Το τραγικό και άδοξο τέλος του Βρετανού Άδωνι, του «ομορφότερου Άγγλου» - Ο ποιητής που αναπαύεται σε χώμα ελληνικό

Ήταν τραγικό και άδοξο το τέλος του Βρετανού Άδωνι, του «ομορφότερου Άγγλου». Ο ποιητής που αναπαύεται σε χώμα ελληνικό έχει ξεχαστεί στη σκιά ενός ελαιώνα στη Σκύρο...

Διάσημος βρετανός ποιητής που είναι ενταφιασμένος στην Ελλάδα… Μην βιαστείτε να απαντήσετε: Λόρδος Μπάιρον. Ο δήθεν Φιλέλλην αναπαύεται στα χώματα της εκκλησίας της St Mary Magdalene of Hucknall Torkard…
Τότε ποιος; Ο Ρούπερτ Μπρουκ!

Λίγοι συγγραφείς έχουν προκαλέσει τόσο αντιφατικές κριτικές όσο ο Ρούπερτ Μπρουκ· ήταν πανέμορφος, γοητευτικός και ταλαντούχος· ο Μπρουκ λογιζόταν ως εθνικός ήρωας ακόμη και πριν από τον πρόωρο και άδοξο θάνατό του το 1915, σε ηλικία 27 ετών.
Η ποίησή του Μπρουκ, που χαρακτηριζόταν από υπέρμετρο πατριωτισμό και λυρισμό, έγινε αποδεκτή σε μια χώρα που δεν είχε ακόμη βιώσει τις καταστροφικές συνέπειες των δύο παγκοσμίων πολέμων. Ο αδόκητος θάνατος του Μπρουκ εδραίωσε τη φήμη του ως «ένας γοητευτικός, γαλανομάτης Άγγλος Άδωνις», όπως σημειώνει η Doris L. Eder στο Dictionary of Literary Biography. Ανάμεσα σ’ εκείνους που επαίνεσαν τον Μπρουκ μετά τον θάνατό του ήταν οι συγγραφείς Βιρτζίνια Γουλφ και Χένρι Τζέιμς, ο Μπέρναρντ Σο, ο Ουίλλιαμ Μπάτλερ Γέιτς (αυτός τον είχε χαρακτηρίσει τον «ωραιότερο άνδρα της Βρετανίας») αλλά και ο πολιτικός σερ Ουίνστον Τσώρτσιλ. Ο Ρούπερτ Μπρούκ- όπως και ο Λόρδος Βύρων- είχε τη φήμη δεινού εραστή γυναικών και ανδρών, ταξίδεψε από τον Καναδά μέχρι την Ταϊτή, προκάλεσε σκάνδαλα, άφησε πίσω του ερωτικά συντρίμμια και εξώγαμα τέκνα και η φήμη του πήρε μυθικές διαστάσεις... 

Στις δεκαετίες που πέρασαν σαν καταιγίδες μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, ωστόσο, οι κριτικοί θάμπωσαν τη λάμψη του θρύλου του Μπρουκ χαρακτηρίζοντας την ποίησή του «ανόητα αφελή» και «ιδιαίτερα συναισθηματική». Παρά τις ακραίες αυτές απόψεις, οι περισσότεροι σύγχρονοι παρατηρητές συμφωνούν ότι ο Μπρουκ- αν και ελάσσων ποιητής- κατέχει ξεχωριστή θέση στην αγγλική λογοτεχνία ως εκπρόσωπος της έκφρασης και του χαρακτήρα της Αγγλίας πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Ρούπερτ Τσάουνερ Μπρουκ είχε γεννηθεί στο , Rugby, Warwickshire στις 3 Αυγούστου του 1887· ήταν το τρίτο από τα τέσσερα παιδιά του William Parker - Willie - Brooke, ενός δασκάλου, και μιας μαθήτριας του, της Ruth Mary Brooke. Ο Ρόμπερτ σπούδασε κλασσική φιλολογία στο King's College του Cambridge. Λέγεται ότι είχε μια περίεργη κατάρα πάνω του ο ποιητής: πολλοί από τους φίλους του Μπρουκ είχαν τέλος κακό: ο ορειβάτης Τζορτζ Μάλορι, η συγγραφέας Βιρτζίνια Γουλφ, ο μεγαλύτερος αδερφός του Ντικ πέθανε από πνευμονία σε ηλικία μόλις 26 ετών, ενώ ο άλλος αδελφός του, ο Γουίλιαμ Άλφρεντ Κότεριλ Μπρουκ, σκοτώθηκε στο Δυτικό Μέτωπο στις 14 Ιουνίου 1915.

