Ανδρέας Ξανθός στο ethnos.gr: Το «κόκκινο νήμα» στην υγεία, το νέο «παράθυρο ευκαιρίας» για την Αριστερά και ο Τσίπρας

Το βιβλίο «Το κόκκινο νήμα, Υγεία - Κοινωνία- Πολιτική» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Θεμέλιο» παρουσιάζει ο Ανδρέας Ξανθός την Τετάρτη 17 Δεκεμβρίου στις 18:30 στην αίθουσα «Γεώργιος Καράντζας» του μεγάρου της ΕΣΗΕΑ. Πρόκειται για ένα βιβλίο με το οποίο ο πρώην υπουργός Υγείας κλείνει τον κύκλο του στην πολιτική διαδρομή, κάνοντας απολογισμό για την διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ.

«Το "κόκκινο νήμα" ήταν μια συνεκτική στρατηγική που είχε ως στόχο την καθολική κάλυψη υγείας και την εξάλειψη των ανισοτήτων, μέσα από ένα ισχυρό και αξιόπιστο ΕΣΥ» αναφέρει ο Ανδρέας Ξανθός σε συνέντευξη που παραχωρεί στο ethnos.gr.

Ο Ανδρέας Ξανθός, ο οποίος είναι γιατρός του νοσοκομείου Ρεθύμνου, μιλά για την κυβερνητική παρέμβαση του ΣΥΡΙΖΑ στο χώρο της δημόσιας υγείας, για τη σημερινή κατάσταση του ΕΣΥ, καθώς επίσης για τις προοπτικές της Αριστεράς και για τον Αλέξη Τσίπρα.

Τι σας έκανε να αισθανθείτε ότι τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για να γράψετε το βιβλίο; Και πώς θα περιγράφατε με δικά σας λόγια το «κόκκινο νήμα» που, όπως λέτε, διαπερνά όλη την πορεία της αριστερής πολιτικής στην υγεία;

Η κατάλληλη στιγμή του απολογισμού, της αποτίμησης και του αναστοχασμού είναι όταν κλείνει ο πολιτικός κύκλος στη ζωή ενός ανθρώπου. Η πολιτική ως στάση ζωής, ως ενεργός παρουσία στο δημόσιο γίγνεσθαι, δεν τελειώνει ποτέ. Αλλά η πολιτική ως θεσμικός ρόλος, ως αιρετό αξίωμα, ως εκπροσώπηση της κοινωνίας, οφείλει να έχει ένα τέλος. Για μένα αυτό το χρονικό σημείο ήταν το 2023. Και τότε προέκυψε η ανάγκη, αλλά και η υποχρέωση, να καταγράψω την πορεία διαμόρφωσης μιας υγειονομικής στρατηγικής με αριστερά χαρακτηριστικά και να αναδείξω τη δύσκολη και επίπονη προσπάθεια υλοποίησης της σε συνθήκες μνημονίου και λιτότητας. Ισχυρίζομαι λοιπόν στο βιβλίο ότι σε όλη αυτή τη διαδρομή υπήρχε ένας αξιακός πυρήνας, ένα πρόταγμα ισότητας στην υγειονομική φροντίδα, μια σταθερή επιλογή υπεράσπισης και στήριξης του δημόσιου συστήματος υγείας, που ως «κόκκινο νήμα» τη διαπερνούσε. Αυτή ήταν για όλους μας μια αριστερή «πυξίδα» στην πολιτική υγείας, που επηρέασε τον πολιτικό σχεδιασμό, τα κυβερνητικά μέτρα και το τελικό «αποτύπωμα» της κυβερνώσας Αριστεράς» στο κρίσιμο πεδίο της δημόσιας περίθαλψης.

 Στο βιβλίο τονίζετε ότι το «κόκκινο νήμα» σηματοδοτεί τη μείωση των ανισοτήτων. Πώς εφαρμόζεται πρακτικά μια τέτοια στρατηγική μέσα σε συνθήκες μνημονιακών περιορισμών; Μπορεί πραγματικά μια αριστερή κυβέρνηση να ασκήσει αναδιανεμητική πολιτική σε δημοσιονομική ασφυξία;

Το «κόκκινο νήμα» ήταν μια συνεκτική στρατηγική που είχε ως στόχο την καθολική κάλυψη υγείας και την εξάλειψη των ανισοτήτων, μέσα από ένα ισχυρό και αξιόπιστο ΕΣΥ. Αυτό που ισχυρίζομαι είναι ότι στο ίδιο μνημονιακό πλαίσιο, στο ίδιο περιβάλλον λιτότητας, υπήρξαν διαφορετικές πολιτικές ιεραρχήσεις και επιλογές μεταξύ των κυβερνήσεων της περιόδου 2010-2015 και 2015-2019. Γιατί ήταν διαφορετικές οι αξιακές αφετηρίες και οι κοινωνικές προτεραιότητες των κυβερνήσεων. Στην πρώτη φάση προτεραιότητα ήταν, πάντα με πρόσχημα το μνημόνιο, οι ανατροπές στα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα, τις οποίες απαιτούσε η επιχειρηματική ελίτ της χώρας. Στην «πρώτη φορά Αριστερά» προτεραιότητα ήταν η αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης και η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Γιατί η λογική μας ήταν «εντός και εναντίον του Μνημονίου» και η «έξοδος από την κρίση με την κοινωνία όρθια».

