Όταν μια ολόκληρη πολιτεία άρχισε να χορεύει ξέφρενα χωρίς αιτία – Το φαινόμενο της χορευτικής μανίας που έπληξε χώρες της Ευρώπης

Ήταν μια μέρα σαν σήμερα, 24 Ιουνίου του μακρινού 1374, όταν στους δρόμους του Άαχεν ένα ξαφνικό ξέσπασμα χορευτικής μανίας οδήγησε ανθρώπους να πηδούν και να χτυπιούνται μέχρις ότου κατέρρευσαν από την εξάντληση.

Το φαινόμενο ονομάστηκε χορεομανία ή χορευτική μανία· θεωρήθηκε φυσιοκοινωνιολογικό φαινόμενο το οποίο παρατηρήθηκε στην βόρεια και κεντρική Ευρώπη κυρίως μεταξύ του 14ου και του 17ου αιώνα, όπου ομάδες ανθρώπων, οι οποίες μερικές φορές αριθμούσαν έως και χιλιάδες άτομα, δίχως προφανή λόγο και αιτία, άρχιζαν να χορεύουν με αλλοπρόσαλλο τρόπο. Το φαινόμενο αυτό αποκαλείται και χορός του Αγίου Βίτου ή και ο χορός του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή· στην Ιταλία το ονομάζουν ταραντισμό.

Μια από τις πρώτες και περισσότερο έντονες περιπτώσεις και μάλιστα παρατηρήθηκε σε ευρεία έκταση ήταν στο Άαχεν της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το 1374 και εξαπλώθηκε σε μια μεγάλη περιοχή της Ευρώπης που περιλάμβανε τη δυτική Γερμανία, το Βέλγιο, την Ολλανδία, το Λουξεμβούργο και τη βορειοανατολική Γαλλία. Επίσης έντονη ήταν η εμφάνιση του φαινομένου στο Στρασβούργο (επίσης γερμανική πόλη) το 1518. Καθώς το φαινόμενο εμφανίζονταν για αρκετούς αιώνες και επηρέασε χιλιάδες ανθρώπους, υπήρξε αναλυτική καταγραφή των συμπτωμάτων από ιστορικούς της εποχής. Τα αίτια του φαινομένου δεν κατανοήθηκαν ποτέ πλήρως. Πολλοί υποστηρίζουν ότι πίσω από την όλη υπόθεση κρύβονταν θρησκευτικές αιρέσεις.

Επίσης, εικάζεται πως πρόκειται για φαινόμενο μαζικής υστερίας, στο οποίο τα φυσικά συμπτώματα μεταξύ ανθρώπων μεταδίδονται και στην υπόλοιπη ομάδα ως είδος κοινωνικής επιρροής. Τέλος ακούστηκε και η θεωρία πως οι ασθενείς είχαν υποστεί δηλητηρίαση καταναλώνοντας είδος δημητριακών. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι πολλοί από τους συμμετέχοντες στη χορευτική μανία ήταν ψυχολογικά διαταραγμένα άτομα, αλλά είναι επίσης πιθανό ότι κάποιοι συμμετείχαν από φόβο, ή απλώς ήθελαν να μιμηθούν τους άλλους.

Μια άλλη δημοφιλής θεωρία είναι ότι τα ξεσπάσματα ήταν όλα σκηνοθετημένα. Συνήθως παιζόταν μουσική κατά τη διάρκεια ανάλογων επιδημιών χορευτικής μανίας, καθώς θεωρείτο ότι λύνει το πρόβλημα.
Αρχικά η επιδημία αντιμετωπίστηκε ως κατάρα η οποία είχε σταλθεί από κάποιον άγιο, τον Ιωάννη τον Βαπτιστή ή τον Άγιο Βίτο, αφού οι χτυπημένοι από τη μανία κατέληγαν συνήθως σε χώρους αφιερωμένους σε αυτούς τους αγίους.

Το φαινόμενο συνήθως εμφανίζονταν εν μέσω κρίσεων και δυσχερών περιόδων διαβίωσης, με χιλιάδες ανθρώπων να χορεύουν ταυτόχρονα επί ώρες, ημέρες, εβδομάδες, ακόμα και για μήνες. Οι χορευτές περιγράφονταν πως λειτουργούσαν σχεδόν αναίσθητοι, σε παραλήρημα. Έχει καταγραφεί επίσης ότι, μέσα στο πλήθος κάποιοι χόρευαν γυμνοί, ή χειρονομούσαν απρεπώς, ενώ άλλοι επιδίδονταν σε ερωτικές συνευρέσεις. Πολλοί – λέγεται – ότι πέθαιναν από εξάντληση ή μοιραία κατάγματα κατά τη διάρκεια του ξέφρενου χορού. Στο τέλος αν όχι όλοι, οι περισσότεροι κατέρρεαν έπειτα από ένα κρεσέντο έκστασης και έντασης.

