Στο «κόκκινο» τα λεωφορεία: Το 2024 χάθηκαν πάνω από μισό εκατ. δρομολόγια - Η «βόμβα» του ανθρώπινου δυναμικού

Έκρηξη παραπόνων, αυξημένα ατυχήματα, αντιφατική εικόνα στα οικονομικά και οι λύσεις που εξετάζονται

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 9 λεπτά ┋ 🗣️ Ανοικτό για σχολιασμό

Λεωφορείο στην Ανατολική Αττική (Eurokinissi/ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΕΜΠΑΠΗΣ)

Πάνω από μισό εκατομμύριο δρομολόγια λεωφορείων της ΟΣΥ χάθηκαν μόνο το 2024 με κύρια αιτία την έλλειψη οδηγών με αποτέλεσμα το επιβατικό κοινό της Αθήνας να εξακολουθεί να περιμένει στη στάση δρομολόγια λεωφορείων που τα «καταπίνει» ο ολοένα μειούμενος αριθμός των οδηγών της εταιρείας.

Κάθε λεωφορείο που δεν περνά κρύβει πίσω του μια κρίση που βαθαίνει χρόνο με τον χρόνο. Παρά την ελαφρά βελτίωση των δεικτών των οχηματοχιλιομέτρων και των αποστάσεων, η καθημερινότητα για το επιβατικό κοινό της πρωτεύουσας παραμένει δύσκολη.

Οι αριθμοί αποκαλύπτουν το μέγεθος του προβλήματος καθώς σύμφωνα με την έκθεση πεπραγμένων της ΟΣΥ για την περασμένη χρονιά, από τα 3.331.749 προγραμματισμένα δρομολόγια, μόλις 2.826.981 εκτελέστηκαν, ποσοστό που αντιστοιχεί στο 84,8% του σχεδιασμένου έργου. Το ποσοστό αυτό υποχωρεί κατά 3 μονάδες σε σχέση με το 2023 (87,8%), φέρνοντας την εταιρεία σε μια από τις χαμηλότερες επιδόσεις της δεκαετίας ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι το 2019 τα δρομολόγια ανέρχονταν σε 3.373.025.

Οι συνολικές απώλειες συγκοινωνιακού έργου το 2024 ανήλθαν σε 504.769 δρομολόγια, εκ των οποίων το 87,3% αποδίδεται ρητά από την εταιρεία στην έλλειψη οδηγών, ενώ το υπόλοιπο 12,7% σε αιτίες όπως βλάβες οχημάτων, αποκλεισμούς δρόμων και στάσεις εργασίας.

Πρακτικά, 440.457 δρομολόγια δεν πραγματοποιήθηκαν λόγω έλλειψης οδηγού – μια αύξηση 37,3% σε σχέση με το 2023. Πρόκειται για το μεγαλύτερο ποσοστό «χαμένων δρομολογίων» των τελευταίων ετών, αποτέλεσμα της βαθιάς κρίσης εργατικού δυναμικού στο εσωτερικό της Ο.ΣΥ, η οποία αφορά κυρίως το προσωπικό κίνησης.

Χαμένα δρομολόγια - ΟΣΥ

Η «βόμβα» του ανθρώπινου δυναμικού

Βάσει των διαθέσιμων στοιχείων, το προσωπικό κίνησης της ΟΣΥ συρρικνώθηκε κατά 7%, ενώ ειδικότερα οι οδηγοί και ελιγμοδηγοί, οι οποίοι αποτελούν και τη ραχοκοκκαλιά του συστήματος μεταφορών, μειώθηκαν κατά 8,4%, φτάνοντας τους 2.707 από 2.955 το προηγούμενο έτος.

Συνολικά, το ανθρώπινο δυναμικό της Ο.ΣΥ. αριθμεί 4.527 εργαζομένους, με το προσωπικό να είναι μειωμένο κατά 172 άτομα (-3,7%) σε σχέση με το 2023. Μέσα στο έτος 216 υπάλληλοι αποχώρησαν, ενώ μόλις 44 προσλήφθηκαν, αποκαλύπτοντας μια διαρκή αιμορραγία στελεχών χωρίς επαρκή αναπλήρωση.

