Δασικές πυρκαγιές: Κοστίζει ακριβά η καταστολή, απουσιάζει η πρόληψη

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 7 λεπτά ┋

Εκατόν εξήντα έξι ημέρες μας χωρίζουν από την επόμενη αντιπυρική περίοδο, η οποία θα βρει την Ελλάδα με 1,5 εκατομμύριο στρέμματα καμμένων εκτάσεων από το προηγούμενο καλοκαίρι, τον δεύτερο χειρότερο απολογισμό της τελευταίας 20ετίας. Την ίδια στιγμή και παρά το γεγονός ότι το καλοκαίρι του 2021 έχει πια καταγραφεί ως το θερμότερο των τελευταίων τριάντα ετών στην Ευρώπη, παράγοντας ο οποίος σχετίζεται με τις λεγόμενες μεγαπυρκαγιές, η Ελλάδα εξακολουθεί να πριμοδοτεί την καταστολή έναντι της πρόληψης.

Η πρακτική αυτή μάλιστα φαίνεται ότι δεν κοστίζει μόνο στο φυσικό περιβάλλον, αλλά και σε οικονομικούς πόρους. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας που διεξάγει η περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάς με εταίρο το Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR), στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund των EEA Grants, στο διάστημα 2016 – 2020, το 84% των πόρων κατευθύνεται στην καταστολή και μόλις το 16% στην πρόληψη, δηλαδή 771.213.375 ευρώ, έναντι 149.343.062 ευρώ.

Κι αυτό την ώρα που η καταστολή αποδεικνύεται μία εξαιρετικά δαπανηρή διαδικασία ειδικά στη χώρα μας. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι κάθε ώρα πτήσης ενός πυροσβεστικού αεροπλάνου στοιχίζει περίπου 10.000 ευρώ, ενώ το μέσο κόστος καταστολής ενός περιστατικού δασικής πυρκαγιάς στην Ελλάδα μπορεί να φθάνει και τα 150.000, ευρώ ενώ στον Καναδά και τις ΗΠΑ υπολογίζεται σε 81.000 και 17.000 αντίστοιχα. Επιπλέον μόνο σε έξι μεσογειακές χώρες (Τουρκία, Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία, Γαλλία και Ελλάδα) το τελικό ετήσιο οικονομικό κόστος αντιμετώπισης των πυρκαγιών ξεκινά από 3 δισεκ. ευρώ και μπορεί να ανέλθει έως και στα 5 δισεκ. ευρώ ανά έτος.

Παρά τη σαφήνεια των δεδομένων αυτών, στη χώρα μας η πρόληψη εξακολουθεί να αποτελεί τον «φτωχό συγγενή» σε ό,τι αφορά τις δασικές πυρκαγιές. Ετσι, η Δασική Υπηρεσία που καλείται να φέρει εις πέρας το κύριο βάρος της πρόληψης, μέσω της δασικής διαχείρισης, αντιμετωπίζει τα τελευταία 20 χρόνια, μειώσεις προσωπικού της τάξεως του 53% και μειώσεις πόρων της τάξεως του 80%.

Παράλληλα παρατηρείται απουσία ελέγχου για την αξιοποίηση των διαθέσιμων κονδυλίων από τους ΟΤΑ, αλλά και διάθεση κονδυλίων με ασαφή ή ανεπαρκή κριτήρια καθώς και παντελής απουσία τοπικών αντιπυρικών σχεδίων που θα τεκμηρίωναν με επιστημονικό τρόπο τις ανάγκες.

Δασικές Πυρκαγιές

Σημαντικοί πόροι παραμένουν αδιάθετοι ή δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν εξαιτίας αδυναμίας ή αδιαφορίας των δικαιούχων, διαπιστώνει το WWF φέρνοντας ως παράδειγμα τα 30 εκατ. ευρώ του Υπομέτρου 4.3.3 του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014 - 2020 που τελικά δεν θα απορροφήσουν οι Περιφέρειες για διάνοιξη και βελτίωση δασικών οδών, δράση ιδιαίτερα κρίσιμη στην περίπτωση πυρκαγιάς.

Επιπλέον από την έρευνα καταγράφηκε:

Εμμονή στην καταστολή σε επιχειρησιακό, αλλά και χρηματοοικονομικό επίπεδο για τα επόμενα χρόνια. Συγκεκριμένα, περίπου 1,8 δισ. ευρώ σχεδιάζεται να διατεθούν μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 για τις ανάγκες της Πολιτικής Προστασίας με έμφαση στην καταστολή, χωρίς να υπάρχει αντίστοιχη μελέτη κόστους - οφέλους, οικονομικός απολογισμός των προηγουμένων ετών και μελέτες τεκμηρίωσης της σκοπιμότητας και των αναμενόμενων αποτελεσμάτων των προτεινόμενων δαπανών στη μείωση των δασικών πυρκαγιών.
Ανεπίτρεπτες καθυστερήσεις στη διάθεση ακόμα και των λιγοστών πόρων που αποδίδονται για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ετήσιοι και άρα επαναλαμβανόμενοι πόροι προς Δήμους και Δασαρχεία αποδίδονται πάντα μόλις λίγες μέρες πριν την εκάστοτε αντιπυρική περίοδο με αποτέλεσμα οι αρμόδιοι να μην μπορούν να ολοκληρώσουν εγκαίρως τις διαδικασίες αξιοποίησης τους.
Κενά στη διαφάνεια και τη λογοδοσία σχετικά με τους πόρους της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας. Ο ν. 4662/2020 (άρθρο 53) θεσμοθετεί συνθήκες «άβατου» για τον κοινωνικό έλεγχο του ύψους και της διαχείρισης πόρων που κατευθύνονται στην πρόληψη και την καταστολή των φυσικών καταστροφών. Η επίκληση των λόγων εθνικής ασφάλειας αποτελεί συνήθης αιτιολόγηση για τη διαβάθμιση της πληροφορίας αλλά είναι απορίας άξιο ποια ακριβώς «εθνικά συμφέροντα» διασφαλίζονται από την απόκρυψη των κονδυλίων που διατίθενται στην αντιμετώπιση πυρκαγιών, σεισμών, πλημμυρών κ.λπ.

