Η άνοδος και η πτώση της Λιζ Τρας: Πώς κατέληξε από επίδοξη «σιδηρά κυρία» στην πιο βραχύβια πρωθυπουργό της Βρετανίας

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 10 λεπτά ┋

Η Λιζ Τρας βρέθηκε στον πρωθυπουργικό θώκο της Βρετανίας υποσχόμενη μια νέα οικονομική και πολιτική εποχή. Έχουν περάσει 45 ημέρες από τότε που έγινε πρωθυπουργός - η συντομότερη πρωθυπουργία στη βρετανική ιστορία.

Πώς έχασε το στοίχημα

Ωστόσο, αυτή η περίοδος έφερε ένα ιστορικό οικονομικό στοίχημα, έναν σχεδόν αδιανόητο αριθμό ανατροπών και την απόρριψη ενός ολόκληρου πολιτικού προγράμματος. Ήταν σύντομη. Αλλά όχι απλή, εκτιμά το BBC.

Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, όλα έμοιαζαν πολύ διαφορετικά. Καθώς ταξιδεύαμε σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο για προεκλογικές συγκεντρώσεις, ήταν σαφές ότι η κ. Τρας ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στα μέλη των Συντηρητικών.

Οι υποσχέσεις της να μειώσει τους φόρους και να κυβερνήσει ως Συντηρητική ήταν ακριβώς αυτό που ήθελαν να ακούσουν. Δεν ήταν μια άψογη ερμηνεύτρια των μέσων ενημέρωσης, αλλά ήξερε πώς να δουλεύει ένα φιλικό πλήθος.

Υπήρχαν προειδοποιήσεις από τον πρώην ΥΠΟΙΚ Ρίσι Σουνάκ και τους υποστηρικτές του ότι τα οικονομικά της σχέδια ήταν ριψοκίνδυνα και θα μπορούσαν να γυρίσουν μπούμερανγκ. Κάποιοι είπαν ότι θα ήταν εκλογική αυτοκτονία. Αλλά έχασαν το επιχείρημα στο Συντηρητικό Κόμμα.

Με την επικείμενη νίκη, μαζί με τον στενό φίλο και πολιτικό της σύμμαχο Kwasi Kwarteng, η κ. Τρας έπιασε δουλειά για τη διαμόρφωση ενός σχεδίου εξουσίας που θα ήταν ριζοσπαστικό και τολμηρό.

Η Τρας ήθελε να είναι η νέα σιδηρά κυρία

Αποφάσισαν ότι έπρεπε να σκίσουν τους κανόνες, που είχαν ακολουθήσει οι προηγούμενοι πρωθυπουργοί των Τόρις. Η οικονομική «ορθοδοξία» επρόκειτο να βγει από το παράθυρο. Το ζεύγος προετοίμασε αυτό που οι συνεργάτες του ονόμασαν «μεγάλο μπαμ» μέτρων.

Η κ. Τρας παραδειγματίστηκε από την πρώην πρωθυπουργό της Βρετανίας Μάργκαρετ Θάτσερ. Οι σύμμαχοί της είπαν ότι, όπως η πρώην πρωθυπουργός, η κ. Τρας θα είναι αποφασιστική στην εξουσία- η κυρία δεν ήταν για να γυρίσει.

Ξεκαθάρισαν ότι θα έπαιρνε αντιδημοφιλείς αποφάσεις και θα τις ακολουθούσε, ό,τι κι αν συνέβαινε. Η κα Τρας ήθελε να είναι η νέα σιδηρά κυρία. Μέσα σε 48 ώρες ήρθε το πρώτο από μια σειρά τολμηρών οικονομικών παιχνιδιών, τα οποία πήγαν αρκετά πιο μακριά από ό,τι περίμεναν σχεδόν όλοι.

Πρώτα ήταν το πακέτο στήριξης της ενέργειας, το οποίο υποσχέθηκε να θέσει ανώτατο όριο στην τιμή μονάδας για δύο χρόνια. Για έναν υποψήφιο που είχε πει ότι δεν θα υπάρξουν άλλες ελεημοσύνες, η πολιτική πραγματικότητα είχε χτυπήσει και το βιβλίο επιταγών είχε ανοίξει. Αλλά μέσα σε λίγες ώρες από τη στιγμή που βρέθηκε στην Ντάουνινγκ Στριτ, η πολιτική έπρεπε να περάσει σε δεύτερη μοίρα.

Η κ. Τρας πληροφορήθηκε στη Βουλή των Κοινοτήτων ότι η βασίλισσα ήταν άρρωστη. Μέχρι το τέλος της ημέρας, μια πρωθυπουργός που είχε αναλάβει τα καθήκοντά της για δύο ημέρες βρισκόταν στα σκαλιά της Ντάουνινγκ Στριτ αποτίοντας φόρο τιμής στον μακροβιότερο μονάρχη στη βρετανική ιστορία. Τις επόμενες ημέρες, η κυβέρνηση επικεντρώθηκε σταθερά στο εθνικό πένθος.

