Τα κελιά αγωνιστών «ζωντανεύουν» ξανά: Μπήκαν μπουλντόζες στις Παλαιές Φυλακές Ωρωπού - Το έργο και το σπάνιο αρχείο

Ένα εμβληματικό έργο, βαθιάς ιστορικής και πολιτισμικής σημασίας, παίρνει σάρκα και οστά στον Ωρωπό. Οι Παλαιές Φυλακές Ωρωπού, ένας χώρος ταυτισμένος με τον αγώνα για τη Δημοκρατία και την Ελευθερία, θα μετατραπούν σε «Κέντρο Ιστορίας, Δημοκρατίας και Δομών Πολιτισμού», όπως άλλωστε έχει ανακοινώσει ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης το καλοκαίρι του 2020, όταν και, παρουσία της τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, παραχώρησε τον εμβληματικό χώρο και την έκταση περίπου 35 στρεμμάτων που τον συνοδεύουν στον Δήμο Ωρωπού.

Έτοιμο αρχές του 2027

Τα πρώτα συνεργεία με πέρασαν το κατώφλι της βαριάς πόρτας που έχουν διαβεί μεγάλες μορφές του αγώνα για τη Δημοκρατία αλλά και χιλιάδες ανώνυμοι πολίτες που ταύτισαν τη ζωή τους με τα τέσσερα εμβληματικά κτίρια που συμπληρώνουν τουλάχιστον 120 χρόνια ζωής. Σύμφωνα με εκπροσώπους των εργολάβων, το έργο θα διαρκέσει από 16 έως 18 μήνες, περιλαμβάνει ειδικές μελέτες αποκατάστασης χωρίς να πειραχτεί ούτε ένα κεραμίδι.

«Τα κτίρια εξωτερικά θα είναι όπως φτιάχτηκαν το 1900 αλλά με σύγχρονα υλικά και όλες τις προβλεπόμενες μελέτες του 2025. Θα εφαρμοστεί τελευταία τεχνολογία με σύγχρονα υλικά και ειδικό φωτισμό», είπε εκπρόσωπος του Αναδόχου χωρίς να αποκαλύψει άλλες λεπτομέρειες.

Αμαλίειο Ορφανοτροφείο

Οι Παλαιές Φυλακές Ωρωπού αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά συγκροτήματα της νεότερης Ελλάδας. Η αρχική τους κατασκευή ανάγεται στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν ο Ωρωπός φιλοξενούσε κοινωνικά ιδρύματα με δωρεές ευεργετών, μεταξύ των οποίων και ο Ανδρέας Συγγρός, ο οποίος το 1897 είχε παραχωρήσει τμήμα της έκτασης στο Αμαλίειο Ορφανοτροφείο. Στην περιοχή ιδρύθηκε το 1906 ένα ίδρυμα περίθαλψης ορφανών κοριτσιών, το οποίο λειτούργησε ως πρότυπο φιλανθρωπικό ίδρυμα με αγροτικές καλλιέργειες για την αυτάρκειά του.

Πρόσφυγες από την Αρμενία και Μικρά Ασία

Κατά την περίοδο μεταξύ του 1915 και του 1922, οι εγκαταστάσεις χρησιμοποιήθηκαν για τη φιλοξενία Αρμενίων και Μικρασιατών προσφύγων, καθώς και για τη λειτουργία του Εμπειρίκειου Ασύλου, πριν αυτό μεταφερθεί.

Αγροτικές φυλακές

Ο χώρος άρχισε να αποκτά σταδιακά σωφρονιστικό χαρακτήρα και το 1933 μετατράπηκε επίσημα σε Αγροτικές Φυλακές. Το συγκρότημα περιλάμβανε διοικητικά κτίρια, κοιτώνες, βοηθητικούς χώρους, στάβλους, αποθήκες και καλλιεργήσιμα αγροτεμάχια. Ο αρχιτεκτονικός του σχεδιασμός αντανακλούσε τα πρότυπα των αγροτικών φυλακών της εποχής, με μονώροφα και διώροφα κτίρια από λιθοδομή, με συμμετρική διάταξη και εσωτερικές αυλές για επιτήρηση και εργασία των κρατουμένων.

Ισοπέδωση από τα 6 Ρίχτερ

Ο σεισμός των 6 Ρίχτερ που έγινε στις 20 Ιουλίου 1938 προκάλεσε εκτεταμένες καταστροφές, ιδίως στα παλαιότερα κτίσματα με πέτρινη τοιχοποιία.

Δεύτερη περίοδο φυλακών

Τη δεκαετία του 1950 έγιναν εκτεταμένες αναστηλώσεις και προσθήκες νέων πτερύγων, σύμφωνα με τα σωφρονιστικά πρότυπα της εποχής. Το 1952, με τον νόμο 2058, οι Αγροτικές Φυλακές Ωρωπού λειτούργησαν ως Ανοικτό Σωφρονιστικό Κατάστημα — ένα πρωτοποριακό σύστημα για τα ελληνικά δεδομένα — που βασιζόταν στην εργασία, την αγροτική παραγωγή και την κοινωνική επανένταξη των κρατουμένων. Οι κρατούμενοι εργάζονταν στα χωράφια, στις καλλιέργειες και στα εργαστήρια του συγκροτήματος, το οποίο διέθετε εκτεταμένους αποθηκευτικούς χώρους και αγροτικά κτίσματα.

