Αρνητική επίδοση για την Ελλάδα στα απόβλητα από τρόφιμα - Σχεδόν 200 κιλά σκουπίδια παράγει ο κάθε ένας - Τα λάθη

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 10 λεπτά ┋ 🗣️ Ανοικτό για σχολιασμό

Τα εκατόν ενενήντα ένα κιλά ανά άτομο φτάνει η απώλεια τροφίμων στην Ελλάδα κάθε χρόνο με τη χώρα μας να κατατάσσεται στην πρώτη πεντάδα των κρατών της Ευρωπαικής Ενωσης αναφορικά με τα απόβλητα τροφίμων πίσω από την Κύπρο, η οποία κατέχει το ρεκόρ με 400 κιλά, το Βέλγιο (250) και τη Δανία (220).

Αρνητική επίδοση για την Ελλάδα

Ο μέσος όρος των χωρών της Ε.Ε. είναι 131 κιλά ανά άτομο, γεγονός το οποίο καταδεικνύει ότι οι επιδόσεις της Ελλάδας μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά. Θα πρέπει μάλιστα να σημειωθεί πως, σύμφωνα με τους ειδικούς, πολλά από τα τρόφιμα που τελικώς καταλήγουν στα σκουπίδια παραμένουν βρώσιμα και θα μπορούσαν να καταναλωθούν με σωστή συντήρηση και έλεγχο.

Κι αυτό αποκτά μεγαλύτερη σημασία καθώς η Ελλάδα διανύει ακόμα μία δύσκολη χρονιά με τον πληθωρισμό των τροφίμων και την ακρίβεια να έχουν μετατρέψει τις αγορές στο σούπερ μάρκετ σε πραγματικό εφιάλτη.

Περίπου το 45% των αποβλήτων, ήταν σε κάποια φάση βρώσιμα

Μόνο σε επίπεδο νοικοκυριών χωρίς δηλαδή να συνυπολογίζεται ο αγροτικός ή ο μεταποιητικός τομέας, από την έρευνα που διεξήχθη από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο σε περισσότερα από 1.100 νοικοκυριά με τη μέθοδο της αναλυτικής καταγραφής σε ημερολόγιο, προέκυψε ότι η ποσότητα αποβλήτων τροφίμων φτάνει τα 87 κιλά ανά άτομο το χρόνο. Από, αυτά όπως εξηγεί στο «Εθνος» η Κάτια Λαζαρίδη, καθηγήτρια Γεωγραφίας στο Χαροκόπειο, η οποία ασχολείται εδώ και πολλά χρόνια με το θέμα, περίπου το 45% είναι απόβλητα, τα οποία ήταν σε κάποια φάση βρώσιμα, όπως για παράδειγμα ψωμί που μούχλιασε σε αντίθεση με τα υπόλοιπα, όπως τα κόκκαλα που δεν ήταν ποτέ βρώσιμα. Αυτό σημαίνει ότι περίπου το 45% των τροφίμων δυνητικά θα μπορούσε να μην είχε καταλήξει στα σκουπίδια με καλύτερο προγραμματισμό ακόμα και με ...καλύτερη τοποθέτηση των προιόντων στο ψυγείο και τα ντουλάπια.

Η ποσότητα των τροφίμων που καταλήγει στον κάδο στην Ελλάδα είναι σίγουρα μεγάλη. Ωστόσο, σύμφωνα με την κυρία Λαζαρίδη, αυτό δε θα πρέπει να μας κάνει αφοριστικούς: «Η χώρα μας έχει σημαντική αγροτική παραγωγή και χαρακτηρίζεται από μεγαλυτερη αφθονία φρέσκων προιόντων που μπορεί να οδηγηθούν ως απόβλητα. Αν χρησιμοποιήσω φρέσκιες πατάτες στην παρασκευή του φαγητού μου, σίγουρα θα δημιουργήσω περισσότερα απόβλητα από τα φλούδια που θα απορρίψω, συγκριτικά με μία συσκευασία. Χρεαζόμαστε περισσότερα στοιχεία πριν γίνουμε αφοριστικοι. Σαφώς σημαντική ποσότητα τροφίμων πετάγεται, αλλά σε μεγάλο βαθμό μπορεί να οφείλεται και στον διαφορετικό τρόπο παρασκευής φαγητού καθώς χρησιμοποιούμε περισσότερο φρεσκο».

