Γκουλάγκ: ιστορίες Κόλασης και αμαρτίας – Ποιος είπε ότι τα στρατόπεδα της ΕΣΣΔ καταργήθηκαν;

Τα Γκουλάγκ είναι πια Μουσεία; Ποιος είπε ότι τα διαβόητα στρατόπεδα της ΕΣΣΔ καταργήθηκαν; Υπάρχει λουκέτο για την Κόλαση; 

Η Ρωσία είτε ως Σοβιετική Ένωση, είτε περιορισμένη στα αχανή σύνορα του τρισύλλαβου ονόματός της, ήταν (και θα είναι) πάντα στην επικαιρότητα της Ιστορίας… Από την εποχή των Τσάρων, και μετά με την μετάλλαξη σε κομμουνιστικό καθεστώς και έπειτα σε Αυτοκρατορία του Προλεταριάτου, η χώρα που γέννησε τον Ντοστογιέφσκι, τον Τολστόι, τον Τσαϊκόφσκι και τον… Πούτιν, δεν έπαψε να γράφει, με μαύρα μεγάλα γράμματα, κεφάλαια στο βιβλίο πεπραγμένων των ανθρώπων.

Γκουλάγκ. Ένα από εκείνα τα κεφάλαια που συντάσσονται με πηχυαία κεφαλαία για να δείξουν την μικρότητα και την αθλιότητα των ισχυρών και των εναγκαλισμένων με την εξουσία.

«Γκουλάγκ», είναι το αρκτικόλεξο της σοβιετικής υπηρεσίας που επόπτευε τα «στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας στην πρώην Σοβιετική Ένωση, όπου εξορίζονταν οι αντιφρονούντες, οι πολιτικοί κρατούμενοι, οι κακοποιοί, οι ύποπτοι και γενικά όποιος δεν άρεσε στο καθεστώς των Μπολσεβίκων. Και για να ξεκαθαρίζουμε τα γλωσσικά ζητήματα: Γκούλαγκ δεν ονομάζονταν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, αλλά η κρατική υπηρεσία που ήταν υπεύθυνη για τη διαχείρισή τους.

Χιλιάδες, γιατί όχι: εκατομμύρια άνθρωποι «χάθηκαν» στα Γκουλάγκ των Σοβιετικών- που εξακολουθούν να υπάρχουν με άλλο τρόπο λειτουργίας και άλλο όνομα- που (δήθεν) εξεπλάγησαν και εξοργίστηκαν όταν απελευθέρωσαν το Άουσβιτς… Από το 1918- ακόμα η Επανάσταση δεν είχε κόψει τον ομφάλιο λώρο των Ρώσων με τους Τσάρους- και τα Γκουλάγκ άρχισαν να λειτουργούν: εργοτάξια αποδόμησης ψυχών. Κόλαση.

Η Δύση, αφυπνίστηκε για τα Γκουλάγκ το 1973 μετά την έκδοση του μυθιστορήματος του Αλεξάντρ Σολζενίτσιν, «Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ». Ο Ρώσος συγγραφέας, ο οποίος επέζησε μετά οκτώ χρόνια εγκλεισμού στα Γκουλάγκ, έδωσε στον όρο την παγκόσμια φήμη του με τη δημοσίευση του Αρχιπελάγους Γκουλάγκ το 1973. Ο συγγραφέας παρομοίαζε τα διάσπαρτα στρατόπεδα με «αλυσίδα νησιών» και περιέγραφε τα Γκουλάγκ ως ένα σύστημα όπου οι άνθρωποι δούλευαν μέχρι θανάτου.

Ο Μέγας Αλεξάντρ των Γκουλάγκ

Και πριν γράψει το «Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ», ο Νομπελίστας Σολζενίτσιν, είχε γράψει τη νουβέλα του: «Μια ημέρα του Ιβάν Ντενίσοβιτς», όπου καταγράφεται η καθημερινότητα ενός πολιτικού κρατούμενου σε Γκουλάγκ, του οποίου η κάθε ημέρα είναι ίδια με την προηγούμενη ή την επόμενη, με αποτέλεσμα καταγράφοντας μία και μόνη μέρα, είναι σαν να ιστορεί ολόκληρη τη ζωή του. Ο Σολζενίτσιν, τιμήθηκε από τη Σουηδική Ακαδημία με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1970, ενώ ο Ψυχρός Πόλεμος μαινόταν Ο Σολζενίτσιν δεν παραβρέθηκε στην τελετή απονομής του βραβείου, στη Στοκχόλμη επειδή φοβόταν ότι αν έφευγε από την ΕΣΣΔ, οι Αρχές θα του απαγόρευαν να επιστρέψει· του απονεμήθηκε το βραβείο με τέσσερα χρόνια καθυστέρηση, μετά την εκδίωξή του από τη Σοβιετική Ένωση.

