Σεισμός του '78 στη Θεσσαλονίκη: Ένα σίριαλ θεωρήθηκε γρουσούζικο, μια γριά τον είχε προβλέψει... και ο Άγιος Δημήτριος κάλπαζε στα Κάστρα

Μια μέρα σαν σήμερα, 20 Ιουνίου του 1978, στις 23:05 σεισμός μεγέθους 6,5 βαθμών Ρίχτερ τραντάζει τη Θεσσαλονίκη. Ήταν ημέρα Τρίτη. Απολογισμός; 49 νεκροί, 220 τραυματίες και χιλιάδες άστεγοι! Ο σεισμός είχε επίκεντρο 35 χλμ. Α-ΒΑ της Θεσσαλονίκης, στο χωριό Προφήτης στη λίμνη Βόλβη· είχε διάρκεια 15 δευτερόλεπτα και προκάλεσε σοβαρές ζημιές στην πόλη με αποκορύφωμα την κατάρρευση πολυκατοικίας στην Πλατεία Ιπποδρομίου. Σημειώθηκαν επίσης σοβαρές ζημιές σε ιστορικούς χώρους της πόλης όπως η Ροτόντα, η εκκλησία της Αγίας Σοφίας και η Εκκλησία της Αχειροποίητου.

Ήταν ο πρώτος δυνατός σεισμός που σημειώθηκε σε μεγάλο αστικό κέντρο με εξαιρετικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες και ήταν η αφορμή για την αντισεισμική θωράκιση της χώρας. Εκτός από την πόλη της Θεσσαλονίκης, μεγάλες ζημιές προκλήθηκαν στους νομούς Θεσσαλονίκης, Κιλκίς, Σερρών και Χαλκιδικής.

Η σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή είχε αρχίσει ένα μήνα πριν, από τις 23 Μαΐου, με δόνηση μεγέθους 5.6 και συνεχίστηκε με μικρότερους σεισμούς. Στις 19 Ιουνίου καταγράφηκε σεισμική δόνηση μεγέθους 5.2 μόλις μία ημέρα πριν από τον κύριο σεισμό.
Ενα πολυώροφο κτίριο κατέρρευσε, περισσότερα από 5.000 σπίτια υπέστησαν ζημιές και πάνω από 1000 κατεδαφίστηκαν. Οι περισσότεροι από τους 49 νεκρούς έχασαν τη ζωή τους από την κατάρρευση της οκταώροφης πολυκατοικίας στην πλατεία Ιπποδρομίου: 29 από τους ενοίκους της βρήκαν τραγικό θάνατο ενώ οι υπόλοιποι τραυματίστηκαν σοβαρά. Το οικονομικό μέγεθος της καταστροφής ξεπέρασε τα τέσσερα δισ. με σημερινές τιμές!

Μετά την εκδήλωση του σεισμού επικράτησε πανικός και πρωτοφανές χάος στη Θεσσαλονίκη, αφού όλοι οι κάτοικοι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και προσπαθούσαν με κάθε μέσο να φύγουν από την πόλη. Οι τηλεφωνικές επικοινωνίες και η ηλεκτροδότηση διακόπηκαν σε πολλές περιοχές της Θεσσαλονίκης.
Ο συνταξιούχος (σήμερα) πυροσβέστης Δημήτρης Ανανιάδης, που τότε συμμετείχε στις έρευνες για την ανεύρεση επιζώντων το 2018 είχε μιλήσει και ξεδίπλωσε τις τραγικές αναμνήσεις του: «Το αίσθημα που επικρατούσε εκείνο το βράδυ ήταν αίσθημα τρόμου πιο πολύ. Ο κόσμος παρακολουθούσε άφωνος. Κάποιοι κλαίγανε και περιμένανε μήπως κι ακούσουνε κάποιοι χαρμόσυνο γεγονός, αλλά… Εκείνο το βράδυ δεν είχαμε κάτι ευχάριστο».

Η Έξοδος Κινδύνου ήταν γρουσούζικη...

