Ολέθριο τέλος στην εκστρατεία των Δαρδανελίων: Οι Οθωμανοί πανηγύριζαν, ο Τσώρτσιλ τρέχει να κρυφτεί και στην Ελλάδα Εθνικός Διχασμός

Ήταν μια μέρα σαν σήμερα, 9 Ιανουαρίου του 1916 όταν οι Τούρκοι πανηγύρισαν μια σπουδαία επιτυχία κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε βάρος των συμμαχικών δυνάμεων: η εκστρατεία της Καλλίπολης ή των Δαρδανελίων τελειώνει με βαρύ απολογισμό για τους Βρετανούς και ημιθανές το γόητρο του Ουίνστον Τσώρτσιλ. Στην Ελλάδα; Βενιζέλος και βασιλιάς... στα χαρακώματα.

Η Εκστρατεία της Καλλίπολης, επίσης γνωστή ως Εκστρατεία των Δαρδανελίων, ήταν μια ανεπιτυχής - τραγική με μια πιο αντιπροσωπευτική λέξη - προσπάθεια των Συμμάχων Δυνάμεων να ελέγξουν τη θαλάσσια οδό από την Ευρώπη στη Ρωσία κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η εκστρατεία άρχισε με μια εντελώς απροετοίμαστη και άστοχη ναυτική επίθεση βρετανικών και γαλλικών πλοίων στα στενά των Δαρδανελίων τον Φεβρουάριο του 1915 και συνεχίστηκε με μια μεγάλη χερσαία εισβολή στη χερσόνησο της Καλλίπολης στις 25 Απριλίου, με τη συμμετοχή βρετανικών και γαλλικών στρατευμάτων καθώς και τμημάτων στρατού της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας. Τα συμμαχικά πλοία αποδεκατίστηκαν από τις νάρκες και τα φυλάκια των Στενών, ενώ κατά τη χερσαία εισβολή τα πεζοπόρα τμήματα των Συμμάχων δεν προλάβαιναν να μαζεύουν νεκρούς και να οπισθοχωρούν!

Η έλλειψη επαρκούς στρατηγικής, αλλά και γνώσης του εδάφους σε συνάρτηση με τη σκληρή τουρκική αντίσταση, οδήγησαν στην αποτυχία της επιχείρησης. Μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου, οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν υποστεί βαριές απώλειες, ενώ είχαν σημειώσει μικρή πρόοδο, όσον αφορά τα αρχικά τους σχέδια.
Η ιδέα και ο συντονισμός της όλης επιχείρησης ανήκε στον ύπατο λόρδο του βρετανικού ναυαρχείου (υπουργό Ναυτικών), Ουίνστον Τσώρτσιλ, που αμέσως μετά το ολέθριο τέλος των συμμαχικών δυνάμεων γύρισε κατάχλωμος σπίτι του και ομολόγησε: «Έχω τελειώσει»!

Ολέθρια στρατηγική, τραγικό τέλος

Η επίθεση από θαλάσσης στα Δαρδανέλια άρχισε με βομβαρδισμό από βρετανικά και γαλλικά θωρηκτά στις 19 Φεβρουαρίου του 1915. Οι τουρκικές δυνάμεις εγκατέλειψαν τα οχυρά τους. Στις 18 Μαρτίου, 18 συμμαχικά θωρηκτά μπήκαν στα στενά. Τουρκικά πυρά, συμπεριλαμβανομένων και ναρκών, βύθισαν τρία από τα πλοία και προκάλεσαν σοβαρές ζημιές σε άλλα τρία. Στον απόηχο της αποτυχημένης ναυτικής επίθεσης, άρχισαν οι προετοιμασίες για αποβίβαση χερσαίων στρατευμάτων στη χερσόνησο της Καλλίπολης.

