Βία και ατιμωρησία στα ελληνικά σύνορα: Καμία ποινική έρευνα για τις επαναπροωθήσεις δεν έχει καταλήξει σε διώξεις από το 2019

Προκαταρκτικές έρευνές που σέρνονται επί χρόνια και δεν καταλήγουν ποτέ σε διώξεις δημιουργούν ένας καθεστώς ατιμωρησίας, αν όχι πλέγμα προστασίας γύρω από τα μέλη των σωμάτων ασφαλείας, που εμπλέκονται στις επαναπροωθήσεις

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 9 λεπτά ┋

«Ένας από τους άνδρες έκανε σωματικό έλεγχο στις γυναίκες. Ορισμένοι από τους άνδρες στην ομάδα μας αναγκάστηκαν να βγάλουν τα ρούχα τους πριν μπουν στο βαν και υποβληθήκαμε σε λεπτομερή σωματικό έλεγχο. Και οι 27 μπήκαμε στο βαν και δεν μπορούσαμε να αναπνεύσουμε. Υπήρχε μόνο ένα μικρό παράθυρο που δεν άνοιγε. Ο οδηγός και ο συνοδηγός ήταν ντυμένοι με πολιτικά. Το βαν ακολουθούσαν δύο αστυνομικά αυτοκίνητα λευκού και μπλε χρώματος, με τη λέξη police γραμμένη». Aυτή είναι μόνο μία από τις μαρτυρίες, που περιλαμβάνει η νέα έκθεση του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, η οποία τεκμηριώνει 12 νέες υποθέσεις επαναπροωθήσεων από τις ελληνικές Αρχές.

Το modus operandi πλέον είναι καλά καταγραμμένο, ένστολοι συλλαμβάνουν τους νεοαφιχθέντες, τους αφαιρούν τα υπάρχοντα, τους εξευτελίζουν, έπειτα τους μεταφέρουν με υπηρεσιακά οχήματα κοντά στα σύνορα, τους επιβιβάζουν σε λέμβους και τους επαναπροωθούν στην Τουρκία. «Μιλάμε για μία οργανωμένη και συστηματική πολιτική. Δεν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά, όπως σημειώνουν σε τεκμηριωμένες εκθέσεις και σε παρεμβάσεις τους και η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και ο Συνήγορος του Πολίτη», σχολιάζει στο ethnos.gr, η υπεύθυνη Συνηγορίας του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες Άλκηστις Αγραφιώτη Χατζηγιάννη.

Τα θύματα των 12 επαναπροωθήσεων, που συνέβησαν στον Έβρο μεταξύ του Φεβρουάριου και του Δεκεμβρίου του 2023 αναφέρθηκαν σε αλλοδαπούς, που λάμβαναν εντολές από τους ένστολους. «Στις μαρτυρίες περιγράφουν και κάποιους άνδρες, που μιλούν είτε αραβικά είτε κάποια διάλεκτο από το Αφγανιστάν είτε τούρκικα είτε την ίδια με τα θύματα, οι οποίοι λαμβάνουν εντολές από αστυνομικούς, δρουν υπό τον έλεγχο των ελληνικών αρχών. Αυτοί συνήθως συμμετέχουν στα τελευταία στάδια, με το να οδηγούν τις φουσκωτές βάρκες και να μεταφέρουν τα θύματα στην τουρκική όχθη του ποταμού Έβρου», εξηγεί η Άλκηστις Αγραφιώτη Χατζηγιάννη.

Μετανάστες που επαναπροωθούν άλλους μετανάστες

Η χρήση μεταναστών από τις ελληνικές αρχές, ώστε να αποσοβήσουν με τα ίδια τους τα σώματα μέρος των κινδύνων που ενέχουν οι επιχειρήσεις, έχει καταγράφει, επίσης, από το Human Rights Watch και από ερευνητικά ρεπορτάζ. Έξι μετανάστες, που είχαν μιλήσει το 2022 στο Lighthouse Reports, είχαν παραδεχθεί ότι επί μήνες ζούσαν στα Α.Τ. του Έβρου, επαναπροωθώντας άλλους μετανάστες, με αντάλλαγμα το υπηρεσιακό σημείωμα, που θα τους επέτρεπε να κινούνται ελεύθερα στην ελληνική επικράτεια. Μάλιστα, οι τρεις από αυτούς, υποστήριξαν ότι στατολογήθηκαν από έναν Σύριο διακινητή, που ζούσε σε κοντέινερ δίπλα στο Α.Τ. του Νέου Χειμωνίου, κοντά στην πόλη της Ορεστιάδας. Η ελληνική κυβέρνηση ουδέποτε έδωσε απαντήσεις σε αυτές τις σοβαρότατες καταγγελίες.