Σημαντικά κενά στο στάδιο της αγροτικής παραγωγής

Την ίδια στιγμή σε ό,τι αφορά την ακριβή εικόνα των αποβλήτων τροφίμων, φαίνεται ότι εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά κενά στα στοιχεία κυρίως στο στάδιο της αγροτικής παραγωγής, κάτι που συμβαίνει και σε άλλες χώρες.

Σε κάθε περίπτωση αυτό που είναι βέβαιο είναι πως στη χώρα μας λείπει η δέσμευση πόρων, αλλά και η πολιτική δέσμευση που θα φέρει το ζήτημα των αποβλήτων τροφίμων ψηλά στην ατζέντα, αφού ελάχιστοι υπάλληλοι στο αρμόδιο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχουν στο αντικείμενό τους από το κλείσιμο των παράνομων χωματερών και το σχεδιασμό και την ανάπτυξη εργοστασίων έως την πρόληψη της σπατάλης τροφίμων.

Θα πρέπει, πάντως, να σημειωθεί ότι η ΕΕ έχει προτείνει επισήμως χωρίς ωστόσο ακόμα αυτή η πρόταση να έχει λάβει τη μορφή Οδηγίας, την αναθεωρηση του ισχύοντος πλαισίου ώστε να περιληφθεί ο δεμευτικός στόχος της μείωσης κατά 30% της ποσότητας αποβλήτων από τη λιανική έως την κατανάλωση.

Τα λάθη

Σύμφωνα με την κυρία Λαζαρίδη, ένα από τα βασικά λάθη που γίνονται στα νοικοκυριά, το οποίο ωστόσο φαίνεται να μειώνεται με τα χρόνια είναι οι αυθόρμητες αγορές, δηλαδή τα ψώνια στο σούπερ μάρκετ ή στη λαική που γίνονται χωρίς λίστα ή χωρίς να έχει προηγηθεί έλεγχος στο ψυγείο και τα ντουλάπια.

Το δεύτερο λάθος γίνεται στην τακτοποίηση καθώς πολλοί προτιμούν τον «εύκολο» τρόπο τοποθετώντας τα καινούρια μπροστά: «Θα πρέπει να κοιτάζουμε και με μια κίνηση να φέρνουμε τα πιο παλιά μπροστά, δηλαδή αυτό που μπήκε πρώτο μέσα να βγαίνει πρώτο έξω. Να κρατάμε τον έλεγχο των αποθηκευτικών χώρων για τα τρόφιμα στο ψυγείο, την κατάψυξη και το ντουλάπι».

Ειδικά για την κατάψυξη, η ίδια σημειώνει πως είναι ένα πάρα πολύ καλό εργαλείο, αλλά πολύς κόσμος δεν ξέρει πως να το χρησιμοποιεί. «Πολλά πράγματα όταν βλέπουμε ότι μπορεί να μας περισσέψουν μπορούμε να τα τοποθετήσουμε σε μικρές μερίδες και να τα ξεπαγώσουμε όταν τα χρειαστούμε, ακόμα και μαγειρεμένα φαγητά. Φυσικά όχι τα φρέσκα λαχανικά», τονίζει η κυρία Λαζαρίδη προσθέτοντας ότι η σωστή αποθήκευση των τροφίμων μπορεί να παρατείνει τη διάρκεια ζωής τους και κατά συνέπεια αυξάνονται οι πιθανότητες αυτά να καταναλωθούν αντί να πεταχτούν.

Στην Ελλάδα οι «αυστηρότερες» ημερομηνίες λήξης

Γρίφος φαίνεται όμως ότι παραμένει για αρκετούς και η σήμανση των τροφίμων ως προς την ημερομηνία τους, με την οποια παρατηρείται σημαντικό πρόβλημα.