Η γήρανση του προσωπικού επιδεινώνει την κατάσταση:

Μόλις 70 υπάλληλοι είναι κάτω των 35 ετών (1,5%),
2.564 εργαζόμενοι είναι άνω των 50 ετών (56,5%),
ενώ οι ηλικίες 36–50 ετών καλύπτουν το υπόλοιπο 42%.

Την ίδια στιγμή η επερχόμενη συνταξιοδότηση εκατοντάδων οδηγών μέσα στα επόμενα χρόνια προδιαγράφει περαιτέρω αποψίλωση. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2024, οι εργαζόμενοι της Ο.ΣΥ. είχαν κατά μέσο όρο πάνω από δύο δεκαετίες υπηρεσίας – συγκεκριμένα 20,52 έτη, έναντι 19,81 το 2023. Το γεγονός αυτό στενεύει και τα χρονικά περιθώρια μέχρι τη συνταξιοδότηση: η μέση απόσταση από αυτήν μειώθηκε στα 10,8 έτη, από 11,43 ένα χρόνο πριν καταδεικνύοντας ότι ο πυρήνας του προσωπικού γερνά ταχύτατα, χωρίς να ενισχύεται με νεότερες ηλικίες που θα εξασφαλίσουν την απρόσκοπτη συνέχεια του συγκοινωνιακού έργου. Παρόλα αυτά στα τέλη του 2024 αποσπασμένοι σε άλλες υπηρεσίες παρέμεναν 61 εργαζόμενοι της ΟΣΥ.

Κρίσιμη φαίνεται να είναι σε αυτή τη φάση η ύπαρξη κινήτρων ώστε να παραμένουν στην εταιρεία και όσοι προσλαμβάνονται δεδομένου ότι ακόμα και τα τελευταία χρόνια που άνοιξε ξανά η στρόφιγγα των προσλήψεων, η δυναμική δεν φαίνεται να διαφοροποιείται. Αρκεί να σημειωθεί ότι μόλις πριν από λίγες εβδομάδες παραιτήθηκαν από την ΟΣΥ περί τους τριάντα νεοπροσληφθέντες με βασική αιτία τη μη μισθολογική αναγνώριση της προυπηρεσίας που τους είχε ζητηθεί στην ίδια την προκήρυξη των προς πλήρωση θέσεων.

Η συνεχιζόμενη «αιμορραγία» του προσωπικού μάλιστα απειλεί να εξουδετερώσει και το όφελος από την ενσωμάτωση στον στόλο των 140 καινούριων ηλεκτρικών λεωφορείων, δεδομένου ότι η κατάσταση των δρομολογίων βαίνει επιδεινούμενη. Το πρόγραμμα ανανέωσης στόλου ωστόσο συνεχίζεται με στόχο ο αριθμός των καινούριων οχημάτων να φτάσει τα 951 στο τέλος του 2025.

Σε ό,τι αφορά την προηγούμενη χρονιά, πάντως, παρότι ο διαθέσιμος στόλος έμεινε σχεδόν σταθερός αριθμητικά (1.576 οχήματα από 1.584, -0,5%) και ο δείκτης οχηματοχιλιομέτρων παρουσίασε οριακή άνοδο (1,8%), η εκτέλεση δρομολογίων μειώθηκε αισθητά και μαζί με αυτήν η εξυπηρέτηση του κοινού.

Εργατικό δυναμικό - ΟΣΥ

Έκρηξη παραπόνων

Ως αποτέλεσμα οι καθυστερήσεις, οι αραιές συχνότητες και οι ακυρώσεις δρομολογίων οδήγησαν το 2024 σε έκρηξη παραπόνων από επιβάτες. Η Ο.ΣΥ. παρέλαβε 11.976 επιστολές και αιτήματα, έναντι 9.230 το προηγούμενο έτος (αύξηση 29,8%). Από αυτές,

3.066 αφορούσαν συμπεριφορά του προσωπικού της Ο.ΣΥ. Α.Ε., αυξημένες κατά 31,8% έναντι των αντίστοιχων 2.326 του 2023.
332 αφορούσαν συγκρούσεις και ατυχήματα γενικότερα, μειωμένες κατά 6,7% έναντι των αντίστοιχων 356 του 2023.
6.458 αφορούσαν παρατηρήσεις πολιτών επί του προγραμματισμού και της εκτέλεσης του συγκοινωνιακού έργου, αυξημένες κατά 52,8%(!) έναντι των αντίστοιχων 4.226 του 2023.
2.120 έγγραφα, αφορούσαν γενική αλληλογραφία και αλληλογραφία διεκπεραιωμένη μεταξύ των εσωτερικών Διευθύνσεων της ΟΣΥ, για διευθέτηση διαφόρων υπηρεσιακών υποθέσεων, τιμή μειωμένη κατά 8,7% έναντι των αντίστοιχων 2.322 του 2023.