Η Ιουλία Βατσικούρα, παιδί τότε, θυμάται: «Για πότε βρεθήκαμε στο δρόμο, για πότε μέσα στο αυτοκίνητο, ούτε που το καταλάβαμε. Πανικός σε ολόκληρη την πόλη. Δεν είχα ζήσει ποτέ μέχρι τότε κάτι ανάλογο και ούτε τα χρόνια που πέρασαν ξανάζησα. Έβλεπες τρομαγμένους ανθρώπους να τρέχουν χωρίς να γνωρίζουν πού πηγαίνουν. Και σκόνη, σκόνη πολλή κι αντάρα.Τέτοιο μποτιλιάρισμα και τόση απελπισία μόνο ένας πόλεμος θα δικαιολογούσε και ο σεισμός, ναι, ήταν κάτι σαν πόλεμος για την πόλη μας! Και συνεχίζει η κα Βατσικούρα: «Τότε θυμάμαι βλέπαμε στην τηλεόραση μια σειρά, την Έξοδο Κινδύνου με τον Φούντα. Μετά το βράδυ του σεισμού, κανένας στη Θεσσαλονίκη δεν ξαναέβαλε τηλεόραση να δει τη συγκεκριμένη σειρά· θεωρήθηκε γρουσούζικη...».

Το είπε μια γριά...

Όμως, εκτός από τη «γρουσούζικη σειρά» κυκλοφορούσαν και άλλες δοξασίες που με τα χρόνια είχαν πάρει διαστάσεις θρύλου. Έλεγαν, λοιπόν τότε πως, ένας ταξιτζής πήρε «κούρσα» μια γριά, περίπου μια ώρα πριν από τον σεισμό. Η γριά κάποια στιγμή είπε στον ταξιτζή: «αγόρι μου θα γίνει μεγάλος σεισμός, κατέβασέ με εδώ, τώρα». Ο ταξιτζής σταμάτησε, η γριά έφυγε σε αλλόφρονα κατάσταση και κατεβαίνοντας βιαστικά, ξέχασε την τσάντα της, μέσα στην οποία υπήρχαν ανθρώπινα οστά! Άκουσον άκουσον...

Κάποιοι άλλοι έλεγαν χαμηλόφωνα, ότι από καιρό τώρα ένας άλλος ταξιτζής είχε βρει ένα σημείωμα στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου του, που έγραφε για μια μεγάλη καταστροφή, που θα γινόταν στη Θεσσαλονίκη. Οι ταξιτζήδες τότε ήταν κάτι σαν τις Πυθίες, ίσως...

Ο Αι Δημήτρης και το στοιχειωμένο ρολόι

Πάντως, ακόμα και τώρα πολλοί είναι εκείνοι που «θυμούνται» ότι ο Θερμαϊκός μύριζε παράξενα το πρωί εκείνης της ημέρας και ιδιαίτερα το απόγευμα η οσμή του ήταν πιο έντονη. Θα μας πείτε πότε δεν μυρίζει ο Θερμαϊκός;

Λένε, κάτοικοι της πόλης που θυμούνται εκείνο το βράδυ πως, τα σκυλιά δεν σταμάτησαν όλη μέρα να αλυχτούν και ότι τα καναρίνια στα κλουβιά δεν κελάηδησαν παρά την επομένη του σεισμού... Κάποιοι είδαν τον Άγιο Δημήτριο στην «Τσιμισκή», λίγες ώρες πριν το ρολόι δείξει 23:03 και κάποιοι άλλοι τον είδαν «καβαλάρη στα Κάστρα» Αυτός μάλλον ο Αι Γιώργης θα 'ταν... Κάποιοι επιμένουν ακόμα και σήμερα ότι ο δρόμος που περνάει μπρος από την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου μύριζε μύρο... 

Στη Στοά Μαλακοπή, το 1906 ο ιταλός αρχιτέκτονας Βιταλιάνο Ποζέλι κατασκεύασε ένα επιβλητικό κτήριο για να στεγάσει την Τράπεζα της Ελλάδας. Στο αέτωμα του κτηρίου υπάρχει ένα ρολόι. Το βράδυ τις 20 Ιουνίου του 1978, το ρολόι σταμάτησε να λειτουργεί την ώρα του μεγάλου σεισμού, δείχνοντας από τότε 23:06! Από τότε ουδείς μπόρεσε να επισκευάσει το ρολόι γιατί - όπως λένε -  η πόρτα που οδηγεί προς τον μηχανισμό δεν ανοίγει πια. Κάποιοι άλλοι λένε ότι στο κτήριο υπήρχε ένα κυλικείο όπου ο ιδιοκτήτης ήταν και υπέυθυνος για τη λειτουργία του ρολογιού. Μετά το σεισμό το κυλικείο έκελισε το ρολόι παρέμεινε ξέπνοο να θυμίζει την ώρα του σεισμού...