Τόπος έμπνευσης για τον Θεοδωράκη

Η σημαντικότερη όμως περίοδος ήταν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας (1967–1974). Οι Φυλακές Ωρωπού μετατράπηκαν σε χώρο κράτησης πολιτικών αντιπάλων του καθεστώτος. Εκεί φυλακίστηκαν γνωστές προσωπικότητες της αντίστασης, διανοούμενοι και αγωνιστές, ανάμεσά τους και ο Μίκης Θεοδωράκης, ο οποίος, παρά τις αντίξοες συνθήκες, συνέχισε να δημιουργεί και να εμπνέει. Μέσα στα κελιά του Ωρωπού γεννήθηκαν τραγούδια που σημάδεψαν τη συλλογική μνήμη και ταυτίστηκαν με την έννοια της ελευθερίας και της δημοκρατίας.

Τέσσερα κτίρια

Μετά τη Μεταπολίτευση, το σωφρονιστικό συγκρότημα υπολειτούργησε. Αργότερα τα κτίρια μετατράπηκαν σε Γυμνάσιο και Λύκειο Ωρωπού, αλλά μετά το 2010 σταδιακά εγκαταλείφθηκαν. Τα περισσότερα κτίρια διατηρήθηκαν, με εμφανή τα σημάδια του χρόνου, αλλά με σημαντική αρχιτεκτονική και ιστορική αξία. Το σύνολο του χώρου σήμερα αποτελείται από τέσσερα βασικά μεγάλα κτίρια που στο παρελθόν είχαν θαλάμους κράτησης και απομόνωσης, διοικητικούς χώρους, αποθήκες και βοηθητικούς χώρους. Η πέτρινη δομή τους, οι εσωτερικές αυλές και τα ίχνη των σιδερένιων κιγκλιδωμάτων διατηρούν τη βαρύτητα της ιστορικής μνήμης.

Εδώ πήγαμε σχολείο

«Είμαστε συγκινημένοι βλέποντας τις εργασίες να ξεκινούν. Για όλους εμάς που μεγαλώσαμε εδώ και πήγαμε σχολείο σε αυτά τα κτίρια είναι όνειρο ζωής να ξεκινήσουν τα έργα. Μέσα σε αυτούς τους τοίχους άνθρωποι βασανίστηκαν για τη Δημοκρατία και την Ελευθερία, για να μπορούμε εμείς σήμερα να ζούμε ελεύθεροι και να δημιουργούμε», σημείωσε ο Δήμαρχος Ωρωπού Γιώργος Γιασημάκης, ο οποίος υπογράμμισε πως πρόκειται για ένα έργο που ανήκει σε όλους τους πολίτες του Ωρωπού και σε όλους τους Έλληνες. Να σημειωθεί πως το έργο της ανάπλασης ήταν το πρώτο έργο που διεκδίκησε ο Γιασημάκης λίγες ημέρες μετά την εκλογή του, το 2019, ζητώντας από το Υπουργείο Δικαιοσύνης την παραχώρηση του χώρου στον Δήμο, ώστε να υπάρξει η αξιοποίησή του.

Τόπος μάθησης

Η μετατροπή των Παλαιών Φυλακών σε Κέντρο Ιστορίας, Δημοκρατίας και Δομών Πολιτισμού σηματοδοτεί τη μετάβαση από τη σιωπή της καταπίεσης στη φωνή της μνήμης και της ελευθερίας. Το έργο περιλαμβάνει την αποκατάσταση και ανάδειξη των ιστορικών κτιρίων, τη δημιουργία μουσείου αφιερωμένου στη νεότερη πολιτική ιστορία της Ελλάδας, εκθεσιακών χώρων, ψηφιακών και διαδραστικών εφαρμογών, καθώς και χώρων εκπαίδευσης, συνεδρίων και πολιτιστικών δράσεων. Στόχος είναι να δημιουργηθεί ένας τόπος μάθησης και προβληματισμού, ένας ζωντανός χώρος που θα συνδέει το παρελθόν με το μέλλον.

Μουσείο με αρχείο Θεοδωράκη

«Σύντομα, με τη συνεργασία όλων, θα παραδώσουμε ένα ζωντανό μνημείο Δημοκρατίας και Πολιτισμού που θα τοποθετήσει τον Ωρωπό στον χάρτη της Ιστορίας και της Δημοκρατίας. Ένα έργο Τιμής, Μνήμης και Ευθύνης απέναντι σε όσους θυσιάστηκαν και σε όσους θα έρθουν μετά από εμάς», τόνισε ο Δήμαρχος Ωρωπού, ενώ σε τοποθέτησή του στο Δημοτικό Συμβούλιο είχε αναφερθεί πως το ένα κτίριο θα φιλοξενήσει το προσωπικό αρχείο του Μίκη Θεοδωράκη. 

Σημείο παγκόσμιας κληρονομιάς

Η ανάπλαση δεν αποσκοπεί μόνο στη διάσωση ενός μνημείου, αλλά στην απόδοση δικαιοσύνης στη συλλογική μνήμη. Ο Ωρωπός γίνεται πλέον σημείο αναφοράς για τη Δημοκρατία, τη Μνήμη και τον Πολιτισμό — ένας τόπος προσκυνήματος, γνώσης και έμπνευσης. Οι Παλαιές Φυλακές παύουν να είναι τόπος σιωπής. Γίνονται τόπος φωνής, ιστορίας και ελπίδας και ένα καταφύγιο μνήμης της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Διαβάστε ακόμη

Δραματικές ώρες στη Λακωνία: Γυναίκα ανεβαίνει σε ταράτσα για να δώσει φαγητό στην εγκλωβισμένη μητέρα της

Κακοκαιρία Byron: Τι θα γίνει με τον μισθό όσων δεν μπόρεσαν να πάνε στη δουλειά τους

Πανικός στη αεροσκάφος: Φωτιά σε διάδρομο απογείωσης γέμισε με καπνούς Airbus A320 με 180 επιβαίνοντες

Mega deal στα σκαριά στον τομέα της ψυχαγωγίας: Η Netflix κοντά στην αγορά της Warner Bros!