WSJ: Πώς ο πόλεμος Ιράν - Ισραήλ άλλαξε τους συσχετισμούς στη Μέση Ανατολή

Η Μέση Ανατολή βιώνει μια θεαματική αναδιάταξη – όχι όμως αυτή που είχαν οραματιστεί οι ΗΠΑ και οι περιφερειακοί ηγέτες πριν από λιγότερο από δύο χρόνια.

Όπως αναφέρει το αναλυτικό δημοσίευμα της Wall Street Journal, πριν από τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, χρόνια επίπονων διαπραγματεύσεων είχαν φέρει τη Σαουδική Αραβία πολύ κοντά σε μια ιστορική συμφωνία για τη διπλωματική αναγνώριση του Ισραήλ.

Αυτό θα είχε σταθεροποιήσει έναν συνασπισμό Ισραήλ-Αραβικών χωρών εναντίον του Ιράν, θα είχε εξασφαλίσει την υποστήριξη των ΗΠΑ για την ασφάλεια της Σαουδικής Αραβίας και θα είχε ανοίξει τον δρόμο για μεγαλύτερη αποδοχή του Ισραήλ στον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο, σύμφωνα με την ανάλυση του αμερικανικού Μέσου.

Η συντριβή του Ιράν από το Ισραήλ άλλαξε ριζικά τους συσχετισμούς

Όπως επισημαίνει στην ανάλυσή της η WSJ, η συντριβή του Ιράν από το Ισραήλ αυτόν τον μήνα άλλαξε, μέσα σε μόλις 12 ημέρες, ριζικά τους συσχετισμούς εις βάρος εκείνων που υποστηρίζουν την προτεινόμενη συμφωνία.

Οι εξελίξεις αυτές σφράγισαν «το τέλος σειράς συγκρούσεων με τους ισχυρούς συμμάχους του Ιράν, Χεζμπολάχ και Χαμάς, που συνέβαλε στην κατάρρευση του υποστηριζόμενου από το Ιράν καθεστώτος Ασαντ στη Συρία και τελικά έβαλε το ίδιο το Ιράν σε δύσκολη θέση», αναφέρει η WSJ. Η κυβέρνηση Τραμπ και Νετανιάχου έχουν δώσει «σήμα» ότι θέλουν να δώσουν νέα ώθηση στην ομαλοποίηση.

Με το Ιράν ωστόσο τώρα σε οπισθοδρόμηση, υπάρχει μικρότερο κίνητρο για τη Σαουδική Αραβία να αφήσει στην άκρη άλλες ανησυχίες. Θα χρειαστεί χρόνος για να εκτιμήσει τις συνέπειες του τεράστιου πλεονεκτήματος που επέδειξε το Ισραήλ όσον αφορά τις στρατιωτικές του δυνατότητες και τις ικανότητες των μυστικών πληροφοριών καθώς και την ανοχή έναντι των κινδύνων από τη χρήση αυτών των στρατιωτικών δυνάμεων.

Φόβοι για ευρύτερη κλιμάκωση - Οι Συμφωνίες του Αβραάμ

Σε κλίμα έντονης ανησυχίας βρίσκονται ανώτεροι αξιωματούχοι του Κόλπου για την επένδυσή τους στις σχέσεις με την Ουάσινγκτον. Μεταξύ άλλων, φέρεται να ανησυχούν και για τη φιλοξενία του Τραμπ στον Κόλπο τον περασμένο μήνα, καθώς δεν έχει αποδώσει καρπούς, ασκώντας την επιθυμητή επιρροή. Η επανειλημμένη υποστήριξη του Τραμπ στο Ισραήλ και οι απειλές κατά του ανώτατου ηγέτη του Ιράν προκάλεσαν φόβο για έναν ευρύτερο πόλεμο.

Τελικά, ο Αμερικανός πρόεδρος έδωσε «πράσινο φως» για μια περιορισμένης κλίμακας επίθεση, στις κύριες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν και στη συνέχεια μεσολάβησε για μια κατάπαυση του πυρός που σταμάτησε τις εκατέρωθεν επιθέσεις. Σε παρόμοια γραμμή κινήθηκε και με το Ισραήλ, προειδοποιώντας το να αποσύρει τις δυνάμεις του. Παρότι χειρότερα σενάρια αποφεύχθηκαν, οι ηγέτες του Κόλπου θα επανεκτιμήσουν την κατάσταση προτού προχωρήσουν σε οποιοδήποτε βήμα.