Σε 85 περιπτώσεις οι νεοαφιχθέντες προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση στη νόμιμη διαδικασία ασύλου, επικοινώνησαν με το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, ζητώντας την έκδοση ασφαλιστικών μέτρων από το ΕΔΔΑ. Αν και το ανώτατο δικαστήριο διέταξε τη χώρα μας να μην τους επαναπροωθήσει, μόνο σε 20 υποθέσεις εισακούστηκε. «Έχουμε περιπτώσεις, που έχουν εκδοθεί ήδη τα ασφαλιστικά μέτρα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, έχουμε προλάβει και έχουμε στείλει την απόφαση στους ανθρώπους, την έχουν στο κινητό τους, την επέδειξαν στις αρχές και ακόμα και τότε επαναπροωθήθηκαν. Μάλιστα μας έχουν αναφέρει πως οι αρχές απαξίωσαν την απόφαση λέγοντας τους ότι "και ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου να ερχόταν στα σύνορα, θα τον στέλναμε πίσω μαζί σας"», επισημαίνει η νομικός και παρατηρεί πώς «υπάρχει τέτοιο καθεστώς ατιμωρησίας, που οι δράστες δρουν ανενόχλητοι χωρίς καμία συνέπεια».

Προκαταρκτικές έρευνες χωρίς διώξεις

Έβρος

Προκαταρκτικές έρευνές που σέρνονται επί χρόνια και δεν καταλήγουν ποτέ σε διώξεις δημιουργούν ένας καθεστώς ατιμωρησίας, αν όχι πλέγμα προστασίας γύρω από τα μέλη των σωμάτων ασφαλείας, που εμπλέκονται στις επαναπροωθήσεις. Τα στατιστικά στοιχεία, εδώ μιλούν από μόνα τους. Σύμφωνα με το υπουργείο Δικαιοσύνης από το 2020 δεν έχει φτάσει καμία υπόθεση επαναπροώθησης στις δικαστικές αίθουσες. Το Ναυτοδικείο Πειραιά, που διερευνά τις ποινικές ευθύνες λιμενικών και μελών του πολεμικού ναυτικού, από τον Ιανουάριο του 2019 μέχρι και σήμερα έχει διερευνήσει 125 υποθέσεις, εκ των οποίων οι 106 αρχειοθετήθηκαν. «Τις περισσότερες φορές αρχειοθετούνται με την αιτιολογία ότι δεν υπάρχουν επαρκή αποδεικτικά στοιχεία και υπάρχουν και κάποιες ελάχιστες υποθέσεις που έχουν τεθεί στο αρχείο αγνώστων δραστών. Στη δεύτερη περίπτωση σημαίνει ότι οι εισαγγελείς έκριναν ότι υπάρχουν βάσιμες και επαρκείς ενδείξεις ότι οι άνθρωποι επαναπροωθήθηκαν και ότι τελέστηκαν τα αδικήματα σε βάρος τους, αλλά θεώρησαν ότι δεν προέκυψε η ταυτότητα των δραστών», εξηγεί η υπεύθυνη Συνηγορίας του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες.

«Παρατηρούμε σοβαρές και συστημικές παραλείψεις στη διερεύνηση των περιστατικών, απαξίωση των μαρτυριών των θυμάτων και των διαθέσιμων αποδεικτικών στοιχείων. Σε κάποιες δικές μας υποθέσεις μέλη του πληρώματος του Λιμενικού είτε τα μέλη της ΕΛ.ΑΣ. συμπεριλαμβανομένων των συνοριοφυλάκων, οι οποίοι με βάση τις βάρδιες τους γνωρίζουμε ότι είχαν υπηρεσία τις συγκεκριμένες μέρες και ώρες, που έλαβε χώρα το περιστατικό της επαναπροώθησης δεν κλήθηκαν να καταθέσουν ποτέ στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας, όπως ούτε οι προϊστάμενοι τους», συμπληρώνει και τονίζει ότι η χώρα μας πρόσφατα καταδικάστηκε από το ΕΔΔΑ για υποθέσεις κακομεταχείρισης αιτούντων άσυλο τις οποίες δεν ερεύνησε αποτελεσματικά.

Την επαναπροώθησαν μπροστά στον δικηγόρο της

Στο αρχείο έχουν καταλήξει ακόμα και υποθέσεις, για τις οποίες υπάρχει καταγραφικό υλικό και αυτόπτες μάρτυρες, που τεκμηριώνουν πέρα από κάθε αμφιβολία ότι τα θύματα επαναπροωθήθηκαν από μέλη των σωμάτων ασφαλείας. Αναλύοντας την υπόθεση Τουρκάλας, που επαναπροωθήθηκε τον Μάιο του 2019 από τον Έβρο, επισημαίνει, «Το ΕΔΔΑ τον Ιούνιο που μας πέρασε διεξήγαγε προφορική ακρόαση για την εξέταση δύο υποθέσεων επαναπροωθήσεων, στη Σάμο και στον Έβρο, το οποίο είναι κάτι ασυνήθιστο -η διαδικασία είναι κατά κανόνα γραπτή-, και εκκρεμεί η έκδοση απόφασης. Στη μία από τις υποθέσεις αυτές (Α.Ε. κατά Ελλάδας) υπήρχαν αυτόπτες μάρτυρες, ο ένας ήταν ο δικηγόρος που είχε καλέσει το θύμα, προκειμένου να τη βοηθήσει με τη διαδικασία ασύλου».