Άδοξος θάνατος

Το πώς πέθανε ο Ρούπερτ Μπρυκ και το πως ενταφιάστηκε σε χώμα ελληνικό είναι μια θλιβερή ιστορία.
Ο άγγλος ποιητής, συνεπαρμένος από τη δίνη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου,κατατάχτηκε εθελοντικά στο Βασιλικό Ναυτικό με τη βοήθεια του στενού φίλου του Έντουαρντ Μαρς- τότε γραμματέα του Πρώτου Λόρδου του Ναυαρχείου Ουίνστον Τσώρτσιλ. Σε ένα ποίημα του, ο Μπρουκ καλωσόριζε την έναρξη του Μεγάλου Πολέμου: «Δόξα στο Θεό που μας ταίριαξε με την ώρα Του, Κι’ έπιασε τη νιότη μας και μας ξύπνησε απ’ τον ύπνο»...

Ο Ρούπερτ Μπρουκ πολέμησε στη Μάχη της Αμβέρσας στις αρχές Οκτωβρίου του 1914. Τα βρετανικά στρατεύματα, αν και βοηθήθηκαν από τους κατοίκους της Αμβέρσας που πολέμησαν σκληρά, υπέστησαν αποφασιστική ήττα και υποχρεώθηκαν να υποχωρήσουν στη ρημαγμένη βελγική ύπαιθρο. Στη συνέχεια, ο Μπρουκ επέστρεψε στη Βρετανία, όπου νόσησε από γρίπη και έμεινε σχεδόν έναν μήνα στο κρεβάτι. Ο Μπρουκ, μετά τις μάχες στην Αμβέρσα έγραφε στο Ημερολόγιό του: «Είδα πως ήταν η πιο αληθινή Κόλαση. Χιλιάδες πρόσφυγες, τα εμπορεύματά τους σε βαρέλια και καροτσάκια, πεζοί και βαγόνια που προχωρούν με αβάσταχτη βραδύτητα μέσα στη νύχτα, δύο ατέλειωτες ουρές από αυτούς, οι γέροι κυρίως κλαίνε, οι γυναίκες με σκληρά τραβηγμένα πρόσωπα, τα παιδιά να παίζουν ή να κλαίνε….Τα μάτια γίνονται πιο καθαρά και η καρδιά. Αλλά είναι ένα αιματηρό πράγμα, η μισή νεολαία της Ευρώπης, πνιγμένη από τον πόνο για το τίποτα στην αδιάκοπη μηχανική σφαγή αυτών των σύγχρονων μαχών»... 

Όταν ανάρρωσε, ο Μπρουκ, απέπλευσε για τα Δαρδανέλια στις 18 Φεβρουαρίου του 1915. Οι εχθρικές νάρκες απέτρεψαν τον πλουν προς τα Στενά και το πλοίο που επέβαινε ο ποιητής κατευθύνθηκε προς την Αίγυπτο. Ο Μπρουκ επισκέφτηκε τις Πυραμίδες και τη Σφίγγα, αλλά η εύθραυστη υγεία του τον πρόδωσε και πάλι: προσβλήθηκε από ηλίαση και δυσεντερία. Εκείνη την εποχή τα ποιήματα του Μπρουκ είχαν αρχίσει να γίνονται ευρέως γνωστά στη Βρετανία και του προσφέρθηκε η ευκαιρία να επιστρέψει στην πατρίδα του και να υπηρετήσει μακριά από το πεδίο της μάχης μετά την ανάρρωσή του· αρνήθηκε!

Τον περίμενε η Σκύρος...

Στις 10 Απριλίου, το πλοίο του Μπρουκ, απέπλευσε με κατεύθυνση προς την Ελλάδα· αγκυροβόλησαν στα ανοιχτά της Σκύρου, στον όρμο Τρίστομο ή Τρεις Μπούκες. Εκεί, ο Μπρουκ εξεδήλωσε έντονα συμπτώματα δηλητηρίασης του αίματος (στρεπτοκοκκική σήψη), πιθανώς από τσίμπημα εντόμου· πέθανε από σηψαιμία στις 23 Απριλίου του 1915 πάνω στο πλωτό νοσοκομείο «Duguay–Trouin», δύο μέρες πριν οι Σύμμαχοι εξαπολύσουν την τραγική εισβολή τους στην Καλλίπολη. Καθώς το εκστρατευτικό σώμα είχε διαταγή να αναχωρήσει αμέσως, ο Μπρουκ τάφηκε από συναδέλφους του, στις 11 το βράδυ, σε έναν ελαιώνα στη Σκύρο. Το σημείο επέλεξε ο στενός φίλος του ποιητή William Denis Browne, συνθέτης, πιανίστας και μουσικοκριτικός, που έμελλε να χάσει κι αυτός τη ζωή του λίγες ημέρες μετά, στην Καλλίπολη. Η κατάρα του Μπρούκ να ήταν;