Δασικές Πυρκαγιές

Αν και η ευθύνη της κλιματικής κρίσης στην κατάσταση που έχει διαμορφωθεί με τις μεγαπυρκαγιές είναι πλέον αδιαμφισβήτητη, φαίνεται ότι δεν αποτελεί τη μοναδική εξήγηση για τα δεινά των πυρκαγιών, καθώς σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζει το WWF Ελλάς, το 2021 οι συλλήψεις και τα βεβαιωθέντα πρόστιμα για πυρκαγιές από αμέλεια ήταν 258, ενώ από πρόθεση μόνο 29: «Είναι σαφές ότι είμαστε αντιμέτωποι και με ένα ζήτημα κοινωνικό. Επίσης, η απουσία δασικής διαχείρισης σε συνδυασμό με την έλλειψη των απαραίτητων πόρων προς αυτή την κατεύθυνση είναι, αντίστοιχα, θέμα κυβερνητικών αποφάσεων» τονίζει.

Το WWF προειδοποιεί μάλιστα πως αν δε θέλουμε να γίνουμε μάρτυρες νέων πύρινων καταστροφών και το επόμενο καλοκαίρι θα πρέπει η Πολιτεία στις επόμενες 166 ημέρες που μας χωρίζουν από την αντιπυρική περίοδο του 2022 να προβεί σε:

Ενίσχυση των αρμόδιων φορέων με προσωπικό, μέσα και πόρους, για αποτελεσματικότερη δασική διαχείριση.
Ολοκληρωμένη ανάλυση των αιτιών των πυρκαγιών σε τοπικό επίπεδο και προσαρμογή του αντιπυρικού σχεδιασμού στο πρόβλημα, ώστε να αποφεύγεται η αποσπασματικότητα στην κατανομή των πόρων και να επιτυγχάνεται η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αποδοτικότητα των πόρων που διατίθενται στη δασοπυροπροστασία.
Αντιμετώπιση των νομοθετικών κενών (π.χ. δασικοί χάρτες) με σκοπό την αποτροπή αλλαγών χρήσης γης.
Σύνταξη κοινών σχεδίων αντιπυρικής προστασίας μεταξύ των συναρμόδιων φορέων σε τοπικό επίπεδο που να τεκμηριώνουν τις ανάγκες πρόληψης, ώστε ακόμα και αυτοί οι λιγοστοί πόροι που προορίζονται για την πρόληψη να αξιοποιούνται σωστά.
Οικονομοτεχνική μελέτη κόστους-οφέλους για την πρόληψη, την καταστολή και την αποκατάσταση και ετήσιος οικονομικός απολογισμός. Η βελτίωση της διαφάνειας θα οδηγήσει σε καλύτερη αξιοποίηση των πόρων και επομένως σε καλύτερα αποτελέσματα στη δασοπυροπροστασία και στη θωράκιση της κοινωνίας απέναντι στις δασικές πυρκαγιές.
Πλήρης διαφάνεια και λογοδοσία σε όλα τα επίπεδα αποφάσεων και τεκμηρίωσης αναγκών, ώστε οι πολίτες να ξέρουν πού πάει κάθε ευρώ που πληρώνουν και πώς αυτό πιάνει τόπο.Οι δράσεις Πολιτικής Προστασίας θα πρέπει να είναι απολύτως διαφανείς και να υφίστανται λογοδοσία σε κάθε στάδιο. Άλλωστε η αποστολή του Εθνικού Συστήματος Πολιτικής Προστασίας έγκειται στη διαχείριση φυσικών ή τεχνολογικών καταστροφών εν καιρώ ειρήνης και δεν αφορά ζητήματα εθνικής ασφάλειας, που ενδεχομένως να αιτιολογούσαν τη διαβάθμιση της σχετικής πληροφορίας.
Συστηματική ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών.

«Για ακόμα μια χρονιά είδαμε να ξεπερνούνται τα όρια του μηχανισμού καταστολής, παρόλο που τα εναέρια μέσα κατάσβεσης ήταν περισσότερα από κάθε άλλη φορά. Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι το να επενδύσουμε σε ακόμα περισσότερα μέσα καταστολής δεν θα φέρει ουσιαστικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση των μεγαπυρκαγιών. Η καταστολή πρέπει να υποστηριχθεί από ένα σοβαρό και μακροχρόνιο σχεδιασμό πρόληψης, ως τη μόνη ικανή απάντηση απέναντι στα χαρακτηριστικά των μεγαπυρκαγιών που θα γίνουν όλο και εντονότερα εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής», τονίζει η Παναγιώτα Μαραγκού, επικεφαλής περιβαλλοντικού προγράμματος του WWF Ελλάς.

Διαβάστε ακόμη