Η ανθρωπότητα μπροστά σε μια άνευ προηγουμένου συρρίκνωση: Η δημογραφική «καταιγίδα» σε αριθμούς

Η μείωση των γεννήσεων στον πλανήτη δεν έχει φτάσει ακόμα στο αποκορύφωμά της, αλλά η τάση είναι ανησυχητικά σταθερή: η ανθρωπότητα αναμένεται να συρρικνωθεί πολύ πιο γρήγορα από ό,τι πιστεύαμε.

Μέχρι το 2050, πολλές χώρες θα έχουν τόσο χαμηλή γονιμότητα που δεν θα μπορούν να διατηρήσουν τον πληθυσμό τους στα τρέχοντα επίπεδα. Αντί για μια συνεχή αύξηση έως τα 10,3 δισεκατομμύρια ανθρώπους το 2084, όπως προβλέπει σήμερα ο ΟΗΕ, η παγκόσμια ανάπτυξη ενδέχεται να σταματήσει ήδη τη δεκαετία του 2050 και να μην ξεπεράσει ποτέ τα 9 δισεκατομμύρια.

Σε αυτό το σημείο, ο παγκόσμιος πληθυσμός θα αρχίσει να μειώνεται -μια διαδικασία που δεν έχει συμβεί από τον 14ο αιώνα, όταν η «Μαύρη Πανώλη» αφάνισε ίσως το ένα πέμπτο της ανθρωπότητας, γράφει ο Economist.

Πτώση της γονιμότητας σε όλο τον κόσμο

Η πτώση της γονιμότητας δεν είναι νέο φαινόμενο. Εδώ και αιώνες, οι κοινωνικοοικονομικές αλλαγές οδηγούν σε λιγότερα παιδιά ανά οικογένεια. Τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης μειώνουν την ανάγκη για «ασφάλεια μέσω των παιδιών», ενώ η χαμηλή παιδική θνησιμότητα μειώνει την ανάγκη για «εφεδρικά» παιδιά. Στις τελευταίες δεκαετίες, η μείωση των γεννήσεων συνδέεται επίσης με την απελευθέρωση των γυναικών: μεγαλύτερη εκπαίδευση, έλεγχος της καριέρας και χρήση αντισυλληπτικών. Οι εγκυμοσύνες εφήβων έχουν γίνει σπάνιες, ιδιαίτερα στις πιο ανεπτυγμένες κοινωνίες.

Αυτό που προκαλεί συναγερμό είναι η επιτάχυνση της πτώσης. Ο παγκόσμιος δείκτης γονιμότητας μειώνεται κατά μέσο όρο σχεδόν 2% ετησίως, ενώ σε πολλές χώρες η πτώση είναι πολύ πιο γρήγορη. Στη Νότια Κορέα, ο δείκτης είναι κάτω του ενός εδώ και επτά χρόνια. Αν η τάση συνεχιστεί, ο πληθυσμός της θα μειωθεί κατά περισσότερο από το ήμισυ μέσα σε μία γενιά.

Αναπάντεχες διακυμάνσεις και νέα χαμηλά

Οι προβλέψεις των διεθνών οργανισμών συχνά δεν πιάνουν την πραγματικότητα. Στην Κολομβία, ο ΟΗΕ είχε υπολογίσει δείκτη γονιμότητας 1,63 για το 2024, με μόλις 2,5% πιθανότητα να πέσει κάτω από 1,4. Τελικά, ο δείκτης έπεσε στο 1,06. Στην Αίγυπτο, πέρυσι γεννήθηκαν λιγότερα από 2 εκατομμύρια μωρά, αριθμός που δεν αναμενόταν πριν το 2100.

Η τάση αυτή είναι παγκόσμια. Στην Ινδία, η γονιμότητα έχει ήδη πέσει κάτω από το επίπεδο αντικατάστασης 2,1 σε πολλές περιοχές, ενώ στον βορρά, στις φτωχότερες πολιτείες, οι δείκτες είναι υψηλότεροι αλλά συνεχίζουν να μειώνονται. Στην Τουρκία, ο δείκτης μειώθηκε στο 1,48, πολύ κάτω από το επίπεδο που απαιτείται για σταθερό πληθυσμό και στην Ελλάδα εκτιμάται σε 1,27 το 2025, από 2,23 το 1980. Ακόμα και χώρες με παλιότερα υψηλή γονιμότητα, όπως η Κίνα ή το Μεξικό, βλέπουν μείωση των γεννήσεων.

Στην Ευρώπη, οι γεννήσεις στη Γαλλία το 2024 ήταν λιγότερες από ό,τι το 1806 και στην Ιταλία καταγράφηκε ο χαμηλότερος αριθμός γεννήσεων από την ενοποίηση το 1861.

Συνέπειες για οικονομία, κοινωνία και πολιτική

Η μείωση των γεννήσεων επηρεάζει όλες τις πλευρές της ζωής. Μπορεί να περιορίσει την οικονομική ανάπτυξη, να αυξήσει την πίεση στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και υγείας, αλλά και να επηρεάσει την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ κρατών.

Παρά τις ελπίδες για ανάκαμψη της γονιμότητας σε ορισμένες χώρες, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η τάση είναι δύσκολο να αντιστραφεί. Ακόμα και αν η γονιμότητα σταθεροποιηθεί στις πλουσιότερες περιοχές, ο παγκόσμιος μέσος όρος θα συνεχίσει να μειώνεται καθώς οι φτωχότερες περιοχές ακολουθούν την ίδια πορεία με καθυστέρηση.

Η δυσκολία των προβλέψεων

Οι προβλέψεις του ΟΗΕ βασίζονται σε υποθέσεις για ανάκαμψη της γονιμότητας, αλλά η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι η ενδυνάμωση των γυναικών οδηγεί σε χαμηλότερη γονιμότητα. Μικρές αλλαγές στις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες μπορούν να αλλάξουν σημαντικά τις μακροπρόθεσμες εκτιμήσεις για τον παγκόσμιο πληθυσμό.

Συμπερασματικά, η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μια αναπόφευκτη δημογραφική αλλαγή. Ανησυχητικό ή όχι, η μείωση του παγκόσμιου πληθυσμού είναι πλέον στον ορίζοντα και η προσαρμογή στις νέες συνθήκες θα απαιτήσει σημαντική προνοητικότητα από όλες τις κοινωνίες.

Διαβάστε ακόμη

Κραυγή απόγνωσης Έλληνα κτηνοτρόφου στο OPEN: «Ποια φέτα; Σε λίγο δε θα έχουμε γάλα ούτε για γιαούρτι»

Δύσκολες ώρες για τον πατέρα της Μέγκαν Μαρκλ - Ακρωτηριάστηκε το πόδι του και νοσηλεύεται στην εντατική

Κλήρωση Μουντιάλ 2026: Οι 12 όμιλοι για το μεγάλο ποδοσφαιρικό ραντεβού του καλοκαιριού

«Η Τουρκία εγκαταλείπει τα S-400 και ξεκινάει να προμηθεύεται F-35», λέει ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Άγκυρα