Γιατί η Χαμάς παραμένει η μεγαλύτερη απειλή στο σχέδιο Τραμπ για τη Γάζα;

Στον απόηχο της ολοκλήρωσης της πρώτης φάσης του σχεδίου εκεχειρίας Τραμπ για τη Γάζα, έχουν αναδειχθεί ορισμένα εμπόδια, με την Χαμάς να αποτελεί και πάλι το πλέον ακανθώδες ζήτημα. Παρόλο που η οργάνωση πλέον δεν συνιστά απειλή για το Ισραήλ, παραμένει μια σημαντική απειλή για τους Παλαιστίνιους κατοίκους.

Μάλιστα λίγες μόλις ημέρες μετά την ανταλλαγή ομήρων, υπάρχουν καταγγελίες από περιοχές της Γάζας που βρίσκονται ακόμη υπό τον έλεγχο της Χαμάς, σύμφωνα με τις οποίες η ομάδα συλλαμβάνει και προβαίνει σε εκτελέσεις στους δρόμους κατά Παλαιστίνιων που ενδέχεται να αντιτίθενται στην εξουσία της.

Σύμφωνα με δημοσίευμα του CNN, «όσο η Χαμάς παραμένει ο μόνος φορέας ασφάλειας για τον πληθυσμό της Γάζας, δεν υπάρχει ελπίδα για την ανοικοδόμηση της Γάζας ούτε για μια μακροπρόθεσμη ειρήνη».

Νέος χάρτης για τη συμφωνία εκεχειρίας στη Γάζα

Η πρώτη φάση της συμφωνίας Τραμπ για τη Γάζα προβλέπει τον διαχωρισμό της περιοχής: οι Ισραηλινές δυνάμεις ελέγχουν πλέον πάνω από το μισό έδαφος, ενώ η Χαμάς διατηρεί τον έλεγχο στο υπόλοιπο.

Η εν λόγω οριοθέτηση επισημαίνεται με μια κίτρινη γραμμή. Σύμφωνα με το σχέδιο, ο διαχωρισμός αυτός θα παραμείνει έως ότου μια προσωρινή διεθνής δύναμη ασφαλείας αντικαταστήσει τις Ισραηλινές μονάδες.

Αυτός ο νέος χάρτης αποτελεί μια σημαντική υποχώρηση για τη Χαμάς, καθώς είναι κάτι που η οργάνωση δεν είχε ποτέ δεχθεί να συζητήσει κατά τη διάρκεια των δύσκολων διαπραγματεύσεων για την κατάπαυση του πυρός και την απελευθέρωση των ομήρων.

Επιπλέον, το αποτέλεσμα αυτό ικανοποιεί ένα από τα πρωταρχικά αιτήματα του Ισραήλ από την αρχή του πολέμου: να διασφαλιστεί ότι η Χαμάς δεν θα είναι σε θέση να ανασυγκροτηθεί δίπλα ή κοντά στα σύνορα του Ισραήλ.

Η συμφωνία ορίζει ότι ακόμη και στις περιοχές πάνω από την κίτρινη γραμμή, η Χαμάς πρέπει να αφοπλιστεί και δεν μπορεί να διατηρήσει την εξουσία με κανέναν τρόπο.

Αυτή την εβδομάδα, ο Τραμπ ξεκαθάρισε την πρόθεσή του να επιμείνει στην εφαρμογή της συμφωνίας, προειδοποιώντας την Πέμπτη ότι αν η Χαμάς συνεχίσει να σκοτώνει ανθρώπους στη Γάζα, «δεν θα έχουμε άλλη επιλογή από το να εισβάλουμε και να τους σκοτώσουμε».

Στο σημείο αυτό που βρίσκονται οι εξελίξεις, η πορεία προς τα εμπρός φέρεται να γίνεται εξαιρετικά δύσκολη. Ο λόγος είναι ότι η Χαμάς δεν είναι απλώς μια ομάδα που κρύβεται και σχεδιάζει επιθέσεις κατά του Ισραήλ. Αντιθέτως, τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχει φροντίσει να μην υπάρχει κανένας Παλαιστίνιος που να μπορεί να ανταγωνιστεί την εξουσία της. 

Οι τρεις σταθερές θέσεις της Χαμάς

Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, η Χαμάς διατήρησε τρεις σταθερές απαιτήσεις που έθετε ως όρο για την απελευθέρωση όλων των ομήρων:

• Πλήρης αποχώρηση των Ισραηλινών δυνάμεων από τη Γάζα.
• Η Χαμάς να παραμείνει η αποκλειστική δύναμη ασφαλείας εντός της Γάζας.
• Το Ισραήλ να κηρύξει μόνιμη εκεχειρία, εγγυημένη από τις ΗΠΑ.

