Αυτό θα πει ηγέτης: Όταν ο Ιούλιος Καίσαρ είπε μόνο μια λέξη και η εξέγερση στο στράτευμα κατεστάλη! Σήμερα;

Μιλάμε σήμερα για ηγέτες… Ο Ιούλιος Καίσαρ, δεν χρειάστηκε να πει πολλά για να αντιμετωπίσει εξέγερση στο στρατό του· μια λέξη μονάχα βγήκε από τα χείλη του και όλοι πάγωσαν. Και η εξέγερση έγινε σκόνη στον άνεμο. Και οι κραυγές διαμαρτυρίας μετατράπηκαν σε κλαυθμυρισμούς ικεσίας! Σήμερα; Ανεπαρκείς οι περισσότεροι- Πρωθυπουργοί, Πρόεδροι, Στρατηγοί- αν όχι όλοι! Πλαστικοί, μαζικής παραγωγής από το ίδιο εργοστασιο: του χρηματολάτρη καπιταλισμού! 

Ήταν το 47 π.Χ. όταν Ιούλιος Καίσαρας, σκούπισε με την αναστροφή της παλάμης του το μέτωπό του και στάθηκε μπροστά στους στρατιώτες του· είχε μπροστά στα μάτια του, το πιο ισχυρό στράτευμα που είχε ποτέ η Ρώμη και γιατί όχι: ο τότε κόσμος!

Εκείνο το στράτευμα, επί 15 χρόνια είχε διασχίσει σχεδόν ολόκληρη στην Ευρώπη πολεμώντας Γερμανούς, Γαλάτες και Ρωμαίους στασιαστες · είχαν πλεύσει στη Μάγχη για να γράψουν Ιστορία ως οι πρώτοι που αντιμετώπισαν τους σκληροτράχηλους πολεμιστές του μυστηριώδους και τρομακτικού νησιού στα βόρεια. Ήταν αυτοί που είχαν ακολουθήσει τον ηγέτη τους μέχρι τα πέρατα της Γης· νίκησαν κάθε εχθρό που βρέθηκε στο πέρασμά τους και αψήφησαν τον θάνατο. Κι εκείνες τις μέρες απόσταιναν στα μέρη τους, στην ιταλική χερσόνησο και βρίσκονταν σε αναβρασμό· σε ανοιχτή εξέγερση.

Απαιτούσαν τα δεδουλευμένα

Είχε έρθει η ώρα πια να εκπληρωθούν όλες οι υποσχέσεις του ηγέτη τους, του Ιούλιου Καίσαρα: οι καθυστερούμενες αμοιβές, τα αγροκτήματα που τους έταζε, η άνετη ζωή που τους διαβεβαίωνε και τέλος, ήταν καιρός να σταματήσουν οι μακροχρόνιες εκστρατείες και οι μάχες με τους άλλους Ρωμαίους, τους αποστάτες. Αυτά ήταν μερικά από τα ισχυρά κίνητρα που είχε χρησιμοποιήσει ο Καίσαρ, για να κρατάει τον στρατό του σε ετοιμότητα και εγρήγορση. Αλλά οι κατακτήσεις διαδέχονταν η μια την άλλη, οι πόλεμοι συνεχίζονταν και πάντα η υπόσχεση είχε να κάνει με «μια νίκη ακόμα και μετά τέλος»· αλλά το «τέλος» δεν έφτανε ποτέ!

Στην αρχή ο στρατός απλώς αρνήθηκε να υπακούσει για νέα εξόρμηση. Στη συνέχεια, η αδράνεια μετατράπηκε σε δυσαρέσκεια και η αγανάκτηση έδωσε τη θέση της στην οργή. Η πιο θανατηφόρα στρατιωτική μηχανή στον (τότε) κόσμο βρισκόταν σε αναταραχή, ξέχειλη από θυμό, χωρίς αρχηγούς, μαστιγωμένη από την αγανάκτηση. Χιλιάδες στρατιώτες, από τους πιο επίλεκτους, που χάραξαν με το δόρυ τους την παγκόσμια ιστορία, είχαν ξεσηκωθεί και η έκρηξη πλησίαζε.

