Σαμαριά: Αίμα και θάνατος - Ο θρύλος της Χρυσής, ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ που γλύτωσε από δολοφονία στο φαράγγι κι οι συχνές τραγωδίες που το στοιχειώνουν

Σαμαριά: Αίμα και θάνατος... Κάποιοι θυμούνται τον θρύλος της Χρυσής, της Χρυσομαλλούσας, κάποιοι άλλοι τον βασιλιάς Γεώργιος Β’ που «ξώνεινε» στο φαράγγι και γλύτωσε από δολοφονία. Και κάποιοι απλά το θαυμάζουν... από μακριά!

Για τους Κρητικούς ένας είν’ ο Φάραγγας· τα άλλα είναι απλώς φαράγγια.
«Τση Σαμαριάς το πέρασμα και τ’ Ομαλού τα μέρη όποιος δεν τα περνοδιαβεί την Κρήτη δεν την ξέρει»! Δεκάξι χιλιόμετρα σε κακοτράχαλο και δύσβατο τόπο, 16 χιλιόμετρα που κάθε πέτρα τους κρατάει φυλαγμένο από κάτω έναν θρύλο…

Γοήτευε τους περιηγητές από παλιά το μεγαλόπρεπο Φαράγγι της Σαμαριάς, το τιμημένο από την κρητική παράδοση και τη λεβεντιά και τιμημένο, ακόμη, από το Συμβούλιο της Ευρώπης ως μια από τις ομορφότερες περιοχές της Γηραιάς Ηπείρου. Τον Φάραγγα πέρασαν κυνηγημένοι, διαβάτες, περίεργοι περιηγητές τουρίστες, έφηβοι για να ανδρωθούν πατώντας σαν τ’ αγρίμια…
Τραγικές ειδήσεις το φέρνουν κάθε χρόνο, το Φαράγγι, στην επικαιρότητα. Ειδήσεις σαν την πρόσφατη για τον χαμό του 21χρονου περιπατητή.

Και το 2019 ηλικιωμένος βρετανός τουρίστας έχασε τη ζωή του, από καρδιακή ανακοπή, προσπαθώντας να διαβεί το Φαράγγι. Το 2023 45χρονος τουρίστας τραυματίστηκε σοβαρά όταν στη διάρκεια της διάβασης του Φαραγγιού έγινε σεισμός και προκλήθηκε κατολίσθηση· ο 45χρονος διακομίστηκε σε νοσοκομείο όπου ακρωτηριάστηκε το πόδι του στον άνω μηρό!
Το 2024 ξαφνική καταιγίδα εγκλώβισε δεκάδες περιπατητές του Φαραγγιού. Γερμανίδα τουρίστρια σκοτώθηκε από πτώση βράχου που της έκοψε τη μηριαία αρτηρία!
Και τώρα, Μάρτιος του 2025, εντοπίστηκε νεκρός ο 21χρονος Γερμανός που είχαν χαθεί τα ίχνη του από τις 13 Ιανουαρίου· δυο μήνες πριν! Ο νεαρός περιηγητής βρέθηκε νεκρός στον Γκίγκιλο κοντά στο «Μιτάτο του Τζάτζιμου», μία περιοχή ιδιαίτερα επικίνδυνη ακόμη και για έμπειρους αναβάτες.

Ο θρυλικός Γκίγκιλος

«Τση λεβεδιάς ο Κρητικός, του Γκίγκιλου τ’ αγρίμι τάξε πως εγινήκανε απού την ίδια ζύμη» λέει η μαντινάδα, αλλά τέτοιες ώρες οι μαντινάδες σιωπούν· πρέπουν μόνο μοιρολόγια…
Ο Γκίγκιλος είναι μια από τις επτά κορφές των Λευκών Ορέων που σηκώνεται στα 2080 μέτρα και το κορμί του χάνεται προς τη θάλασσα με απόκρημνες πλαγιές. Το όνομα «Γκίγκιλος» πάει να πει «σαπισμένος» και του το ’χουν δώσει γιατί τα βράχια της πλαγιάς του γκρεμίζονται ολοχρονίς. Η παράδοση λέει ότι στον Γκίγκιλο είχε το θρόνο του ο Δίας.
Το Φαράγγι της Σαμαριάς δεν είναι παιχνίδ. Ενέχει κινδύνους κι αυτό- δυστυχώς- κάθε χρόνο περίτρανα το αποδεικνύουν τραγικά συμβάντα.

Το φαράγγι της Σαμαριάς διασχίζει τα Λευκά Όρη από βορρά προς νότο και καταλήγει στη θάλασσα, σμιλεύοντας ένα τοπίο ξεχωριστό. Το έντονο ανάγλυφο και οι συνεχείς εναλλαγές του δημιούργησαν στο πέρασμα του χρόνου ποικιλία οικοσυστημάτων που συγκεντρώνουν το παγκόσμιο ενδιαφέρον. Η Σαμαριά ανακηρύχθηκε Εθνικός Δρυμός το 1962. Μέχρι τότε ζούσαν άνθρωποι στην καρδιά του φαραγγιού στον οικισμός της Σαμαριάς βγάζοντας το ψωμί τους από τις μέλισσες κι από τα ζώα. Οι κάτοικοί του υποχρεώθηκαν να τον εγκαταλείψουν και να βγουν στις φωτεινές πολιτείες!