Χρησιμοποιώντας τους ομήρους ως μοχλό πίεσης, η Χαμάς δεν υποχώρησε ποτέ από αυτές τις απαιτήσεις, προκειμένου να εξασφαλίσει την παραμονή της στην εξουσία και τη δυνατότητα να ανασυγκροτηθεί. Τελικός στόχος της οργάνωσης σύμφωνα με το αμερικανικό δημοσίευμα, είναι να απειλήσει ξανά το Ισραήλ και τους πολίτες του - όπως οι ηγέτες της επανειλημμένα έχουν δεσμευτεί να κάνουν, ακόμη και μετά τις 7 Οκτωβρίου 2023. Η οργάνωση είχε απορρίψει κάθε πρόταση για τη δημιουργία μιας στενής Ισραηλινής περιμέτρου στη Γάζα ή για την εγκατάσταση προσωρινών δυνάμεων ασφαλείας, είτε από την Παλαιστινιακή Αρχή είτε από μια διεθνή δύναμη.

Η πρώτη εκεχειρία και το σχέδιο Μπάιντεν

Εξαιτίας αυτού του αδιεξόδου, οι ΗΠΑ, η Αίγυπτος και το Κατάρ ανέπτυξαν μια συμφωνία (σχέδιο Μπάιντεν) με σκοπό τον τερματισμό των εχθροπραξιών και την επιστροφή όσο το δυνατόν περισσότερων ομήρων, ακόμη και αν οι συνομιλίες για τις μακροπρόθεσμες ρυθμίσεις για μόνιμη εκεχειρία θα συνεχίζονταν.

Οι τρεις φάσεις της συμφωνίας ήταν, σε γενικές γραμμές, οι εξής:

Φάση 1: 42ήμερη εκεχειρία και περιορισμένη αποχώρηση Ισραηλινών σε αντάλλαγμα για την απελευθέρωση όλων των γυναικών, των ηλικιωμένων ανδρών και των τραυματιών ομήρων που ήταν αιχμάλωτοι.

Φάση 2: Επακόλουθη διαπραγμάτευση κατά τη διάρκεια αυτών των 42 ημερών για τον καθορισμό των «όρων» για την πλήρη αποχώρηση του Ισραήλ και την απελευθέρωση όλων των εναπομεινάντων ομήρων.

Φάση 3: Ανταλλαγή σορών και έναρξη πολυετούς προγράμματος ανοικοδόμησης της Γάζας με την υποστήριξη διεθνών δυνάμεων.

Η συμφωνία αυτή υπογράφηκε στις 15 Ιανουαρίου 2023, και οι όμηροι άρχισαν να απελευθερώνονται τρεις ημέρες αργότερα. Ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, χαιρέτισε το γεγονός στην τελευταία ομιλία της προεδρίας του.

Με την απελευθέρωση 33 ομήρων τον Μάρτιο, η πρώτη φάση ολοκληρώθηκε. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις για τους όρους της δεύτερης φάσης και την απελευθέρωση των υπόλοιπων ομήρων δεν ξεκίνησαν ποτέ.

Γιατί κατέρρευσε η συμφωνία;

Η συμφωνία ωστόσο κατέρρευσε εν συνεχεία. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι η Χαμάς εκμεταλλεύτηκε την εκεχειρία για να ανακτήσει την εξουσία, βγαίνοντας από τα τούνελ με στρατιωτικές στολές και επιδεικνύοντας «με φρικιαστικό τρόπο τους ομήρους και ακόμη και το φέρετρο ενός ισραηλινού παιδιού μπροστά σε συγκεντρωμένο πλήθος». «Για μια αρχική εκεχειρία που είχε ως στόχο να θέσει τις προϋποθέσεις για μια μακροπρόθεσμη ειρήνη, τέτοιες επιδείξεις κατέστρεψαν κάθε τέτοια ελπίδα».

Το Ισραήλ, από την πλευρά του, επανέλαβε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Γάζα, καθώς έκρινε ότι η Χαμάς δεν ήταν πρόθυμη να αποδεχθεί τους όρους που θα δικαιολογούσαν την πλήρη αποχώρησή του, όπως απαιτούσε η δεύτερη φάση της συμφωνίας. Τους επόμενους έξι μήνες σημειώθηκαν μερικές από τις μεγαλύτερες Ισραηλινές στρατιωτικές επιχειρήσεις ολόκληρου του πολέμου, ενώ το καλοκαίρι προέκυψε μια πρωτοφανής ανθρωπιστική κρίση. 

Η διχασμένη Γάζα και οι υποχωρήσεις της Χαμας

Μέχρι πριν από ένα χρόνο, ή ακόμη και δέκα μήνες, ήταν αδιανόητη μια συμφωνία που θα έδινε τον έλεγχο μεγάλου μέρους της Γάζας στον Ισραηλινό στρατό. Πλέον, όμως, η Χαμάς έχει υποχωρήσει σε όλες τις βασικές της απαιτήσεις.

Αυτό οφείλεται στην αυξανόμενη πίεση και στην αλλαγή της ισορροπίας δυνάμεων στην περιοχή. Παράγοντες που συνέβαλαν σε αυτό είναι: οι θάνατοι των πιο μαχητικών ηγετών της Χαμάς στη Γάζα, η ήττα της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, η περιθωριοποίηση του Ιράν μετά τον 12ήμερο πόλεμο του καλοκαιριού, και η εμφάνιση μιας νέας, ελπιδοφόρας, περιφερειακής συναίνεσης που καλεί τη Χαμάς να παραδώσει την εξουσία.