«Η κατάσταση είναι ρευστή», δήλωσε ο Bader al-Saif, ειδικός σε θέματα του Περσικού Κόλπου και της Αραβίας στο Πανεπιστήμιο του Κουβέιτ.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ φέρεται να είναι πρόθυμος να χρησιμοποιήσει το μομέντουμ που έχει δημιουργηθεί μετά την κατάπαυση πυρός στο Ιράν προκειμένου να πιέσει περισσότερες χώρες να συνάψουν διπλωματικούς δεσμούς με το Ισραήλ, βασιζόμενος στις Συμφωνίες του Αβραάμ. Σημειώνεται πως για τις εν λόγω συμφωνίες ο Ντόναλντ Τραμπ είχε μεσολαβήσει κατά την πρώτη του προεδρική θητεία και αφορούσαν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν, το Μαρόκο και το Σουδάν.

«Ένας από τους βασικούς στόχους του προέδρου είναι η διεύρυνση των Συμφωνιών του Αβραάμ, με την ένταξη περισσότερων χωρών, και εργαζόμαστε πάνω σε αυτό», δήλωσε ο ειδικός απεσταλμένος Στιβ Γουίτκοφ την Τετάρτη στο CNBC. «Ελπίζουμε σε εξομάλυνση της κατάστασης, με μια σειρά από χώρες να εντάσσονται (στη συμφωνία), χώρες που ενδεχομένως κάποιοι να μην περίμεναν».

Πάντως, σημαντικά εμπόδια για την προώθηση της ομαλοποίησης στον Κόλπο συνεχίζουν να υπάρχουν καθώς οι Σαουδάραβες έχουν ξεκαθαρίσει ότι δεν θα κάνουν συμφωνία όσο ο πόλεμος συνεχίζεται στη Λωρίδα της Γάζας, όπου περισσότεροι από 56.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί μέχρι στιγμής, σύμφωνα με τις παλαιστινιακές αρχές, χωρίς να διασαφηνίζουν πόσοι από αυτούς είναι άμαχος πληθυσμός.

«Αυτό που επείγει είναι η δημιουργία του κράτους της Παλαιστίνης»

Επιπλέον, η Σαουδική Αραβία επιμένει στη θέση για τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους - κάτι που το Ισραήλ απορρίπτει σθεναρά - ελπίζοντας πως η εξέλιξη αυτή θα έβαζε τέλος στις συγκρούσεις μεταξύ των Ισραήλ και Παλαιστίνης. «Θα χρειαστεί πολλή δουλειά», δήλωσε ένας Σαουδάραβας αξιωματούχος σχετικά με την εγκαθίδρυση διπλωματικών σχέσεων με το Ισραήλ. «Αυτό που επείγει είναι η δημιουργία του κράτους της Παλαιστίνης και όχι ο ιρανικός κίνδυνος», πρόσθεσε ο αξιωματούχος σύμφωνα με τη WSJ.

Με τα παραπάνω δεδομένα, η γεωπολιτική αναδιάταξη που βρίσκεται σε εξέλιξη στη Μέση Ανατολή φέρεται να επιδεινώνει η κατάσταση. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις και οι επιχειρήσεις μυστικών πληροφοριών του Ισραήλ κατά του Ιράν και της Χεζμπολάχ προκάλεσαν φόβο στα αραβικά κράτη, τα οποία ανησυχούν ότι το Ισραήλ θα αναλάβει δράση που δεν στηρίζουν από την πλευρά τους ούτε να ασκήσουν επιρροή, δήλωσε ο Αμερικανός βουλευτής Zach Nunn. «Το Ισραήλ μόλις έγινε θύμα της ίδιας του της επιτυχίας», δήλωσε μετά τη συνάντησή του με ηγέτες στη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν, στο πλαίσιο διακομματικής αντιπροσωπείας του Κογκρέσου εν μέσω του πολέμου Ισραήλ-Ιράν. Οι μοναρχίες του Κόλπου βλέπουν τις στρατιωτικές δυνατότητες του Ισραήλ και θέλουν διαβεβαιώσεις ότι χρησιμοποιηθούν με υπευθυνότητα, πρόσθεσε.