Και ο Σολζενίτσιν μίλησε: «Ποιος μπορεί να δημιουργήσει για την ανθρωπότητα ένα ενιαίο σύστημα αξιολόγησης για τα κακουργήματα και τις αγαθοεργίες και πώς αυτές σήμερα ξεχωρίζουν μεταξύ τους; Ποιος θα εξηγήσει στην ανθρωπότητα τι είναι όντως ανυπόφορο και σκληρό, και τι μας ενοχλεί επιδερμικά; Και ποιος θα κατευθύνει την οργή προς εκείνο που είναι το πιο τρομερό και όχι στον πλησίον μας; Ποιος θα μπορούσε να μεταφέρει αυτή την κατανόηση πέρα από τα όρια της ανθρώπινης εμπειρίας; Ποιος θα μπορούσε να εμπνεύσει στη στενοκέφαλη, πεισματάρα ανθρώπινη ύπαρξη τον πόνο για την ξένη θλίψη και χαρά, την κατανόηση των ορίων και των πλάνων, που ποτέ δεν θα βιώσει η ίδια; Εδώ και η προπαγάνδα και η επιβολή στέκονται αδύναμες, το ίδιο άλλωστε και οι επιστημονικές αποδείξεις. Ευτυχώς όμως ακόμα υπάρχει αυτό το μέσο στον κόσμο! Είναι η τέχνη. Είναι η λογοτεχνία».

Στην εποχή μας, η λέξη «γκούλαγκ» χρησιμοποιείται (δεύτερη μετά το Άουσβιτς) ως συνώνυμο της φυλάκισης υπό απάνθρωπες, σκοτεινές και άθλιες συνθήκες.
Το σύστημα των Γκουλάγκ θεωρείται ένα από τα πιο σκληρά συστήματα σωφρονισμού στον κόσμο. Οι απάνθρωπες συνθήκες, τα βασανιστήρια και η εξοντωτική καθημερινή εργασία ώθησαν αρκετούς κρατούμενους να αυτοκτονήσουν και κάποιους- πιο ανήσυχα πνεύματα- να σκεφτούν να δραπετεύσουν. Εκείνοι που άφησαν τα κόκκαλά τους στα παγωμένα Γκουλάγκ; Αμέτρητοι!

Κάποιος άλλος είχε μιλήσει νωρίτερα, αλλά...

Κι αν η Δύση, είχε ευαισθητοποιηθεί στη 10ετία του ’70 για τα κολαστήρια της Σοβιετικής Ένωσης, ένας άλλος συγγραφέας, ο Ιβάν Σολόνεβιτς, είχε από το 1936 δημοσιεύσει ένα δοκίμιο-γροθιά στο σοβιετικό σύστημα σωφρονισμού: «Η Ρωσία σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης». Το πόνημα του Σολόνεβιτς, εκδόθηκε στη Σόφια, όπου είχε καταφύγει ο Ρώσος συγγραφέας και έγινε παγκόσμιο μπεστ σέλερ: μεταφράστηκε σε 17 γλώσσες· ακόμα και στα στα ιαπωνικά. Οι περιγραφές από τη μαρτυρική ζωή των κρατουμένων στα κολαστήρια των Γκουλάγκ ήταν συγκλονιστικές. Όμως τότε κάλπαζε ο μακελάρης Παγκόσμιος Πόλεμος και τα Γκουλάγκ έμειναν στα συρτάρια των συνειδήσεων. Ποιος ήταν όμως ο Σολόνεβιτς;

Ο διάσημος Ρώσος δημοσιογράφος (συγγραφέας, στοχαστής, εκδότης, ιστορικός, πολιτικός και αθλητής λευκορωσικής καταγωγής) Ιβάν Σολόνεβιτς εκτοπίστηκε σε στρατόπεδο Γκουλάγκ το 1933· με τη σύζυγό του Ιρίνα και τους δύο γιους του, τον Γιούρι και τον Μπόρις, επρόκειτο να διαφύγουν από τη Σοβιετική Ένωση και να περάσουν στη Φινλανδία, παριστάνοντας τους κυνηγούς και τους τουρίστες. Η πρώτη απόπειρα διαφυγής ήταν ανεπιτυχής: ο Ιβάν κρυολόγησε βαριά και δεν μπορούσε να συνεχίσει το ταξίδι. Και στη δεύτερη απόπειρα, ο Σολόνεβιτς υποχρεώθηκε από κρίση σκωληκοειδίτιδας να εγκαταλείψει τα σχέδιά του. Και κατά την τρίτη απόπειρα, έπειτα από πληροφορία των Αρχών συνελήφθη ολόκληρη η οικογένεια του Σολόνεβιτς και στάλθηκε στα παγωμένα και σκοτεινά βάθη της Καρελίας και των Γκουλάγκ για 8 χρόνια. Ο Ιβάν Σολόνεβιτς κατάφερε τελικά, το 1934, έχοντας πλάι τους δυο γιούς του να περάσει τα σύνορα και να μπει σε φινλανδικά εδάφη. Ουδείς έμαθε ποτέ τι απέγινε η σύζυγός του. Απλά έχει καταγραφεί ως αποθανούσα το 1938. Ο Σολόνεβιτς έμεινε για λίγο στη Φινλανδία και έφυγε στη Βουλγαρία· επέζησε από απόπειρα δολοφονίας του, το 1937, στη Σόφια, με παγιδευμένο δέμα. Από την ισχυρή έκρηξη είχε σκοτωθεί ο γραμματέας του Σολόνεβιτς.

Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ναζί προσπάθησαν να προσεταιριστούν τον αντιφρονούντα Σολόνεβιτς, όμως εκείνος έγραψε μια επιστολή στον Χίτλερ στην οποία τόνιζε ανάμεσα στα άλλα: «…ο πόλεμος εναντίον της Ρωσίας και του ρωσικού λαού θα τελειώσει με την ήττα του Γ’ Ράιχ»· επαληθεύτηκε. Ο Ιβάν Σολόνεβιτς πέθανε από καρκίνο του στομάχου στις 24 Απριλίου 1953 στην Ουρουγουάη, ένα μήνα και κάτι μέρες μετά τον θάνατο του Στάλιν· η μνήμη του αποκαταστάθηκε στις 20 Ιουλίου 1989.

Εκατομμύρια ψυχές στην Κόλαση

Σχεδόν αμέσως μετά το θάνατο του Στάλιν, το σοβιετικό καθεστώς άρχισε να αποδομεί το σύστημα των Γκουλάγκ.. Ορισμένοι ιστορικοί υπολογίζουν ότι 14 εκατομμύρια άνθρωποι φυλακίστηκαν στα στρατόπεδα εργασίας Γκουλάγκ από το 1929 έως το 1953 (οι εκτιμήσεις για την περίοδο από το 1918 έως το 1929 είναι δύσκολο να υπολογιστούν). Υπολογισμοί, από τον Βρετανό ιστορικό Orlando Figes, κάνουν λόγο για 25 εκατομμύρια κρατούμενους των Γκουλάγκ κατά την περίοδο 1928-1953.

Να προστεθούν και 6έως 7 εκατομμύρια που απελάθηκαν και εξορίστηκαν σε απομακρυσμένες περιοχές της ΕΣΣΔ και 4 έως 5 εκατομμύρια που πέρασαν από αποικίες εργασίας συν 3,5 εκατ. που βρίσκονταν ήδη ή είχαν σταλεί σε καταυλισμούς εργασίας. Aπό τα 14 εκατομμύρια των κρατουμένων που πέρασαν από τα στρατόπεδα των Γκουλάγκ από το 1930 έως το 1953, περίπου 1,5 έως 1,7 εκατομμύρια εξαφανίστηκαν εκεί ή πέθαναν στον τόπο που μαρτύρησαν ή μέρες μετά την απελευθέρωσή τους από τις κακουχίες. Μέχρι σήμερα, Ρώσοι ιστορικοί έχουν ανακαλύψει και περιγράψει 476 στρατόπεδα συγκέντρωσης-Γκουλάγκ που υπήρχαν σε διαφορετικές εποχές στο έδαφος της ΕΣΣΔ. Στις 25 Ιανουαρίου 1960, το σύστημα Γκουλάγκ καταργήθηκε επίσημα όταν τα υπολείμματα της διοίκησής του διαλύθηκαν από τον Χρουστσόφ.

Τα Γκουλάγκ του Ναβάλνι

Σήμερα, 21ος αιώνας, και έτος 2024, ο Ρώσος δικηγόρος και πολιτικός ακτιβιστής, ο «άνθρωπος που ο Πούτιν φοβόταν περισσότερο», ο Αλεξέι Ναβάλνι πέθανε υπό αμφισβητούμενες συνθήκες σε σωφρονιστικό στρατόπεδο εργασίας στο Γιάμαλο-Νένετς. Ο Ναβάλνι είχε κατήγγειλε το βασανισμό του στη διάρκεια του εγκλεισμού του, λέγοντας πως του στερούσαν τον ύπνο και οι Αρχές του αρνούνταν ιατρική βοήθεια!

Στα έγκατα της Κόλασης, στο κέντρο της Γης, όπως την περιγράφει ο Ντάντε Αλιγκιέρι στη Θεία Κωμωδία του (ο Δάντης δηλαδή) οι δύο περιπλανώμενοι- ο Βιργίλιος και ο Δάντης- παρατηρούν τον γίγαντα Εωσφόρο ο οποίος τυραννά αιώνια τον Βρούτο και τον Κάσσιο, τους δολοφόνους του Ιουλίου Καίσαρα, αλλά και τον Ιούδα, του προδότη του Χριστού. Ο Δάντης δεν έζησε για να περιγράψει τα Γκουλάγκ, τα Άουσβιτς, τα Γκουαντάναμο, τις Μακρονήσους όπου οι κρατούντες τιμωρούσαν και τιμωρούν αθώους ανθρώπους. Αυτό, ναι, είναι Κόλαση και όλα τα υπόλοιπα είναι βιβλικά παραμύθια για να αποχαυνώνονται οι απαίδευτοι… Γι’ αυτό: «…αφήστε σας παρακαλώ το μέλλον να συνεχίσει να κοιμάται, όπως οφείλει. Γιατί αν κάποιος το ξυπνήσει πριν την ώρα του, τότε θα αποκοιμηθεί το παρόν του». Καφκικός ο επίλογος…