Η Χαμάς έχει ήδη απελευθερώσει όλους τους ζωντανούς ομήρους και παραχώρησε στο Ισραήλ τον έλεγχο μεγάλου μέρους της Γάζας, υπό τον όρο ότι μια διεθνής δύναμη ασφαλείας θα αναλάβει τελικά αυτές τις περιοχές και θα αντικαταστήσει τους Ισραηλινούς.

Είναι η πρώτη φορά μέσα σε δύο δεκαετίες που η Χαμάς αποδέχεται ακόμη και την αρχή μιας εναλλακτικής δύναμης εντός της Γάζας εκτός από την ίδια. Αυτό δημιουργεί την ευκαιρία για μια μελλοντική Γάζα χωρίς τη Χαμάς, αλλά μόνο αν αυτή η εναλλακτική δύναμη συσταθεί και αρχίσει να αναπτύσσεται τις επόμενες εβδομάδες και μήνες.

Μέχρι τότε, η Γάζα πιθανότατα θα παραμείνει διχασμένη, με τη Χαμάς να ανακτά την εξουσία πάνω από την κίτρινη γραμμή. Οι περιοχές κάτω από αυτή τη γραμμή θα παραμείνουν σε μεγάλο βαθμό ακατοίκητες, έως ότου είναι έτοιμες να υποδεχθούν πολίτες που επιθυμούν και μπορούν να αποχωρήσουν από τον έλεγχο της Χαμάς. Αυτή η ασταθής κατάσταση αναμένεται να διαρκέσει για μήνες, λόγω του απαιτούμενου χρόνου για τη δημιουργία μιας διεθνούς δύναμης ασφαλείας. 

Διδάγματα από την ήττα του ISIS και ο ρόλος των ΗΠΑ

Σε κάθε περίπτωση, οι ΗΠΑ πρέπει να προχωρήσουν δυναμικά στην εφαρμογή του σχεδίου, το οποίο περιλαμβάνει τη δημιουργία προσωρινών δυνάμεων ασφαλείας, πολιτικών δομών και ενός μακροπρόθεσμου σχεδίου ανασυγκρότησης.

Είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί ότι οι περιοχές που δεν ελέγχονται από τη Χαμάς θα λάβουν επαρκή ανθρωπιστική βοήθεια και προσωρινά καταλύματα. Αυτό θα ενθαρρύνει τον πληθυσμό να μετακινηθεί μακριά από την οργάνωση, μια διαδικασία απαραίτητη για να σπάσει η επιρροή της Χαμάς στον πληθυσμό.

Κάτι αντίστοιχο έχει παρατηρηθεί στο παρελθόν, μέσω μιας διεθνούς συμμαχίας που νίκησε το ISIS, απελευθερώνοντας σχεδόν 8 εκατομμύρια πολίτες που ζούσαν υπό τον έλεγχο και την κυριαρχία του. Αυτό επιτεύχθηκε με τη δημιουργία ασφαλών περιοχών, το άνοιγμα διαδρόμων και την ενθάρρυνση των πολιτών να μετακινηθούν προς αυτές. Πρόκειται σαφώς για ένα δύσκολο εγχείρημα.

Προκειμένου να βοηθήσει στην επίβλεψη της εφαρμογής της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός, ο Αμερικανικός στρατός έχει στείλει ένα μικρό αριθμό στρατευμάτων στο Ισραήλ και την Αίγυπτο. Ο απώτερος στόχος είναι να καταστεί εφικτή — από πλευράς logistics, πληροφοριών και διοίκησης — η είσοδος της διεθνής δύναμης στη Γάζα. Ο ρόλος των ΗΠΑ είναι κρίσιμος, αλλά τα Αμερικανικά στρατεύματα δεν θα εισέλθουν στη Γάζα.

Παράλληλα, το Κατάρ, η Τουρκία και η Αίγυπτος πρέπει να συνεχίσουν να ασκούν πίεση στη Χαμάς, με μια νέα δομή ασφάλειας, για να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της και να δεσμευτεί για αφοπλισμό, ενώ άλλες χώρες πρέπει να παρέχουν βασικούς πόρους στους ανθρώπους που φεύγουν προς ασφαλέστερες περιοχές.

Διαβάστε ακόμη

Αυτά είναι τα πρόσωπα που αναζήτησαν περισσότερο οι Έλληνες στη Google - «Πρωτιά» για την Klavdia

Είναι επίσημο: Η Netflix εξαγοράζει την Warner Bros για αστρονομικό ποσό

Παράνομες συνταγογραφήσεις με κέρδη πάνω από 100.000 ευρώ: Τρεις συλλήψεις - Η ανακοίνωση του ΕΟΠΥΥ

Έφηβος εξομολογείται πώς κατέληξε σε ηλικία 13 ετών να κάνει 11 γραμμαρία κεταμίνης την ημέρα