Οι πιο παλιοί, που «γνώριζαν», έλεγαν τότε ότι η πανσέληνος ευθυνόταν για τον σεισμό. Η πανσέληνος και η ζέστη... Και κάποιοι άλλοι που είχαν συγγενείς μετανάστες στη Σουηδία... ενημέρωναν τους δικούς τους ότι είχαν πάρει το μήνυμα από τους «Σουηδούς» πως «...έρχεται νέος σεισμός 8, 5 Ρίχτερ. Το είπαν στην Ουψάλα»!

Να σημειώσουμε πως το μοιραίο βράδυ της 20ης Ιουνίου πράγματι η τηλεόραση της ΕΡΤ μετέδιδε το σίριαλ Έξοδος Κινδύνου ενώ η ΥΕΝΕΔ είχε προγραμματίσει να δείξει σε μαγνητοσκόπιση τον αγώνα του Μουντιάλ (γινόταν τότε στην Αργεντινή του Βιντέλα) Ιταλία - Αυστρία. Οι φίλαθλοι Θεσσαλονικείς δεν είδαν τη νίκη της Ιταλίας 1-0. Και ο σεισμός της Αθήνας, να πούμε - τρία χρόνια μετά - είχε συνδεθεί με τη δημοφιλή τηλεοπτική σειρά Το Φως του Αγερινού...  

Ο βετεράνος δημοσιογράφος Κώστας Μπλιάτκας είχε γράψει στο protagon.gr: «Τα 6,5 Ρίχτερ ήρθαν στις 11.03 και με βρήκαν στη στάση της Παλιάς Φιλοσοφικής περιμένοντας το λεωφορείο 15 των Σαράντα Εκκλησιών. Μαζί με δυο άλλους, σοκαρισμένοι, πεταχτήκαμε στο δρόμο, που σου άφηνε την αίσθηση του βάλτου κάτω από τα πόδια σου, που θα σε "ρουφήξει". Κράτησε κάμποσα δευτερόλεπτα. Κοιτώντας προς τα κάτω, προς το Σιντριβάνι, είδα τα φώτα του ξενοδοχείου ABC να σβήνουν με ένα "μπαμ". Το ‘νιωσα από την πρώτη στιγμή ότι αυτός ο σεισμός θα αλλάξει τη ζωή μας. Ότι η πόλη θα έμπαινε σε μεγάλη περιπέτεια… Οι πιο "θαρραλέοι" έμεναν μόνοι στα σπίτια τους, σχεδόν ερημίτες στη γειτονιά και γινόντουσαν αντικείμενο σχολίων από αυτούς που διανυκτέρευαν στις σκηνές ή τους πιο πολλούς που κατέφυγαν σε σπίτια συγγενών και φίλων στις γύρω περιοχές. Στη Νάουσα όπου είχα καταφύγει κι εγώ, όπως έλεγε ο δήμαρχος είχαν έρθει 2.500 Θεσσαλονικείς!».

Από το 1932 είχε να συμβεί

Ο σεισμός του 1978 θεωρείται η μεγαλύτερη σεισμική δραστηριότητα στη γύρω περιοχή από το 1932, όταν και σημειώθηκε ο σεισμός της Ιερισσού στη Χαλκιδική.
Αμέσως μετά το σεισμό, η Πολιτεία... ταρακουνήθηκε και κατέβαλε υπεράνθρωπες προσπάθειες για την επούλωση των πληγών. Μακεδόνας ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμαλής, δεν μπορούσε να γίνει διαφορετικά... Οι υλικές ζημίες αποκαταστάθηκαν σχετικά σύντομα μέσα και από την ειδική φορολογία που επέβαλε η κυβέρνηση. Με αφορμή το σεισμό της Θεσσαλονίκης και εκείνον τον της Αθήνας, το 1981, ιδρύθηκε το 1983 ο ΟΑΣΠ (Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας), που είναι ο αρμόδιος φορέας της πολιτείας για το σχεδιασμό της αντισεισμικής πολιτικής της χώρας.

Και οι σεισμοί συνεχίζονται και η ανθρώπινη ευπιστία και οι δεισιδαιμονίες τους αντί να φθίνουν, πολλαπλασιάζοται. Άλλωστε μην ξεχνάμε: μύθοι είναι αρχαία επιστήμη και η επιστήμη είναι σύγχρονοι μύθοι...