Κι αντί να πολεμήσει τους εχθρούς, ο στρατός του Καίσαρα ρήμαζε τους δικούς του ανθρώπους· στην αρχή στράφηκαν εναντίον των πολιτών που είχαν ορκιστεί να προστατεύουν και μετά στοχοποίησαν τους διοικητές τους.
Κι όλα αυτά δεν έγιναν σε μια μέρα ή σε μια εβδομάδα. Η φωτιά σιγόκαιγε… Η διάθεση και το πάθος των στρατιωτών έπεφταν σταθερά όσο περνούσαν οι μήνες στα πεδία των μαχών. Και ο Ιούλιος Καίσαρ, όταν άρχισαν οι ψίθυροι να γίνονται κραυγές, δεν ήταν «εκεί» για να τους ακούσει. Ο Καίσαρας, ερωτευμένος, έπλεε (όχι σε πελάγη, αλλά) σε αχαρτογράφητα ύδατα ευτυχίας, στον Νείλο σε μια κρουαζιέρα αναψυχής με τη γοητευτική βασίλισσα της Αιγύπτου, Κλεοπάτρα.

Κι ενώ χαλάρωνε και απολάμβανε τα θέλγητρα της Κλεοπάτρας, ο Καίσαρ, είχε παραδώσει τη διοίκηση του στρατού που στρατοπέδευε στην Ιταλία στον στρατηγό του, τον Μάρκο Αντώνιο, που όμως δεν είχε το χάρισμα και τις ηγετικές ικανότητες του Καίσαρα και δεν χρειάστηκε πολύς χρόνος για να χάσει τον έλεγχο της κατάστασης αδυνατώντας να ανακόψει το κύμα του οργισμένου στρατεύματος.

Μόλις ο Καίσαρας έμαθε για την κρίσιμη κατάσταση στη χώρα του, δεν έχασε χρόνο, γύρισε στην Ιταλία για να αντιμετωπίσει ποιόν; Τα στρατεύματά του! Χωρίς να χάσει χρόνο αναζητώντας σωματοφύλακες ή να λάβει οποιαδήποτε προφύλαξη για την προσωπική του ασφάλεια, βάδισε κατευθείαν στον πυρήνα των στρατευμάτων του, προσπέρασε τους μαινόμενους στρατιωτικούς και ανέβηκε στο βάθρο σταθερά, κοιτάζοντας ψηλά με ήρεμη όψη και έχοντας ολύμπια σιγουριά. Κι αν είχε άγχος για το πως θα αντιμετώπιζε τον στρατό του, δεν το έδειξε.

«Cives»!

Στέκοντας μπροστά σε χιλιάδες εκπαιδευμένους φονιάδες που τις τελευταίες μέρες και εβδομάδες είχαν αγριέψει και αναστατώσει τη γύρω περιοχή, ο Καίσαρας παρέμενε ήρεμος και σιωπηλός. Ήταν αυτός, ο επικεφαλής του στρατεύματός του, που τους κοιτούσε ανέκφραστος κι ατάραχος, έως ότου η οχλαγωγία σταμάτησε και τα στρατεύματά του ένιωσαν τον σεβασμό για τον διοικητή τους να τους κυριεύει. Πριν καν πει μια λέξη, ο Καίσαρ, είχε κατακτήσει τον χώρο. Και ο Καίσαρας δεν χρειάστηκε να πει περισσότερες από μια απλή λέξη. Έπειτα σώπασε, αφήνοντας τη μοναδική του τρισύλλαβη λεξούλα να ταξιδέψει στον άνεμο.
Στην αρχή οι στρατιώτες μπερδεύτηκαν, σάστισαν. Αυτός, ο μέγας στρατηλάτης, ο Ιούλιος Καίσαρ θα τους έλεγε μόνο μια λέξη για να αντιμετωπίσει την οργή και την αγριάδα τους; Και τότε, εκείνη η λέξη με το απροσμέτρητο βάρος της κατέπσε στα μυαλά τους: «Πολίτες» (cives)!