«Πολλοί άνθρωποι ακόμα μπερδεύονται και επειδή θεωρούν ότι πρέπει να υπάρχει ασφάλεια σε αυτό που καταναλώνουν, καταλήγουν να πετούν τρόφιμα, τα οποία στην πραγματικότητα δε χρειάζεται να πεταχτούν», σημειώνει η κυρία Λαζαρίδη.

Εξηγεί ότι υπάρχουν δύο ημερομηνίες λήξης το «αναλωση έως» και το «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από». «Η μία μπαίνει στα ευαλοίωτα προιόντα και πρέπει να την κοιτάξει κανείς λίγο περισσότερο. Την άλλη μπορεί και να την αγνοήσει πλήρως. Τα μακαρόνια μας δε θα χαλάσουν ποτέ. Δε θα πάθουμε δηλητηρίαση εξαιτίας μακαρονιών που έχουν ξεχαστεί στο ντουλάπι», τονίζει η καθηγητρια του Χαροκοπείου.

Προσθέτει μάλιστα ότι πολύς κόσμος αγνοεί μια άλλη σημαντική παράμετρο: ότι το που μπαίνει ημερομηνία, αν πρέπει να μπει ανάλωση έως ή κατα προτίμηση είναι κάτι που αποφασίζουν οι βιομηχανίες διότι γνωρίζουν καλύτερα τα προιόντα τους: «Δεν υπάρχει κάποια ευρωπαική οδηγία γι΄αυτό. Γι΄αυτό το λόγο μπορείτε να βρείτε το ίδιο προιόν, το γιαούρτι για παράδειγμα, σε μία χώρα να αναγράφει ανάλωση έως και σε άλλη χώρα κατα προτίμηση έως. Αυτό συμβαινει για πολλούς λόγους που σχετίζονται με το τί έχει συνηθίσει το κοινό, την εμπιστοσύνη του κοινού, πώς αξιολογουν οι βιομηχανιες ότι θα αντιδράσει το κοινό, πόσο ευασθητοποιημένο είναι. Βλέπουμε ότι σε κοινωνίες ευαισθητοποιημένες στο ζήτημα της σπατάλης τροφίμων, κάποιες βιομηχανίες αλλάζουν τη σήμανση ακόμα και στο γάλα ή το γιαούρτι και δοκιμάζουν σήμανση του είδους «συχνά κατάλληλο και μετά από κάποια ημερομηνία. Στις περισσότερες περιπτώσεις αν ένα τρόφιμο έχει διατηρηθεί στις σωστές συνθήκες, σε ένα καλό ψυγείο, μπορεί να διατηρηθεί και μέρες μετά την ημερομηνία που αναγράφει και επομένως δεν εχει κανένα λόγο να πεταχτεί», υπογραμμίζει.

Αναφέρεται επίσης σε τρόφιμα που δε χαλάνε, αλλά παρόλα αυτά στις συσκευασίες τους αναγράφεται ημερομηνία λήξης: «Εχω δει ημερομηνία λήξης στο αλάτι. Το αλάτι είναι από μόνο του συντηρητικό. Παλιά βάζαμε τρόφιμα σε άλμη για να διατηρηθούν. Αντίστοιχα το μέλι, δεν έχει κανένα λόγο να λήξει. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να το πετάξει κανείς».

Οπως μάλιστα έχει καταδείξει διεθνής έρευνα, η Ελλάδα είναι από τις χώρες, στις οποίες απαντάται συχνότερα η σήμανση λήξης «ανάλωση έως», η οποία οδηγεί αρκετούς στο να πετούν τρόφιμα που δεν είναι επικίνδυνα.

«Με εξαίρεση το κρέας, το ψάρι, τα αλλαντικά και ορισμένα άλλα ιδιαίτερα ευαλοίωτα τρόφιμα, στα υπόλοιπα χρησιμοποιούμε τις αισθήσεις μας, τη μύτη μας, τη γεύση μας, τα μάτια μας ειδικά στα γαλακτοκομικά. Για παράδειγμα ακόμα κι αν δούμε μούχλα στο σκληρό, μέσα πιθανότατα είναι μια χαρά. Αν πετάμε αλόγιστα τρόφιμα κάνουμε κακό και στο περιβάλλον, αλλά και στην τσέπη μας».