Η συνεργασία με το Ισραήλ για τον περιορισμό του Ιράν έγινε πιο «ελκυστική» για ορισμένα αραβικά κράτη τα τελευταία χρόνια. Τόσο το Ισραήλ όσο και ο Κόλπος βρίσκονται στην εμβέλεια των πυραύλων του Ιράν και η υποστήριξη της Τεχεράνης προς τις ένοπλες φατρίες στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, τον Λίβανο, τη Συρία, το Ιράκ, το Μπαχρέιν και την Υεμένη απειλούσε την ασφάλεια του Ισραήλ και πολλών αραβικών χωρών.

Ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν κατήγγειλε το 2017 τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ ως «τον νέο Χίτλερ της Μέσης Ανατολής». Περίπου εκείνη την εποχή, ένα βίντεο κινουμένων σχεδίων εμφανίστηκε στο διαδίκτυο που έδειχνε μια αμφίβια σαουδαραβική εισβολή στο Ιράν, η οποία τελείωνε με σαουδαραβικά τανκς να εισέρχονται στην Τεχεράνη και έναν θριαμβευτή Σαουδάραβα πρίγκιπα διάδοχο.

Έχοντας πλέον ξεπεράσει το δεκαετές αραβικό μποϊκοτάζ του Ισραήλ που επιβλήθηκε λόγω του παλαιστινιακού ζητήματος, τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν εξομάλυναν τις σχέσεις τους το 2020. Ο Τραμπ προσπάθησε να πείσει τη Σαουδική Αραβία να ακολουθήσει το παράδειγμα κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του, αλλά τελικά δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει την προσπάθειά του.

Μια τριμερής συμφωνία που διαπραγματεύτηκε η κυβέρνηση Μπάιντεν το 2023 θα δέσμευε την Ουάσινγκτον να βοηθήσει στην υπεράσπιση του Ριάντ σε περίπτωση επίθεσης και να αναπτύξει ένα πολιτικό πυρηνικό πρόγραμμα με εμπλουτισμό ουρανίου, με αντάλλαγμα την πρόσβαση των ΗΠΑ στο έδαφος και τον εναέριο χώρο της Σαουδικής Αραβίας για την προστασία των αμερικανικών συμφερόντων, καθώς και περιορισμούς στη συνεργασία της Σαουδικής Αραβίας με την Κίνα στον τομέα της ασφάλειας.

Ο Κόλπος, όπως και το Ισραήλ, έχουν δεχθεί επιθέσεις από το Ιράν και τους συμμάχους του. Η Σαουδική Αραβία κατηγόρησε το Ιράν για μια επίθεση με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους το 2019 σε δύο από τις μεγαλύτερες πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της. Οι Χούθι της Υεμένης επιτέθηκαν επανειλημμένα στις νότιες πόλεις της Σαουδικής Αραβίας και στην πρωτεύουσα Ριάντ, χτυπώντας κοντά στην μπροστινή πύλη του σαουδαραβικού κυβερνητικού παλατιού το 2021. Οι μαχητές εκτόξευσαν επίσης πυραύλους και drones ενάντια στα ΗΑΕ, οι οποίες συμμετείχαν στην εκστρατεία βομβαρδισμών υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας στην Υεμένη.