Ο Καίσαρας δεν χρειάστηκε να ασκήσει βία, φέρνοντας άλλα στρατεύματα για να καταστείλουν την εξέγερση. Δεν απείλησε ούτε προκάλεσε εκφοβισμό για να πάρει πίσω τον έλεγχο της κατάστασης. Μια λέξη είπε ορθά κοφτά κι εκείνη η λέξη έβαλε τέλος στην εξέγερση! Αλλά τι ήταν εκείνο το τόσο μαγικό σε όλο αυτό; Πώς θα μπορούσε κάποιος ηγέτης- ο οποιοσδήποτε- να έχει τόση εξουσία, τόση βαρύτητα η ρήση του, που θα μπορούσε να σπάσει τη δολοφονική αποφασιστικότητα ενός οργισμένου-ξεσηκωμένου στρατού με μια τόσο μικρή προσπάθεια; Η εκκωφαντική και μοναδική λέξη του Καίσαρα ήταν αφοπλιστικά απλή. Χρειάστηκε μοναχά μια στιγμή για επικαθίσει το ειδικό βάρος της λέξης στο νου των εξεγερμένων και ο αντίκτυπός της χρειάστηκε κάποιο- ελάχιστο- χρόνο για να γίνει κατανοητός.

Σύντροφοι με έναν Θεό...

Ο Καίσαρας ήταν απόγονος, μιας από τις πιο αρχαίες και σεβαστές οικογένειες της Ρώμης, που αντλούσε την καταγωγή της μέχρι κι από την ίδια τη θεά Αφροδίτη. Το να είσαι ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρ με καταγωγή από Θεών συνάφι, ε, δεν ήταν και τόσο σύνηθες κι απλό…
Όσο κι αν μας φαίνεται αφελές αυτό σήμερα, τότε τα στρατεύματα του Καίσαρα το πίστευαν, και, είτε και ο Καίσαρας το πίστευε είτε όχι, σίγουρα έκανε τα πάντα για να υπενθυμίζει στους ανθρώπους τη θεϊκή του καταγωγή. Όμως, οι θεϊκές ρίζες του Καίσαρα,δεν του απαγόρευαν να «ανθίσει» την εικόνα του απλού ανθρώπου στα στρατεύματά του· είχε σταθεί πλάι τους σαν πατέρας, είχε φάει μαζί τους και- κυρίως- είχε περάσει κοντά τους πολλές κακουχίες, συμπάσχοντας στις σκληρές μάχες. Για να δηλώσει τον στενό δεσμό με τους άνδρες του, ο Καίσαρας, τους αποκαλούσε «συντρόφους» (comites), έναν όνομα ουσιαστικό, πολύ πιο ουσιαστικό και πολύ πιο ισχυρό από τους «πολίτες».

Μακριά από τα στρατόπεδα, η ταξική καταγωγή και η οικογένεια είχαν υψίστη σημασία, αλλά, όταν ήταν υπεύθυνοι ο ένας για τη ζωή του άλλου, ο Καίσαρας - μοναδικός μεταξύ των ηγετών της εποχής του - και οι στρατιώτες του ήταν ίσοι! Η επιλογή της λέξης σύντροφος ήταν εσκεμμένη. Προκαλούσε εμπιστοσύνη. Όταν, ο Καίσαρ, ήρθε αντιμέτωπος με την εξέγερση των στρατιωτών, η χρήση της λέξης «πολίτες» ήταν σαν να έλεγε στους άνδρες του ότι δεν ήταν πια οι «δικοί» του, ο «στρατός του». Ο Καίσαρας με μια λέξη έλεγε: «Δεν είστε πια στρατιώτες μου. Δεν ανήκετε στον κύκλο μου. Δεν σας χρειάζομαι πια. Είστε απλοί Ρωμαίοι πολίτες»! Κι όλα αυτά με μια ανάλαφρη λεξούλα, όμως με όγκο απροσμέτρητο!