Καμία ευθύνη για το βίντεο των New York Times

Σκοτάδι υπάρχει γύρω από τα αποτελέσματα των πειθαρχικών ερευνών, που ανακοινώνονται κατά καιρούς. Πάντως, σύμφωνα με πληροφορίες, που διέρρευσαν στον Τύπο, η πειθαρχική έρευνα για την πολύκροτη υπόθεση επαναπροώθησης 12 μεταναστών στη Λέσβο, που καταγράφεται σε βίντεο, που δημοσιεύσαν οι New York Times, δεν εντόπισε ευθύνες στα μέλη του Λιμενικού.Τα όσα απεικονίζονται είχε καταδικάσει και ο Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης δεσμευόμενος ότι το περιστατικό διερευνηθεί. Ωστόσο, 19 μήνες αργότερα, τα αποτελέσματα της προκαταρκτικής έρευνας αγνοούνται. «Για την υπόθεση αυτή, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες είχε υποβάλει μαζί με άλλες νομικές οργανώσεις αναφορά στον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, και ζητήσαμε να διερευνηθούν οι πιθανές εγκληματικές ενέργειες από τα μέλη της Ελληνικής Ακτοφυλακής , όπως φαίνονται ξεκάθαρα στο βίντεο», επισημαίνει η Άλκηστις Αγραφιώτη Χατζηγιάννη και προσθέτει,«Όσο για την πειθαρχική έρευνα, αν αυτή δεν εντόπισε πειθαρχικές ευθύνες αυτό θα είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα και απόδειξη για την απροθυμία των πειθαρχικών οργάνων να διεξάγουν αποτελεσματικές έρευνες. Γιατί εν προκειμένω υπάρχει βιντεοληπτικό υλικό που καταγράφει όλα τα στάδια της επαναπροώθησης. Υπάρχουν και μαρτυρίες των ίδιων των θυμάτων καταγεγραμμένες μία βδομάδα μετά το περιστατικό. Ακόμα και το Γραφείο Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του FRONTEX κατόπιν δικής του ανεξάρτητης έρευνας διαπίστωσε ότι η επαναπροώθηση πραγματοποιήθηκε πέραν οιασδήποτε αμφιβολίας από μέσα της ελληνικής ακτοφυλακής, συμπεριλαμβανομένου ενός σκάφους που συγχρηματοδοτείται από τη Frontex».

Πώς μπορεί να ενισχυθεί η διαφάνεια

Οι επαναπροωθήσεις «δεν είναι μία δίκαιη αλλά αυστηρή μεταναστευτική πολιτική», όπως διατείνεται η κυβέρνηση, είναι απλά παράνομες και συχνά οδηγούν στην απώλεια ανθρώπινων ζωών. «Η δικαιοσύνη, που δυστυχώς απουσιάζει σε μεγάλο βαθμό, πρέπει να "ορθώσει ανάστημα" και να υπάρξει λογοδοσία για τα σοβαρά εγκλήματα, που τελούνται σε βάρος ανθρώπων που αναζητούν προστασία στη χώρα μας και στην ΕΕ. Είναι εξωφρενικό και εξοργιστικό να υπάρχουν τόσα αποδεικτικά στοιχεία, τόσες μαρτυρίες, τόσες εκθέσεις από χίλιες πλευρές που τεκμηριώνουν την ίδια εγκληματική μεθοδολογία δράσης, και να μην υπάρχει μια υπόθεση που να έχει παραπεμφθεί προς εκδίκαση σε αίθουσα ελληνικού δικαστηρίου», τονίζει η Άλκιστης Αγραφιώτη Χατζηγιάννη.

Η νομικός εξηγεί ότι προκειμένου να ενισχυθεί η διαφάνεια γύρω από τις ποινικές έρευνες η Ελλάδα θα μπορούσε να υιοθετήσει τις κατευθυντήριες του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (FRA). «Μία από τις συστάσεις είναι οι έρευνες να γίνονται σε κεντρικό επίπεδο. Δηλαδή, για να δώσω ένα παράδειγμα, να μην αναλαμβάνει ο/η Εισαγγελέας του Χ νησιού να διερευνήσει το περιστατικό επαναπροώθησης που έλαβε χώρα στο νησί, αλλά κατευθείαν η υπόθεση να διερευνάται από κάποια κεντρική εισαγγελία, για παράδειγμα την εισαγγελία Αθηνών».

«Μία άλλη είναι ότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να διεξάγονται οι έρευνες από τμήματα και διευθύνσεις των σωμάτων ασφαλείας, τα μέλη των οποίων φέρονται ως οι δράστες και διερευνώνται ως προς την τέλεση εγκληματικών πράξεων. Θα πρέπει να εξασφαλίζεται ανεξαρτησία του ελέγχοντος από τους ελεγχόμενους. Θα έπρεπε να ξεκινήσουμε με αυτά», καταλήγει.

Διαβάστε ακόμη

Πώς αλλάζουν τα δεδομένα στον πόλεμο της Ουκρανίας μετά τη δολοφονία Κιρίλοφ: Το οργανωμένο «χτύπημα» του Κιέβου για να προλάβει το μέτωπο Τραμπ-Πούτιν