Το silphium ήταν το Viagra των ρωμαϊκών χρόνων μέχρι που η κλιματική αλλαγή το σκότωσε - Μπορεί να συμβεί το ίδιο με τον καφέ, τα καρότα ή το ρύζι;

Από το πλήθος μυστηρίων που καλύπτουν την αρχαία Ρώμη, ίσως το silphium να είναι το πιο ενδιαφέρον. Οι Ρωμαίοι αγαπούσαν το εν λόγω βότανο όπως ο σύγχρονος άνθρωπος αγαπάει τη σοκολάτα. Το προόριζαν για αρωματική, φαρμακευτική, γευστική και αφροδισιακή χρήση ενώ θεωρούνταν τόσο πολύτιμο που ο Ιούλιος Καίσαρας έκρυψε πάνω από μισό τόνο silphium στο θησαυροφυλάκιό του. Ωστόσο, το βότανο εξαφανίστηκε ήδη από την εποχή του Νέρωνα, λιγότερο από έναν αιώνα αργότερα. Επί σχεδόν 2.000 χρόνια οι άνθρωποι προβληματίζονται για τα αίτια αυτής της εξαφάνισης.

Οι ερευνητές σήμερα εικάζουν ότι το silphium υπήρξε το πρώτο θύμα της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής – και προειδοποιούν ότι, ίσως, η ανθρωπότητα, μπορεί να πάρει ένα μάθημα από την εξαφάνισή του, αν δε θέλει να χαθούν και άλλα φυτά που αποτελούν αγαθά καθημερινής κατανάλωσης. Οι Paul Pollaro και Paul Robertson από το πανεπιστήμιο του New Hampshire δημοσίευσαν στο Frontiers in Conservation Science την έρευνά τους, η οποία και δείχνει ότι, οι λόγοι εξαφάνισης του silphium υπήρξαν η ανάπτυξη του αστικού ιστού της αιώνιας πόλης σε συνδυασμό με την αποψίλωση των δασών, η οποία και άλλαξε το μικροκλίμα τοπικά. «Είναι δημοφιλής η αφήγηση ότι το silphium εξαφανίστηκε λόγω της υπερσυγκομιδής του σε συνδυασμό με την υπερβόσκηση – υπήρξε αγαπημένη τροφή για τα πρόβατα, και η κατανάλωσή του από τα ζώα έκανε το κρέας τους πιο πολύτιμο», δηλώνει ο Pollaro ο οποίος επισημαίνει, ωστόσο, ότι «ανεξάρτητα από το πόσο συλλέχθηκε το βότανο, εφόσον υπήρξε αλλαγή του κλίματος, θα εξαφανιζόταν ούτως ή άλλως».

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το silphium υπήρξε ένα είδος του φυτού Φέρουλα – στον κόσμο σήμερα, αντίστοιχα μυρωδικά θεωρούνται ο μάραθος και η ασαφετίδα- μυρωδικό που χρησιμοποιείται κατά κόρον στην ινδική κουζίνα και μαγειρεμένο θυμίζει πράσο. Φύτρωνε σε άγρια, θαμνώδη μορφή σε μια λωρίδα γης πλάτους 48 χιλιομέτρων και μήκους 200 χιλιομέτρων στην Κυρηναϊκή, που σήμερα αποτελεί μέρος της Λιβύης.  Το silphium επιχείρησαν να καλλιεργήσουν, όχι επιτυχημένα, οι αρχαίοι Έλληνες ήδη από το 630 π.Χ. περίπου, όταν και αποίκισαν στη βορειοαφρικανική περιοχή. «Υπάρχουν αναφορές για την απογοήτευση που τούς προκαλούσε η προσπάθεια μεταφύτευσής του. Το φυτό είχε συγκεκριμένες απαιτήσεις μικροκλίματος για να αναπτυχθεί, και αυτό ήταν κάτι που οι άνθρωποι της εποχής δεν μπορούσαν να αντιληφθούν», δήλωσε στη Guardian ο Robertson. Σύμφωνα με τον Pollaro, οι καλλιεργητές στην Κυρήνη είχαν βάλει όρια για τις ποσότητες silphium που θα μπορούσαν να συγκομισθούν και είχαν περιφράξει τις περιοχές όπου αυτό φύτρωνε. «Υπάρχουν ενδείξεις ότι γνώριζαν πως το φυτό μειώνονταν και αποπειράθηκαν να διατηρήσουν την ύπαρξή του. Εντέλει, όμως, οι τακτικές τους δεν είχαν αποτέλεσμα, ακριβώς επειδή το μικροκλίμα είχε αλλάξει», σημείωσε.