Εκεί, στον οικισμό της Σαμαριάς, στην Κάτω Γειτονιά διαπράχτηκε στα μέσα του 20ου αιώνα ένα διπλό φονικό. Ο λόγος; Δι’ ασήματον αφορμήν. Ένας 17χρονος περνούσε από το πλακόστρωτο με το μουλάρι του, έκανε σαματά και ξύπνησε τους χωριανούς. Ένας τους του ‘πε κουβέντα βαριά! Ο 17χρονος πήγε σπίτι πήρε το τουφέκι και γύρισε και σκότωσε αδερφό και αδερφή. Και η ιστορία χάθηκε στην ομίχλη των καιρών…

Και χρόνια μετά, θάνατος ξανά: ο Μιχάλης ο Καλογεράκης έτοιμος να φορέσει τα γαμπριάτικά, χάθηκε στα γκρέμνα του Φάραγγα κυνηγώντας αγρίμια για να κάνει το τραπέζι στους φίλους του πριν από τον γάμο. Δυο μέρες τον ψάχνανε τον Μιχάλη και τον βρήκανε σκοτωμένο στης Πέρδικας τη ρεματιά γκρεμισμένον από τα 1000 μέτρα. Κι ο Μιχάλης αντί για γαμπρός μπήκε στην εκκλησιά σε κιβούρι κι έμεινε για πάντα στον τόπο που αγαπούσε. Και μέσα στο ίδιο μνημούρι είναι θαμμένοι πέντε Καλογεράκηδες γκρεμισμένοι κι ετούτοι!
Όποιος αψηφά τον Φάραγγα, τονε καταπίνει, λένε…

Θέλανε να σκοτώσουν τον Βασιλιά!

Εκεί, στον οικισμό Σαμαριά, είχαν περάσει μια νύχτα, κυνηγημένοι από τις καταιγίδες του Πολέμου, ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ και οι ακολουθία του και ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Εμμανουήλ Τσουδερός με μέλη της κυβέρνησης, λίγο πριν φθάσουν στην Αγία Ρουμέλη και επιβιβαστούν σε βρετανικό πλοίο που θα τους πήγαινε στην ασφαλή Αίγυπτο. Σε σπίτι του οικισμού της Σαμαριάς εκδόθηκε η τελευταία διαταγή του βασιλιά και της κυβέρνησης επί ελληνικού εδάφους που προέτρεπε τον ελληνικό λαό να αντισταθεί κατά των ναζί. Λέγεται μάλιστα πως δυο Κρητικοί θέλανε να σκοτώσουν τον βασιλιά Γεώργιο γιατί εγκατέλειπε τη χώρα στα χέρια του εχθρού, αλλά οι πιο συνετοί του χωριού τους μετέπεισαν… Κι ο Βασιλιάς έφυγε σαν δραπέτης στην Αίγυπτο και γύρισε ξανά Βασιλιάς, όταν η Ελλάδα μετρούσε χιλιάδες νεκρούς και οι οιμωγές σκέπαζαν τον άνεμο.

Εδώ και χρόνια το χωριό Σαμαρά δεν κατοικείται είναι όμως ο τόπος για τη «μεγάλη στάση» των επισκεπτών όπου θα ξαποστάσουν πριν την τελική ευθεία για την Αγία Ρουμέλη. Το φαράγγι και το χωριό της Σαμαριάς πήραν το όνομά τους από την εκκλησία της Οσίας Μαρίας (Σα Μαριάς…). Κι εδώ, στην σιωπηλή πια Σαμαριά, οι θρύλοι ξυπνούν σαν πέφτει το σκοτάδι κι η φύση αγριεύει.

Ο θρύλος της Χρυσομαλλούσας

Λέγεται ότι εκεί κάπου στα 1300 και κάτι ο τόπος σημαδεύτηκε από μια αποκοτιά. Η μοναχοκόρη των Σκορδύληδων, η Χρυσή, η ονομαστή Χρυσομαλλούσα για την εμορφάδα και τη χάρη της κατέβηκε στη βρύση του χωριού για να γεμίσει το σταμνί της. Τότε ήταν που που την αντίκρισε ο άρχοντας των Ενετών που κατοικούσαν στο κάστρο· δεν κρατήθηκε ο αψύς άντρας την άρπαξε στην αγκαλιά του και τη φίλησε. Και η Χρυσή τον κοίταξε αγριεμένη και τον χαστούκισε! Και τότε οργισμένος ο Ενετός έβγαλε το σπαθί απ' το θηκάρι του και της έκοψε τα μακριά μαλλιά της.

Σαν έμαθε ο πατέρας της Χρυσής το τι είχε συμβεί, ανέβηκε στο κάστρο και κατέσφαξε σχεδόν ολόκληρη τη φρουρά και αυτόν που πρόσβαλε την κόρη του, μαζί. Οι Σκορδύληδες για να γλιτώσουν τη μανία των Ενετών κρύφτηκαν στο Φαράγγι της Σαμαριάς. Και ένα χρόνο μετά άκαρπης πολιορκίας οι Ενετοί έφυγαν απογοητευμένοι· δεν είχαν καταφέρει να πιάσουν έστω έναν από την οικογένεια των Σκορδύληδων. Η Χρυσή, όμως, δεν γύρισε ποτέ στον τόπο της και έμεινε για το υπόλοιπο της ζωής της στο Φαράγγι. Ο θρύλος λέει ότι η εκκλησία της Οσίας Μαρίας ήταν το τάμα της Χρυσής για το λυτρωμό της οικογένειας της.

Αυτά ιστορεί ο θρύλος και η πραγματικότητα μεταδίδει τραγωδίες…
«Μαδάρες με τ’ αγρίμια σας και με τη Σαμαριά σας π’ εχθρός ποτέ δεν πάτησε πάνω στα χώματά σας»! Κι οι δικοί κι οι φίλοι δεν τα πάνε καλύτερα τόσα χρόνια μετά…