Όταν οι στρατιώτες κατάλαβαν τι είχε πει, έμειναν αποσβολωμένοι· ένιωσαν ότι είχε λυθεί ο δεσμός που τους κρατούσε δεμένους πάνω από 15 χρόνια στα πεδία των μαχών· είχε διαλυθεί η κοινή μοίρα τους. Και- ίσως το πιο σημαντικό- χάθηκε η ισότητα τους. Με μια λέξη, ο Καίσαρας είχε επιβεβαιώσει την κοινωνική, πολιτική και ηθική του εξουσία. Είχε ανακινήσει το ρωμαϊκό ταξικό σύστημα και υπενθύμισε στους «υπό» ποιος ήταν «από πάνω». Για τους άνδρες του στρατού του Καίσαρα, το βάρος αυτής της εξουσίας που έπεφτε πάνω στους ώμους τους ήταν συντριπτικό. Θρυμμάτισε την αποφασιστικότητά τους!

Η οργή έγινε παράκληση!

Ο στρατός, από τις κραυγές διαμαρτυρίας άρχισε να εκλιπαρεί για συγχώρεση. Δεν άντεχαν στη σκέψη ότι θα χάσουν την ξεχωριστή ιδιότητά τους ως σύντροφοι με τον Καίσαρα, τον απόγονο της θεάς Αφροδίτης. Αν συνέχιζαν τι θα πετύχαιναν; Ο Καίσαρ θα οργάνωνε νέο στρατό, θα τελείωνε τους εμφυλίους πολέμους και θα έφερνε την ειρήνη στη Ρώμη και εκείνος ο στρατός θα ήταν αυτός που θα έπλεε στη δόξα, την τιμή, τον πλούτο και το κύρος. Η εξέγερση κατέρρευσε σαν τη σκόνη όταν κοπάζει ο άνεμος· με τη δύναμη μιας λέξης. Ο στρατός παρακαλούσε για συγχώρεση για να επιστρέψει στην προνομιακή του κατάσταση. Κάποιοι παρακαλούσαν να τιμωρηθούν! Εκλιπαρούσαν να επιστρέψουν στη δουλειά τους.

Στην αρχή ο Καίσαρας προσποιήθηκε ότι δεν άκουγε για τις οιμωγές των στρατιωτών του. Τελικά, «επέτρεψε» στον εαυτό του να πειστεί. Μια ακόμη εκστρατεία μαζί, τους είπε, και τότε θα απολάμβαναν όλα όσα τους είχε υποσχεθεί και ακόμα περισσότερα: γη, χρήματα και δόξα και- το πιο σημαντικό- θα μπορούσαν να αποσυρθούν ως βετεράνοι του, αγαπημένοι του, σύντροφοί του. Και έτσι έγινε. Λίγες μέρες μετά έπλευσαν για τη Βόρεια Αφρική και συνέτριψαν την τελευταία σημαντική αντίσταση αντιπολίτευσης στον εμφύλιο πόλεμο. Ο Καίσαρας ήταν πλέον ο αδιαμφισβήτητος και μοναδικός κυρίαρχος της Ρώμης! Με μια του λέξη…

Σκεφτείτε σήμερα ηγέτες. Μπροστά από τις ανάμενες μηχανές των τρακτέρ που έκοψαν την ολύμπια ηρεμία των Αθηναίων σαν με μαχαίρι, να εμφανιζόταν ο Πρωθυπουργός και να έλεγε μια μόνο λέξη: «Μισθωτοί…»! Τι θα γινόταν;