Εκείνες τις μέρες, οι άνθρωποι που συμμετείχαν στις χορευτικές τελετουργίες θεωρούνταν ότι έπασχαν από κάποια ασθένεια (συχνά υποτίθεται ότι ήταν δαιμονισμένοι) που οδηγούσε σε καταναγκαστικό χορό. Η ασθένεια θεωρήθηκε μεταδοτική και πιστεύεται ότι οι θεατές θα μπορούσαν να παρασυρθούν και να συμμετάσχουν στο χορό ανά πάσα στιγμή. 

Το 1278 σε γέφυρα επί του ποταμού Μεύση στην βορειοδυτική Γερμανία σημειώθηκε περιστατικό όπου 200 άτομα τα οποία χόρευαν πάνω στην γέφυρα προκάλεσαν την κατάρρευση της. Η πρώτη μεγάλης έκτασης έξαρση του φαινομένου συνέβη μεταξύ του 1373 και 1374, με πολλαπλά συμβάντα σε Αγγλία, Γερμανία, και Ολλανδία.

Τον Ιούλιο του 1518 σημειώθηκε μια άλλη μεγάλης έκτασης εμφάνιση του φαινομένου στο Στρασβούργο κατά την επιδημία χορού του 1518. Ξεκίνησε όταν μια γυναίκα άρχισε να χορεύει στον δρόμο και μετά τέσσερις ημέρες την ακολούθησαν κι άλλοι και μέσα σε ένα μήνα ο συνολικός αριθμός των ατόμων έφτασε τους 400 από τους οποίους, πολλοί πέθαναν από καρδιακή ανακοπή.
Η επικρατούσα θρησκοληψία την εποχή εκείνη αντιμετώπισε το φαινόμενο ως θεία κατάρα και μόνη γιατρειά τον εξορκισμό. 

Πολλοί επιστήμονες έχουν διατυπώσει την θεωρία ότι η χορευτική μανία ήταν μια εκδήλωση κάτι που ονομάζεται σήμερα μαζική ψυχογενής ασθένεια ή MPI. Το MPI περιλαμβάνει την εμφάνιση συμπτωμάτων που εξαπλώνονται σε έναν πληθυσμό, αλλά δεν έχουν σαφή φυσική προέλευση. Με άλλα λόγια, στο MPI ο εγκέφαλος κάνει τον ασθενή να πιστεύει ότι έχει προσβληθεί από κάποια πάθηση, παρόλο που ο ίδιος ο εγκέφαλος είναι ο δημιουργός και ο ενορχηστρωτής της ασθένειας. Το MPI αναφέρεται σε αρκετές περιόδους της Ιστορίας. Πριν από τη χορευτική μανία, υπήρχε μια κατάσταση γνωστή ως ταραντισμός που εμφανιζόταν κατά τον Μεσαίωνα στη Νότια Ιταλία. Τα θύματα του ταραντισμού υπέφεραν από μια σειρά συμπτωμάτων που κυμαίνονταν από πονοκέφαλο έως δυσκολία στην αναπνοή, τα οποία, σύμφωνα με τους πάσχοντες, άρχισαν αμέσως μετά το δάγκωμα μιας (αράχνης) ταραντούλας, από όπου πηρε το όνομά του το φαινόμενο.

Υπάρχει ένας μακρύς κατάλογος παραδειγμάτων πιθανών συμπτωμάτων MPI στη σύγχρονη εποχή. Για παράδειγμα, το 2011, είκοσι συμμαθητές σε ένα γυμνάσιο έξω από το Μπάφαλο της Νέας Υόρκης άρχισαν ξαφνικά να βιώνουν τικ, λεκτικά ξεσπάσματα και άλλα συμπτώματα που έμοιαζαν με αυτά του συνδρόμου Tourette. Παρά τις έρευνες από γιατρούς και στελέχη του κρατικού τμήματος υγείας, δεν εντοπίστηκε περιβαλλοντική αιτία της πάθησης και οι περισσότεροι γιατροί συμφώνησαν τελικά ότι οι συνθήκες των μαθητών προκλήθηκαν από ψυχολογικούς παράγοντες.