Αυξημένα τα ατυχήματα

Σύμφωνα με την έκθεση, το σύνολο των ατυχημάτων για το έτος 2024 ανέρχεται σε 4.305 συνολικά για τα θερμικά, τα χρονομισθωμένα λεωφορεία (Leasing), και τα ηλεκτροκίνητα οχήματα, έναντι 4.212 ατυχημάτων το 2023. Για τα 4.305 ατυχήματα που προκλήθηκαν από το στόλο της εταιρείας ως προς την απόδοση ευθυνών: 2.322 δηλώσεις αφορούν ατυχήματα που έγιναν με ευθύνη των οδηγών της Ο.ΣΥ, 1.801 ατυχήματα έγιναν με ευθύνη τρίτων, ενώ σε 31 περιπτώσεις υπάρχουν αμφιβολίες (αδιευκρίνιστη ευθύνη) λόγω ασαφών δηλώσεων ή δηλώσεων κατόπιν καταγγελίας η συνυπαιτιότητα και σε 151 περιπτώσεις αναμένονται τα δελτία επισκευής ζημιών.

Οι λύσεις που εξετάζονται

Δεδομένης της κατάστασης, το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών έχει βάλει μπροστά την ταχεία μαζική ιατρική επανεξέταση των οδηγών, οι οποίοι έχουν κατέβει από το τιμόνι επικαλούμενοι λόγους υγείας. Στην κατεύθυνση αυτή ψηφίστηκε την περασμένη εβδομάδα τροπολογία, η οποία προωθεί νέα διαδικασία ιατρικής αξιολόγησης για τους οδηγούς που είχαν μεταφερθεί σε άλλες θέσεις λόγω προβλημάτων υγείας.

Η ρύθμιση προβλέπει πλέον ότι οι έλεγχοι αυτοί θα μπορούν να πραγματοποιούνται και από ιδιωτικούς φορείς Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ), προκειμένου να ξεμπλοκάρουν εκατοντάδες εκκρεμείς φάκελοι. Οι φορείς αυτοί θα συγκροτούν τριμελείς ιατρικές επιτροπές, με τη συμμετοχή ειδικού γιατρού σχετικού με το πρόβλημα κάθε οδηγού, όπως προβλέπεται από τον ιατρό εργασίας. Η ρύθμιση θα ισχύει για όλες τις εκκρεμείς υποθέσεις έως την 1η Νοεμβρίου 2025, επιταχύνοντας την επιστροφή όσων κριθούν ικανών στο τιμόνι.

Σύμφωνα με παλαιότερες δηλώσεις του αναπληρωτή υπουργού Μεταφορών, Κωνσταντίνου Κυρανάκη, η Ο.ΣΥ. διαθέτει περίπου 3.100 οδηγούς, εκ των οποίων περίπου 700 έχουν μεταφερθεί σε άλλες θέσεις επικαλούμενοι λόγους υγείας. Ο ίδιος έχει δηλώσει ότι θα γίνει μαζική επανεξέταση για να διαπιστωθεί ποιοι είναι πράγματι ακατάλληλοι και ποιοι μπορεί να εκμεταλλεύτηκαν το σύστημα, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο και της απώλειας του επαγγελματικού του διπλώματος ώστε να μην εργάζονται παράλληλα στον ιδιωτικό τομέα.