Καθότι ανησυχούν ότι οι εντάσεις θα μπορούσαν να βλάψουν τα σχέδιά τους για οικονομική ανάπτυξη, η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ επέλεξαν την επίτευξη εκτόνωσης με το Ιράν το 2023, σε μια γεωπολιτική κίνηση που αποσκοπούσε στο να αποφύγουν να επιλέξουν πλευρά. Τη νέα αυτή σχέση την αξιοποίησαν προκειμένου να αποφύγουν να εμπλακούν στις συγκρούσεις της περιοχής μετά τις 7 Οκτωβρίου. Στον απόηχο της επίθεσης του Ιράν, όπου εκτόξευσε εκατοντάδες drones και πυραύλους κατά του Ισραήλ τον Απρίλιο και τον Οκτώβριο του 2024, ενημέρωσε εκ των προτέρων τις χώρες του Κόλπου ώστε να μπορέσουν να καθαρίσουν τον εναέριο χώρο τους. Όταν το Ισραήλ απάντησε, οι Σαουδάραβες έστειλαν προειδοποίηση τους Ιρανούς να μην επιλέξουν εκ νέου απάντηση ως αντίποινα, κατά των ενεργειακών εγκαταστάσεων του Κόλπου, ενώ άσκησαν πίεση στην Ουάσινγκτον για την αποφυγή ισραηλινής κλιμάκωσης.

Η ισραηλινή εκστρατεία κατά του Ιράν δημιούργησε προβλήματα στην προσπάθεια για περιφερειακή ισορροπία. Παρόλο που οι χώρες του Κόλπου βλέπουν θετικά την αποδυνάμωση του Ιράν, η πιθανότητα αλλαγής καθεστώτος εκεί τους θύμισε την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ και το χάος που ακολούθησε την ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν. Ακόμη και μετά την εκεχειρία, η Σαουδική Αραβία παραμένει ανήσυχη για την πολιτική αστάθεια του Ιράν και την πιθανότητα νέων αναταραχών, όπως αναφέρουν αξιωματούχοι του Κόλφου.

Με την προοπτική ισραηλινών χτυπημάτων να έχει αυξηθεί φέτος, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κατάρ και το Ομάν επιχειρούν να διαμεσολαβήσουν μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν. Ο Anwar Gargash, σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του ηγέτη των Εμιράτων, ταξίδεψε στην Τεχεράνη τον Μάρτιο για να παραδώσει επιστολή του Τραμπ και ο νεότερος αδελφός του πρίγκιπα Μοχάμεντ συναντήθηκε με τον Χαμενεΐ τον Απρίλιο για να τον διαβεβαιώσει ότι το Ριάντ αντιτίθεται στη στρατιωτική δράση κατά του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.

Η Σαουδική Αραβία προσπάθησε ανεπιτυχώς να διατηρήσει καλές διπλωματικές σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν, με αποτέλεσμα η ισραηλινο-ιρανική αντιπαράθεση να φτάσει μέχρι το Ριάντ στις 13 Ιουνίου. Οι χώρες του Κόλπου άσκησαν πιέσεις στις ΗΠΑ να πείσουν το Ισραήλ να σταματήσει τις επιθέσεις του, λαμβάνοντας αρχικά διαβεβαιώσεις για μη εμπλοκή των ΗΠΑ.

Ο Gargash δήλωσε ότι οι συγκρούσεις αυτές υπονομεύουν την επιθυμία των χωρών του Κόλπου για περιφερειακή ευημερία αντί για σύγκρουση, τονίζοντας ότι η βίαιη αντιμετώπιση των προβλημάτων θα οδηγήσει σε ολοκληρωτική καταστροφή, μία ημέρα πριν τις αμερικανικές αεροπορικές επιδρομές στις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις.

Διαβάστε ακόμη

Ο αντίκτυπος της ομιλίας Τσίπρα σε ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, η απάντηση Φάμελλου για τα περί ιδιοτέλειας και ο υπερ-γουρλής Μαγειρίας που πήρε δώρο μια Ferrari

Από το Καστέλι μέχρι τον ΒΟΑΚ και το μετρό: Αποζημιώσεις εκατοντάδων εκατ. ευρώ απειλούν μέχρι και να διπλασιάσουν το κόστος των μεγάλων έργων

Κακοκαιρία Byron: «Βροχή» τα 112 όλη τη νύχτα - Πώς θα κινηθούν οι καταιγίδες τις επόμενες ώρες

Αμετακίνητοι οι αγρότες στα μπλόκα - Ποιες κινήσεις εξετάζει η κυβέρνηση