηρίζουν ότι συνελήφθη και φυλακίστηκε.
Ο Έρνλε Μπράντφορντ στο βιβλίο του «Η Μεγάλη Προδοσία», που αναφέρεται στη Δ’ Σταυροφορία και την άλωση της Πόλης από τους Φράγκους, γράφει ότι «…ο Καναβός, ένας απρόθυμος αποδέκτης αξιώματος που ποτέ δεν είχε επιδιώξει, αμέσως εγκαταλείφθηκε και έχασε τη δημοτικότητα του στην οποία σύρθηκε τόσο απρόθυμα και αποσύρθηκε στην ιδιωτική του ζωή». Μπορεί να ‘ναι κι έτσι.

Η αδιαμφισβήτητη αλήθεια είναι ότι ο Νικόλαος Καναβός, ο άνθρωπος που θα γινόταν Αυτοκράτορας, έζησε για μια εβδομάδα στον εφιάλτη του κι’ έπειτα εξαφανίστηκε… Για την Ιστορία, να πούμε ότι ο «διάδοχος» του Καναβού, ο Αλέξιος Ε΄ Δούκας, ο Μούρτζουφλος τον Απρίλιο του 1204 τυφλώθηκε και εκτελέστηκε από τους νέους κυρίαρχους της Κωνσταντινούπολης, τους Φράγκους. Μάχαιραν έδωκας…