Πετούν περισσότερο τα μονομελή νοικοκυριά

Αν και από τις έρευνες δεν προέκυψαν κάποιες διαφορές ανάλογα με την ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο ή το γεωγραφικό διαμέρισμα, αυτό που φάνηκε σαφώς είναι πως τα μονομελή νοικοκυριά πετούν περισσότερα τρόφιμα.

Το γεγονός αυτό αποδίδεται στο ότι συχνά κάνουν λάθος στα ψώνια ή δυσκολεύονται να βρουν τις ποσότητες που πρέπει να μαγειρέψουν ώστε να καταναλωθεί το σύνολο του φαγητού ειδικά εάν κάποιες ημέρες της εβδομάδας φάνε κάτι έξω.

Αμέσως μετά στην κατάταξη ως προς τις ποσότητες αποβλήτων τροφίμων έρχονται, σύμφωνα με τους ερευνητές, τα νοικοκυριά με μικρά παιδιά.

Αυτό, το οποίο προκύπτει επίσης από έρευνες γνώμης είναι το γεγονός ότι το καταναλωτικό κοινό δε συνδέει τα απόβλητα τροφίμων με κάτι αρνητικό και επιβλαβές για το περιβάλλον, όπως για παράδειγμα συμβαίνει με τα επικίνδυνα πλαστικά: «Πολλοί είναι εκείνοι που θεωρούν ότι δε δημιουργείται πρόβλημα εάν πεταχτεί ένα χαλασμένο μήλο. Δεν έχουν συνδέσει ότι κάθε τρόφιμο για να παραχθεί απαιτεί πολλούς πόρους, λιπάσματα, φυτοφάρμακα, ενέργεια, εκτοπισμό του φυσικού οικοσυστήματος για να μετατραπεί μια έκταση σε χωράφι. Αν πετάξω ένα τρόφιμο, έχω πετάξει όλα αυτά», τονίζει η κυρία Λαζαρίδη.

Τα τελευταία χρόνια, πάντως, κάτι φαίνεται να αλλάζει σε επίπεδο συμπεριφοράς και πολιτικής κυρίως στον κλάδο της εστίασης. Ετσι, εκτός της δωρεάς τροφίμων για τις ανάγκες συσσιτίων ή ιδρυμάτων, σερβιτόροι εστιατορίων συχνά συμβουλεύουν τους πελάτες να μην παραγγέλνουν υπερβολικά, ενώ προσφέρουν τις μερίδες που έμειναν σε πακέτο και στον μπουφέ των ξενοδοχείων ακολοθούνται διαφορετικά μοντέλα.

Επίσης πολλοί φούρνοι πωλούν σε χαμηλότερη τιμή ό,τι έχει περισσέψει στο τέλος της ημέρας, ενώ το τελευταίο διάστημα έκανε την εμφάνισή της στα πρότυπα χωρών του εξωτερικού και η πρώτη εφαρμογή για κινητά, η οποία παρέχει σε όσους την κατεβάσουν σακούλες τροφίμων από φούρνους ή άλλα συνεργαζόμενα μαγαζιά με είδη που περίσσεψαν σε χαμηλές τιμές.

Αυτό, το οποίο σίγουρα χρειάζεται καλύτερο προγραμματισμό, σύμφωνα με την κυρία Λαζαρίδη, είναι τα μαθητικά γεύματα: «Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες σπατάλες που γίνονται με τον τρόπο που έχει οργανωθεί. Δίνονται πολλές φορές γεύματα αδιακρίτως στο σύνολο των μαθητών σχολείων με αποτέλεσμα πολλά να μην καταναλώνονται και κανείς δεν έχει μπορέσει να μετρήσει σε τί ποσοστό πετιούνται. Την ίδια στιγμή, τα τρόφιμα αυτά είναι δύσκολο να αποτελέσουν δωρεά σε οικογένειες σε ανάγκη καθώς τα σχολεία δεν έχουν τις απαραίτητες προδιαγραφές συντήρησής τους (ψυγεία ή θερμοθαλάμους) ώστε αυτά να παραμείνουν ασφαλή για να καταναλωθούν ώρες αργότερα αφού θα έχουν μεταφερθεί σε σημεία διανομής».