Το πολύτιμο βότανο φύτρωνε κατά μήκος της ξηρότερης πλευράς του οροπεδίου Jebel al-Akhdar της Λιβύης που «έβλεπε» προς τη θάλασσα. Μετά τη συγκομιδή του, εξήχθη στη Ρώμη αλλά και πέραν αυτής. «Είναι δύσκολο να εκτιμήσει κανείς πόσο σημαντικό ήταν το silphium, με δεδομένο ότι οι Ρωμαίοι είχαν εμμονή με αυτό», αναφέρει ο Pollaro και συμπληρώνει: «στην αρχαία Λιβύη έκοβαν νομίσματα με τη μορφή του στη μία τους πλευρά και το πρόσωπο του θεού ή του εκάστοτε αυτοκράτορα στην άλλη».

Για το φυτό υπάρχουν εκτενείς αναφορές στα έργα του Ηροδότου, του Θεόφραστου και του Πλίνιου του Πρεσβύτερου. Ο τελευταίος εξύμνησε το silphium ως θεραπεία για τα δαγκώματα σκύλων, για τα τσιμπήματα φιδιών και τις αιμορροΐδες. Άλλες πηγές της εποχής αναφέρουν ότι χρησιμοποιούνταν ως αντισυλληπτικό αλλά και καρύκευμα. Εντωμεταξύ, γύρω στο 90 π.Χ., όταν Έλληνες και Ρωμαίοι, πήραν τον έλεγχο της Κυρηναϊκής, οι εξαγωγές προϊόντων μεταξύ των περιοχών της αυτοκρατορίας έφερναν πλούτο, ο οποίο και συνεπάγονταν επέκταση. Τα δάση του οροπεδίου όπου φύονταν το silphium αποψιλώθηκαν προκειμένου να κατασκευαστούν μεγαλύτερα και καλύτερα σπίτια ενώ η γη «καθαρίστηκε» προκειμένου να αυξηθούν οι καλλιέργειες για τον πληθυσμό ο οποίος επίσης αυξάνονταν.

Σύμφωνα με τον Pollaro, οι ανασκαφές στο σπήλαιο Haua Fteah κοντά στη Βεγγάζη επιβεβαιώνουν ότι, η αποψίλωση των δασών άλλαξε τα πρότυπα των βροχοπτώσεων, προκαλώντας μεγαλύτερη διάβρωση στις πλαγιές των λόφων όπου φύτρωνε το silphium. Το μικροκλίμα της περιοχής άλλαξε και το φυτό, σε αρκετά μικρό χρονικό διάστημα, εξαφανίστηκε. «Κατά κάποιο τρόπο, η αξία του υπήρξε και η αιτία της εξαφάνισής του», επισήμανε ο Pollaro. «Χωρίς το silphium, η οικονομία της Κυρήνης δεν θα είχε αναπτυχθεί με τον ίδιο ρυθμό», υπογράμμισε.

Τα μαθήματα της αρχαιότητας στη σημερινή κλιματική κρίση - Είμαστε αντιμέτωποι με την εξαφάνιση βασικών ειδών διατροφής;

Η κλιματική κρίση σήμερα, έχει αντίστοιχο αντίκτυπο. Ο σύγχρονος άνθρωπος θα μπορούσε να διδαχθεί πολλά για τη συρρίκνωση της παραγωγής της ασαφοέτιδας, του βότανου που φυτρώνει άγρια σε περιοχές του Αφγανιστάν και των γειτονικών του χωρών.

Όπως δήλωσε στη Guardian η καθηγήτρια Monique Simmonds των βασιλικών Kew Gardens, ο καφές, τα καρότα και το ρύζι θα μπορούσαν να διατρέχουν παρόμοιο κίνδυνο. «Ο σύγχρονος άνθρωπος, για το μεγαλύτερο μέρος της διατροφής του, βασίζεται σε 10 με 12 είδη», ανέφερε. «Αν δεν κάνουμε έρευνα και συλλογή άγριων ειδών, δε θα έχουμε αποθέματα γενετικού υλικού στις τράπεζες σπόρων για να κάνουμε διασταυρώσεις στο μέλλον», συνέχισε.

Διαβάστε ακόμη

Άλλη μια κακή ημέρα για τον σιδηρόδρομο: Νέες πολύωρες καθυστερήσεις, ενώ τέθηκε εκτός λειτουργίας το τελευταίο «Ασημένιο Βέλος»

Τουρκική αντιπολίτευση εναντίον Φιντάν: «Ασκείς εξωτερική πολιτική χωρίς πυξίδα και στρατηγική σε Αιγαίο και Κύπρο»

Στην Ευελπίδων η Ειρήνη Μουρτζούκου μετά τις μηνύσεις σε βάρος της: Θα της απαγγελθούν κατηγορίες

Ξανά απούσα από βασιλική υποχρέωση η Κέιτ Μίντλετον - Ανησυχία για την υγεία της