Υπό τη διοίκηση του στρατηγού Ίαν Χάμιλτον στρατεύματα από την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και τις γαλλικές αποικίες συγκεντρώθηκαν και συνενώθηκαν με βρετανικές δυνάμεις στη Λήμνο. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ελπίζοντας ότι η κατάληψη των Δαρδανελίων θα είχε ως αποτέλεσμα τη διεκδίκηση της Κωνσταντινούπολης έδωσε την άδεια στη Μεγάλη Βρετανία να χρησιμοποιήσει τη Λήμνο ως ναυτική βάση.

Εν τω μεταξύ, οι Τούρκοι ενίσχυσαν την άμυνά τους υπό τη διοίκηση του γερμανού στρατηγού Λίμαν φον Σάντερς, ο οποίος άρχισε να τοποθετεί οθωμανικά στρατεύματα κατά μήκος της ακτής, όπου περίμενε ότι θα πραγματοποιούνταν οι αποβάσεις. Στις 25 Απριλίου του 1915, οι Σύμμαχοι εξαπέλυσαν την εισβολή τους. Κάπου 2.000 Αυστραλοί αντάμωσαν με τον θάνατο εκείνο το πρωινό της 25ης Απριλίου, αφού οι Τούρκοι τους περίμεναν κρυμμένοι στις ακτές και τους αποδεκάτισαν. Τους επόμενους μήνες ακόμη 11.000 αυστραλοί και νεοζηλανδοί στρατιώτες θα έπεφταν νεκροί.

Παρά τις βαριές απώλειες, οι συμμαχικές δυνάμεις κατάφεραν να καταλάβουν δύο στρατηγικές θέσεις και να τις κρατήσουν με σθένος, όμως η συνέχεια θα ήταν οδυνηρή. Οι απώλειες των συμμαχιών δυνάμεων αυξανόταν δραματικά, οι Αυστραλοί αποδεκατίζονταν, το ίδιο και οι άπειροι Νεοζηλανδοί. Οι Βρετανοί βλέποντας το μάταιο της συνέχειας της προσπάθειας, οκτώ μήνες μετά, στις 7 Δεκεμβρίου, έδωσαν διαταγή εκκένωσης της περιοχής. Περίπου 480.000 συμμαχικές δυνάμεις συμμετείχαν στην εκστρατεία της Καλλίπολης, με κόστος πάνω από 250.000 νεκρούς, τραυματίες και αγνοούμενους. Από την τουρκική πλευρά, μέτρησαν επίσης περίπου 250.000 απώλειες. Στις 9 Ιανουαρίου οι τελευταίοι στρατιώτες άφηναν το έδαφος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και έτρεχαν να γλυτώσουν τη ζωή τους.

Η συμμετοχή ή όχι της Ελλάδας στην εκστρατεία της Καλλίπολης αποτέλεσε την πρώτη πράξη του Εθνικού Διχασμού ανάμεσα στον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο - που υποστήριζε την συμμετοχή της Ελλάδας στην εκστρατεία στο πλευρό των δυνάμεων της Αντάντ - και του Βασιλιά Κωνσταντίνου.

Ο Τσώρτσιλ, μετά την αποτυχία υποβιβάστηκε και παραιτήθηκε από την κυβέρνηση. Έγινε αξιωματικός του Στρατού και υπηρέτησε στο Δυτικό Μέτωπο μέχρι τις αρχές του 1916· θα τον ξανανταμώσει η Ιστορία περίπου 20 χρόνια μετά για να του δώσει την ευκαιρία για ρεβάνς…
Ο Τσώρτσιλ ήταν υπέρμαχος του δόγματος: « Ποτέ μην υποχωρείς» και συχνά το ανέλυε με λίγες ακόμα λέξεις: «Μην υποκύπτετε ποτέ στη δύναμη, στην φαινομενικά συντριπτική δύναμη του εχθρού»… Μετά την Καλλίπολη έπαθε κι έμαθε.
Ο Τσώρτσιλ έμαθε επίσης καλά ότι πολλές φορές είναι καλύτερο να μειώσει κάποιος τις απώλειές του παρά να αυξήσει τα στοιχήματα, όπως έκαναν οι Σύμμαχοι στην Καλλίπολη. Σήμερα η Καλλίπολη ονομάζεται Gelibolu.