Παράλληλα σύμφωνα με πληροφορίες του «ethnos.gr», εξετάζεται και το ενδεχόμενο της λειτουργίας σχολής οδηγών εντός της εκπαιδευτικής ακαδημίας της ΟΣΥ, στην οποία θα μπορούν να απευθύνονται ενδιαφερόμενοι να αποκτήσουν επαγγελματικά διπλώματα και να απορροφηθούν στη συνέχεια από την εταιρεία. Αυτήν την περίοδο διερευνάται το νομικό πλαίσιο ώστε να αποσαφηνιστεί εάν η ΔΥΠΑ είναι δυνατόν να υποστηρίξει το μέτρο της έκπτωσης για την απόκτηση επαγγελματικού διπλώματος.

Το πρόβλημα της έλλειψης οδηγών, πάντως, δεν περιορίζεται στην Ελλάδα. Για τον λόγο αυτό, η νέα ευρωπαϊκή οδηγία που εγκρίθηκε πρόσφατα επιτρέπει πλέον την απόκτηση άδειας λεωφορείου (κατηγορία Δ) από τα 21 έτη και φορτηγού (κατηγορία Γ) από τα 18, υπό την προϋπόθεση κατοχής επαγγελματικού πιστοποιητικού επάρκειας. Η ρύθμιση στοχεύει να προσελκύσει νεότερους εργαζόμενους στο επάγγελμα, σε μια εποχή που τα τιμόνια της Ευρώπης μένουν όλο και πιο συχνά… χωρίς οδηγό.

Γηρασμένος ο στόλος και το 2024

Σε επίπεδο στόλου και δικτύου η Ο.ΣΥ. καλύπτει 220 γραμμές (200 θερμικά, 20 ηλεκτροκίνητα τρόλεϊ) ύστερα από την παραχώρηση συγκοινωνιακού έργου στα ΚΤΕΛ. Ωστόσο, ο στόλος και την προηγούμενη χρονιά παρέμενε γηρασμένος με το μείγμα να περιλαμβάνει:

945 ιδιόκτητα λεωφορεία με μέση ηλικία 21,1 έτη,
292 χρονομισθωμένα μέσω leasing (13,8 ετών),
199 τρόλεϊ (22,8 ετών),
και μόλις 140 νέα ηλεκτροκίνητα λεωφορεία, πρώτης κυκλοφορίας 2024.

Περισσότερο από το ένα τρίτο των λεωφορείων (35%) πληροί παλαιά πρότυπα EURO II και EURO III, αυξάνοντας τις ανάγκες συντήρησης και το ποσοστό βλαβών που καθηλώνουν οχήματα στα αμαξοστάσια.

Έτσι, ακόμη και όταν υπάρχουν διαθέσιμα δρομολόγια στο χαρτί, ο συνδυασμός παλαιών οχημάτων και λιγοστού προσωπικού οδηγεί αναπόφευκτα σε μειωμένο έργο.

Η αντιφατική εικόνα των οικονομικών

Παρά τις λειτουργικές δυσκολίες, η Ο.ΣΥ. εμφάνισε το 2024 οριακό κέρδος 1,6 εκατ. ευρώ, έναντι ζημιών 15 εκατ. το 2023, ενώ ζημιογόνα χρονιά ήταν και το 2022. Ο κύκλος εργασιών ανήλθε στα 231,5 εκατ. ευρώ, σχεδόν διπλάσιος από τον προηγούμενο χρόνο.

Η αύξηση αποδίδεται κυρίως στην αλλαγή των συμβάσεων με το Δημόσιο, ενώ τονωτική ένεση αποτέλεσαν και τα αυξημένα έσοδα από εισιτήρια (+10%) και κάρτες (+10%), καθώς και η εντατικοποίηση των ελέγχων κομίστρου με τη συνδρομή προσωπικού της ΔΥΠΑ, που περιόρισε την εισιτηριοδιαφυγή.

Σε επίπεδο εισπραξιμότητας προστίμων, πάντως, παρατηρήθηκε μείωση καθώς το 2024 τα έσοδα από πρόστιμα ανήλθαν σε 881.436 ευρώ έναντι 1.083.918 ευρώ το 2023. Εντυπωσιακό είναι μάλιστα το γεγονός ότι οι συνολικές διαχρονικές απαιτήσεις της εταιρείας από πρόστιμα επιβατών ανέρχονται σε σχεδόν 8,2 εκ. ευρώ, με την ΟΣΥ να βεβαιώνει τις ανείσπρακτες απαιτήσεις στις αντίστοιχες Δ.Ο.Υ.