Μετά την κηδεία της βασίλισσας όμως, η κ. Τρας έπρεπε να καλύψει τον χαμένο χρόνο. Πήγε στο πρώτο και μοναδικό μεγάλο διπλωματικό ταξίδι της στα Ηνωμένα Έθνη στη Νέα Υόρκη, όπου δήλωσε στους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς ότι ήταν έτοιμη να λάβει δύσκολες αποφάσεις για την επίτευξη της οικονομικής ανάπτυξης.

Ο ριζοσπαστικός προϋπολογισμός και οι αντιδράσεις των αγορών

Με την επιστροφή της ήρθε το οικονομικό "big bang" που σκεφτόταν εδώ και χρόνια. Ο μίνι προϋπολογισμός της -που κάθε άλλο παρά μίνι ήταν- ήταν ο πιο ριζοσπαστικός στην πρόσφατη ιστορία- οι φόροι μειώθηκαν, ιδίως για τους υψηλότερα αμειβόμενους. Θα χρηματοδοτούνταν με δανεισμό, παρά τις προειδοποιήσεις ότι αυτό θα μπορούσε να επιδεινώσει τον πληθωρισμό.

Τα ανώτερα στελέχη του αριθμού 10 πίστευαν ότι επρόκειτο να εγκαινιάσουν μια λαμπρή νέα εποχή για την οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι νεοφιλελεύθεροι είχαν την ευκαιρία τους και ήταν αποφασισμένοι να την εκμεταλλευτούν.

Η ομάδα της Τρας πίστευε ότι οι αγορές θα έδιναν στη χώρα χώρο για την αναδιάρθρωση της οικονομίας. Αλλά μέσα σε λίγες ημέρες - έγινε σαφές ότι έκαναν λάθος και οι τροχοί άρχισαν να πέφτουν από το οικονομικό τους πείραμα.

Υπήρχαν λίγες λεπτομέρειες σχετικά με το πώς η κυβέρνηση θα χρηματοδοτούσε το πακέτο, το οποίο άφησε τις χρηματοπιστωτικές αγορές να παραπαίουν, έστειλε τη λίρα σε κατακόρυφη πτώση και ανάγκασε την Τράπεζα της Αγγλίας να διασώσει τα συνταξιοδοτικά ταμεία.

Το χρονικό της κατάρρευσης

Οι βουλευτές των Τόρις άρχισαν να πανικοβάλλονται γρήγορα. Μέσα σε 72 ώρες από τον μίνι προϋπολογισμό, πολλοί έκαναν σαφές ότι ήταν δυσαρεστημένοι. Συντηρητικοί βουλευτές μιλούσαν κατ' ιδίαν για την κυβέρνηση που ήδη προκαλούσε πολιτική κρίση.

Κατά τη διάρκεια της επόμενης εβδομάδας, η δυσαρέσκεια θα αυξανόταν μόνο μέχρι να εμφανιστεί μια ολοκληρωμένη κρίση στο συνέδριο του Συντηρητικού Κόμματος στο Μπέρμιγχαμ. Μέχρι να φτάσει η κα Τρας, ήταν σαφές ότι ετοιμαζόταν μια σημαντική εξέγερση σχετικά με την απόφαση να καταργηθεί ο ανώτατος φορολογικός συντελεστής των 45 πόντων.

Κάτω από την πίεση των βουλευτών, η Τρας υποχώρησε. Την ίδια ημέρα, δήλωσε στο BBC ότι δεν θα άλλαζε γνώμη - το έκανε. Έστειλε τον τότε ΥΠΟΙΚ να εξηγήσει την απόφαση.

Η στροφή υποτίθεται ότι θα έδειχνε ότι η Τρας άκουγε. Το νούμερο 10 πίστευε ότι θα επέτρεπε στους επαναστατημένους βουλευτές να προχωρήσουν. Αντ' αυτού, έκανε ακριβώς το αντίθετο- οι επαναστάτες μύρισαν αίμα. »Μοιάζει με τις τελευταίες ημέρες της Ρώμης», παρατήρησε ένας πρώην υπουργός.

Τις επόμενες εβδομάδες, το κύρος της Τρας κατέρρευσε εντελώς. Απέλυσε τον ΥΠΟΙΚ της και κατήργησε ένα σχέδιο για τη μείωση του εταιρικού φόρου. Διόρισε τον Τζέρεμι Χαντ για να διευθύνει το Υπουργείο Οικονομικών - κάποιον που είχε υποστηρίξει τον Ρίσι Σουνάκ.

Ο κ. Χαντ αποφάσισε το Σάββατο ότι ολόκληρη η οικονομική στρατηγική έπρεπε να χαθεί και το είπε στον πρωθυπουργό στο Τσέκερς την επόμενη μέρα. Αποδυναμωμένη από τα γεγονότα, δεν είχε άλλη επιλογή από το να συμφωνήσει.

«Ο Τζέρεμι Χαντ είναι de facto πρωθυπουργός», δήλωσε ένας βουλευτής, μιλώντας εκ μέρους πολλών. «Δεν βλέπω το νόημα της», πρόσθεσε ένας άλλος.