Ανάληψη στους ουρανούς του μύθου

Ο William Denis Browne έγραψε σε φίλο του για την τελευταίες ώρες του Μπρουκ: «Ο χειρουργός δεν είχε άγχος για τα χείλη του, αλλά ανησυχούσε γιατί είχε πόνο στο στήθος και την πλάτη…. Η διάγνωση στην οποία κατέληξαν ήταν ότι δεν είχε σχεδόν καμία πιθανότητα να το ξεπεράσει: οξεία δηλητηρίαση αίματος. Στις 16:46 πέθανε, με τον ήλιο να λάμπει σε όλη την καμπίνα του, και το δροσερό θαλασσινό αεράκι να φυσάει μέσα από την πόρτα και τα σκιερά παράθυρα. Ουδείς θα μπορούσε να ευχηθεί ένα πιο ήσυχο ή πιο ήρεμο τέλος από αυτόν τον υπέροχο κόλπο, που θωρακίζεται από τα βουνά και μυρίζει φασκόμηλο και θυμάρι». Την επιστολή την έλαβε ο φίλος του Browne, μαθαίνοντας και τον θάνατο του αποστολέα της... 

Ο θάνατος του, εκτόξευσε στη σφαίρα του μύθου τον Ρούπερτ Μπρουκ: «Πέθανε ο ωραιότερος άνδρας της Αγγλίας» έγραφε ο Τύπος και συμπλήρωνε: «...έσβησε το βλέμμα του Άδωνι σε ένα ελληνικό νησί»…Ο Ρούπερτ Μπρουκ πέθανε ανήμερα του Αγίου Γεωργίου, προστάτη της Αγγλίας και αυτό οι Βρετανοί το θεώρησαν σημάδι της μοίρας...

Στις 26 Απριλίου, οι Times του Λονδίνου δημοσίευσαν μια ανακοίνωση νεκρολογίας για την Brooke γραμμένη από τον Ουίνστον Τσώρτσιλ. «Τις σκέψεις τις οποίες εξέφρασε στα ασύγκριτα πολεμικά του σονέτα- έγραφε ο Τσώρτσιλ- θα εμπνεύσουν πολλές χιλιάδες νέων ανδρών που θα ενταχτούν αποφασιστικά και ευγενικά σε αυτόν τον πιο σκληρό, τον πιο ανελέητο από όλους τους πολέμους που έχουν εμπλακεί οι άνθρωποι».

Οι πρώτοι στίχοι του ποιήματός του Μπρουκ «The Soldier» (Ο Στρατιώτης), του πιο διάσημου από τα πιήματά του, προκαλούν αβίαστο και  εγκάρδιο πατριωτισμό τον οποίο, ο Τσώρτσιλ, θεωρούσε ότι όλοι οι στρατιώτες της Αγγλίας έπρεπε να νιώσουν: «Αν ήταν να πεθάνω, σκέψου μόνο αυτό για μένα: Ότι υπάρχει κάποια γωνία μιας ξένης γης/ Που είναι για πάντα η Αγγλία»...

Ένα άγαλμα με ιστορία

Στη βορειοανατολική άκρη της Χώρας της Σκύρου, κοντά στο αρχαιολογικό μουσείο και στο εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας, δεσπόζει το ορειχάλκινο άγαλμα που αναγέρθηκε προς τιμή του Ρούπερτ Μπρουκ· το γλυπτό είναι έργο του διάσημου γλύπτη Mιχάλη Tόμπρου και ως μοντέλο είχε ποζάρει- όπως φημολογείται- ο Αλέξανδρος Ιόλας. Στα αποκαλυπτήρια του αδριάντα, τον Aπρίλιο του 1931, έδωσε το «παρών» και ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας, Eλευθέριος Bενιζέλος-. Στο ύψωμα απέναντι από τον όρμο Tρεις Mπούκες λίγα μέτρα πριν από τον Ναύσταθμο, υπάρχει ακόμα ο τάφος του Ρούπερτ Μπρουκ υπό τη σκέπη του ελληνικού ουρανού κι ενός αιωνόβιου ελαιώνα...

Γράφει στο ποίημα του «Ειρήνη» ο Ρούπερτ Μπρουκ: 

«Ω! εμείς, που γνωρίζαμε τη ντροπή, βρήκαμε λευτεριά εκεί,
Όπου δεν υπάρχει άρρωστος, ούτε θλίψη, αλλά ο ύπνος καλυτερεύει
Που και να φθαρεί αυτό το σώμα, μένει η ανάσα
Δεν υπάρχει τίποτα που να ταράξει τη μακριά ειρήνη της γελαστής καρδιάς εκεί
Παρά μόνο αγωνία, που κι’ αυτή έχει τελειώσει
Και ο χειρότερος φίλος και εχθρός είναι κάθε άλλο παρά ο Θάνατος».