Είδαμε στο Netfix το Ουδέν Νεότερον από το Δυτικόν Μέτωπον: Μην το δείτε αν δεν έχετε δυνατό στομάχι - Πονάει

Το είχαμε γράψει πριν από περίπου δυο μήνες: Αυτή θα είναι η ταινία της χρονιάς! Και, ναι, το «Ουδέν Νεότερον από το Δυτικόν Μέτωπον», είναι η ταινία του 2022, της χρονιάς του πολέμου στην Ουκρανία, της χρονιάς της συνθηκολόγησης της Πανδημίας, της χρονιάς που οι Κασσάνδρες ενός ερεβώδους μέλλοντος ακούγονται πιο δυνατά από ποτέ…

Είδαμε την ταινία του Netflix «Ουδέν Νεότερον από το Δυτικόν Μέτωπον», ανήμερα της 28ης Οκτωβρίου. Τι πιο εμβληματικό; Η μικρή οθόνη έσταζε πόλεμο από παντού: στο ένα κανάλι το «Όχι» του Τζέιμς Πάρις, σε άλλο ντοκιμαντέρ για την ιταλική επίθεση στην Ελλάδα, πιο κει οι «Τράπεζες του Χίτλερ», άλλο ντοκιμαντέρ.
Και στο Netflix η Κόλαση!

Αυτός είναι ο πόλεμος! Θάνατος, λάσπη, αίμα, πόνος, απόγνωση, εμπαιγμός, θάνατος!
Και η ταινία του γερμανού σκηνοθέτη Έντβαρντ Μπέργκερ αυτό ακριβώς παρουσιάζει, με ρεαλιστική κτηνωδία: την Κόλαση του πολέμου, «ξεφυλλίζοντας» το μυθιστόρημα του Έριχ Μαρία Ρεμάρκ.

Ο 17χρονος Πάουλ κατατάσσεται εθελοντικά στον γερμανικό στρατό ενώ μαίνεται ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος και πολύ γρήγορα ο ενθουσιασμός γίνεται αιμορραγούσα πραγματικότητα. Αυτή είναι η ιστορία.

«Είμαι νέος, μόλις έκλεισα τα 20· από τη ζωή δεν ξέρω παρά μόνο την απελπισία, το θάνατο, το φόβο και μια αλυσίδα από ανόητες επιπολαιότητες, πάνω από μια άβυσσο πόνων και θλίψεων. Βλέπω λαούς να ορμούν σε άλλους λαούς, να σκοτώνουν και να σκοτώνονται, χωρίς ούτε κι εκείνοι να ξέρουν το γιατί, υπακούοντας σ΄αυτούς που τους στέλνουν, χωρίς συναίσθηση του κινδύνου ή της ευθύνης τους». Είναι ο μονόλογος του πρωταγωνιστή του Ρεμάρκ, Πάουλ Μπάουμερ, που βυθίζεται σαν στομωμένο μαχαίρι στην εποχή μας… Ή, τέλος πάντων, στην εποχή που κάποιοι έχουν διαγνώσει νεοπλασματική νόσο στην κοινωνία των κυττάρων που παραδίδονται νομοτελειακά στην απόπτωση.

Από τον Μυριβήλη στον Ρεμάρκ

Ο Μυριβήλης πρώτος από τον Ρεμάρκ περιέγραψε τη σκοτεινή δίνη του Μεγάλου Πολέμου στη «Ζωή εν Τάφω», ο Ρεμάρκ έδωσε την δική του εικόνα με την πένα του, εικόνα που πήρε μέσα από τα ορθάνοιχτα μάτια των νεκρών – μακελεμένων ηττημένων. Αποτέλεσμα το ίδιο: λογοτεχνικά αριστούργηματα. Στην περίπτωση του γερμανού συγγραφέα υπάρχει συνέχεια: το αντιπολεμικό γέννημά του, πέρασε τον όχτο της τεχνολογίας και βγήκε στεγνό, μεταλλαγμένο σε ταινία. Κι εδώ αριστούργημα!