Μέχρι την Κυριακή, οι τροχοί είχαν τεθεί σε κίνηση για το τέλος της πρωθυπουργίας της κ. Τρας. Το BBC επικοινώνησε με πολλούς βουλευτές και το κλίμα ήταν σκοτεινό. Κανείς δεν υπονοούσε ότι το κύρος της Τρας θα ανακάμψει. Ένα ανώτερο στέλεχος του κόμματος πρόσθεσε καθώς το κλίμα άλλαζε: «Ο κόσμος ξέρει ότι αυτό έχει τελειώσει. Το ερώτημα είναι πώς και πότε».

Η αχτίδα ελπίδας

Υπήρχε, ωστόσο, ακόμη μια αχτίδα ελπίδας για την κ. Τρας. Ορισμένοι βουλευτές ήταν νευρικοί σχετικά με την πτώση της πρωθυπουργού χωρίς να υπάρχει ένας ενωτικός υποψήφιος για να την αντικαταστήσει. Φοβούνταν ότι αυτό θα σήμαινε ακόμη μεγαλύτερο χάος, το οποίο κανείς δεν θα μπορούσε να ελέγξει.

Κάποιοι από τους εσωτερικούς επικριτές της πρωθυπουργού προέτρεπαν σε προσοχή. Όπως μου είπε ένα υψηλόβαθμο στέλεχος: Το μέλλον της κ. Τρας μπορεί να κριθεί από το τι δεν μπορούν να κάνουν οι αντίπαλοί της σε αυτό το στάδιο. Αλλά αυτό που ακολούθησε ήταν ακόμη μεγαλύτερη ταπείνωση.

Τη Δευτέρα, ο κ. Χαντ ανέλαβε τον έλεγχο και κατέρριψε το οικονομικό σχέδιο. Η πρωθυπουργός γελοιοποιήθηκε ευρέως επειδή δεν μίλησε η ίδια στο Κοινοβούλιο. Απέφυγε μια επείγουσα ερώτηση από τον ηγέτη των Εργατικών, και στη συνέχεια κάθισε για λίγο δίπλα στον καγκελάριο, καθώς εκείνος έσκιζε το οικονομικό της σχέδιο στις κοινότητες.

Μερικές ημέρες αργότερα, η υπουργός Εσωτερικών παραιτήθηκε λόγω παραβίασης του υπουργικού κώδικα - αλλά εξαπέλυσε σφοδρή επίθεση στην πρωθυπουργό και το πρόγραμμά της.

Υπήρχαν προβλήματα στη δεξιά πλευρά του κόμματος, η οποία είχε κάνει τόσο έντονη εκστρατεία για την κ. Τρας κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Και όμως, οι πρωθυπουργικές ερωτήσεις έληξαν χωρίς καταστροφή, κερδίζοντας στην Τρας τουλάχιστον λίγες ακόμη ώρες.

Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι

Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για τους Συντηρητικούς βουλευτές ήταν το χάος που προκλήθηκε κατά την ψηφοφορία για την απαγόρευση του fracking. Στους βουλευτές είπαν ότι επρόκειτο για ψήφο εμπιστοσύνης - ότι με το να μην ψηφίσουν με την κυβέρνηση, έλεγαν ότι δεν ήθελαν να συνεχιστεί. Στη συνέχεια τους είπαν ότι δεν ήταν θέμα εμπιστοσύνης. Στη συνέχεια τους είπαν ότι ήταν - και ότι όσοι επαναστάτησαν θα τιμωρούνταν πειθαρχικά.

Όλα αυτά σήμαιναν ότι μέχρι το πρωί της Πέμπτης, το Συντηρητικό Κόμμα είχε κάνει αποφασιστική στροφή. Όταν ο πρωθυπουργός κάλεσε τον Sir Graham Brady, τον πρόεδρο της επιτροπής 1922, για να ελέγξει τη διάθεση του κόμματος, το παιχνίδι είχε τελειώσει.

Η νέα οικονομική εποχή είχε τελειώσει. Είκοσι τέσσερις ώρες αφότου δήλωσε ότι ήταν μαχήτρια, είχε παραιτηθεί. Η κ. Τρας είχε αποτύχει, το σχέδιο της "μεγάλης έκρηξης" είχε διαλυθεί.

Η αναταραχή καθόρισε την περίοδο της θητείας της. Αλλά βοήθησε επίσης να καθοριστεί το 2022. Σε λιγότερο από ένα χρόνο, υπήρξαν τέσσερις καγκελάριοι και μέχρι την επόμενη εβδομάδα θα έχουν υπάρξει τρεις πρωθυπουργοί.

Οι Συντηρητικοί πρέπει τώρα να επιλέξουν έναν ηγέτη που πιστεύουν ότι μπορεί να φέρει σταθερότητα. Όποιος κι αν είναι αυτός θα θέλει να διαρκέσει πολύ περισσότερο από την κ. Τρας.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