Στα κινηματογραφικά τώρα, με το μάτι του θεατή, που έκλεισε όλα τα φώτα, κι αφοσιώθηκε σε άλλη μια «στο πόδι» παραγωγή του Netfix; Κι όμως δεν ήταν έτσι. Επί δυόμιση ώρες τα χέρια και το στομάχι σφιγμένα, η σκόνη του πολέμου, λάσπη μέσα σου να σε πνίγει. Και ρεαλισμός, αβάσταχτος. Κι αν δεν είναι έτσι ο πόλεμος πώς μπορεί να είναι;

Σκηνή 1: Τα φέρετρα αράδα, τα ρούχα των σκοτωμένων μπόγοι αμέτρητοι, μουλιασμένοι στο αίμα. Κι οι ράφτρες να κλείνουν τις τρύπες από τις σφαίρες κι από τις ξιφολόγχες. Οι πόλεμοι δεν σταματούν ποτέ. Πρέπει να είμαστε πάντα με τα αμπέχονα και τις χλαίνες φρεσκοσιδερωμένα…

Σκηνή 2: Ένας Γάλλος που σπαρταράει σαν σφαγμένο πρόβατο, μπουκωμένος χώμα πικρό και πλάι του ο φονιάς του, να τον χαϊδεύει, να του δίνει νερό, να παλεύει απεγνωσμένα να τον κρατήσει στη ζωή.

Σκηνή 3: Ο στρατάρχης ατάραχος, με καλοξυρισμένο κρανίο γευματίζει σκυθρωπός. Ο πόλεμος χάνεται. Ένα κόκκαλο στο σκυλί του. Απόφαση για συνέχεια στο σφαγείο. Άλλωστε εκείνος θα περάσει από το μαχαίρι του μπόγια; Όλα καθαρά και παστρικά. Πάνω σε λουστραρισμένα γραφεία παίρνονται οι αποφάσεις που οδηγούν σε ανοιγμένα, διάπλατα στο σκοτάδι, κρανία.

Η «Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν», «Σταυροί στο Μέτωπο», «1917», «Λεπτή Κόκκινη Γραμμή», «Πλατούν», «Δουνκέρκη», όλες αυτές οι ταινίες μαζί στον αναδευτήρα των κονιαμάτων της μνήμης και να σου το σκληρό σαν μπετόν «Ουδέν Νεότερον από το Δυτικόν Μέτωπον». Τα «ν» δίνουν την παλιομοδίτικη αξία στον τίτλο. Μην ξεχνάτε είναι η ταινία που πήρε το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας το 1930 και δύσκολα θα χάσει εφέτος, τουλάχιστον το Όσκαρ Ξενόγλωσσης.

Όλη η ταινία: Εντβαρντ Μπέργκερ

Οι συντελεστές χάνονται μέσα από τη θηριώδη σκηνοθεσία. Παίζει καλά αυτός ο Φέλιξ Κάμερερ; Ποιος Κάμερερ; Όλη η ταινία είναι ο σκηνοθέτης Εντβαρντ Μπέργκερ. Το σενάριο πατάει σωστά πάνω στο μυθιστόρημα του Ρεμάρκ; Ποιος Ρεμάρκ; Εντβαρντ Μπέργκερ! Ο Ρεμάρκ περιγράφει αυτά που έζησε ο καλός στρατιώτης Πάουλ. Ο Εντβαρντ Μπέργκερ βάζει τον θεατή να κάνει έρπειν στη ματωμένη λασπουριά των χαρακωμάτων, να πονέσει από τις μαχαιριές της πραγματικής μάχης και από εκεί να σύρει τα πόδια του με παχιά πατάκια στο παρκέ των γραφείων, εκείνων που αποφασίζουν για πόλεμο ή ανακωχή. Αντίθεση που ξεπερνάει τον Ρεμάρκ και χαστουκίζει τον – δήθεν – ανυποψίαστο θεατή…

«Τί θα κάνουν άραγε οι πατεράδες μας αν μια μέρα σηκωθούμε και παρουσιαστούμε μπροστά τους για να τους ζητήσουμε λογαριασμό; Τί περιμένουν από μας όταν μια μέρα τελειώσει ο πόλεμος; Χρόνια ολόκληρα σκοτώναμε μόνο. Αυτό ήταν το πρώτο μας επάγγελμα στη ζωή. Για μας η επιστήμη της ζωής περιορίζεται στο θάνατο. Τί θα συμβεί άραγε ύστερα; Και τί θ' απογίνουμε εμείς;», ρωτάει ο Ρεμάρκ. Και του απαντούν ο Χίτλερ, ο Τζόνσον, ο Μπους, ο Κλίντον, ο Πούτιν.
Όσο υπάρχουν άνθρωποι θα υπάρχουν και πόλεμοι κι όσο υπάρχουν σκηνοθέτες - σαν τον Εντβαρντ Μπέργκερ - θα υπάρχει και καλός κινηματογράφος… Μην την δείτε την ταινία βράδυ. Δεν θα κοιμηθείτε!