Υπήρξε λοιπόν μια νέα «συλλογική πυξίδα» στις κυβερνητικές αποφάσεις, που βασιζόταν στις αριστερές αξίες και προτάγματα. Που «μεροληπτούσε» υπέρ του κόσμου της εργασίας , υπέρ των συλλογικών αγαθών , υπέρ του κράτους πρόνοιας και του δημοσίου συμφέροντος. Ειδικά στην υγεία, παρά τις δυσκολίες και τους ασφυκτικούς δημοσιονομικούς περιορισμούς , παρά τα λάθη και τις αστοχίες, καταφέραμε με πολύ κόπο να αφήσουμε ένα ευδιάκριτο «αποτύπωμα» στήριξης και ενδυνάμωσης του ΕΣΥ, σοβαρής βελτίωσης της λειτουργίας του και σημαντικών μεταρρυθμίσεων με προοδευτικό πρόσημο. Γιατί υπήρξε έντιμη και αποτελεσματική διαχείριση, γιατί είχαμε γνώση των προβλημάτων και οργανική σχέση με το σύστημα υγείας και τους ανθρώπους του. Και έτσι, σιγά-σιγά, οικοδομήθηκε το αναγκαίο κλίμα αξιοπιστίας και εμπιστοσύνης και, «στο τέλος της μέρας», εξασφαλίστηκε η διάσωση και σταδιακή αναβάθμιση του ΕΣΥ, η πρόσβαση των ανασφάλιστων στις δημόσιες δομές υγείας και η μετρήσιμη μείωση των υγειονομικών ανισοτήτων (οι ακάλυπτες ανάγκες υγείας μειώθηκαν περίπου 40% στη θητεία μας). Από την άλλη βέβαια, η κυβερνητική θητεία του ΣΥΡΙΖΑ έδειξε και τα όρια της αριστερής πολιτικής όταν αυτή ασκείται σε συνθήκες χρεωκοπίας της χώρας, δημοσιονομικής ασφυξίας και ηγεμονίας του νεοφιλελευθερισμού. Και είναι αλήθεια ότι οι καταναγκασμοί του Μνημονίου «σημάδεψαν» την «κυβερνώσα Αριστερά » και σε πολλές περιπτώσεις «έδεσαν τα χέρια της».

Γράφετε ότι «ο ΣΥΡΙΖΑ κράτησε όρθιο το ΕΣΥ». Ποιες ήταν οι πιο κρίσιμες παρεμβάσεις που θεωρείτε ότι έκαναν τη διαφορά;

Το δημόσιο σύστημα υγείας στάθηκε όρθιο μέσα στην κρίση, επειδή κατά τη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ το ΕΣΥ ενισχύθηκε με κάθε εφικτό τρόπο και επειδή οι εργαζόμενοι του συνέχισαν να προσφέρουν, με φιλότιμο και ευσυνειδησία, τις καλύτερες δυνατές υπηρεσίες. Έτσι η κοινωνία ένιωσε πιο ασφαλής και σίγουρη ότι την ώρα της ανάγκης κανένας άνθρωπος, ανεξάρτητα από εργασία, ασφάλιση και εισόδημα, δεν θα βρεθεί χωρίς αξιοπρεπή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Ταυτόχρονα, η στήριξη του ΕΣΥ συνοδεύτηκε από μια διαρκή προσπάθεια ηθικοποίησης του , δηλαδή εδραίωσης ενός άλλου δημόσιου ήθους στο σύστημα υγείας. Έγιναν χιλιάδες προσλήψεις γιατρών, νοσηλευτών και λοιπών εργαζομένων στο ΕΣΥ (μονίμων και συμβασιούχων) χωρίς κανείς να αμφισβητήσει την αξιοπιστία της διαδικασίας και, κυρίως, χωρίς ρουσφετολογική αντίληψη και ψηφοθηρική συναλλαγή. Ομαλοποιήθηκαν οι πληρωμές προς τους προμηθευτές του ΕΣΥ με ισονομία και δικαιοσύνη, χωρίς συναλλαγές «κάτω από το τραπέζι».

Επιλέχθηκαν οι διοικητές των νοσοκομείων για πρώτη φορά με βάση μια διαφανή και αξιοκρατική διαδικασία και με υποχρέωση ανοικτής δημόσιας λογοδοσίας ανά τακτά διαστήματα. Και τέλος, αποδυναμώθηκε αισθητά το κλίμα ασυδοσίας και ατιμωρησίας στην καθημερινότητα του συστήματος, με επιτάχυνση της πειθαρχικής διαδικασίας και μηδενική ανοχή σε υποθέσεις χρηματισμού και εκμετάλλευσης του αρρώστου. Παραδώσαμε λοιπόν ένα δημόσιο σύστημα υγείας πολύ καλύτερο από αυτό που παραλάβαμε, πολύ πιο προσβάσιμο και λειτουργικό, που είχε αρχίσει να αναδιοργανώνεται σε κρίσιμα πεδία όπως η ΠΦΥ και τα ΤΕΠ, δίνοντας στους υγειονομικούς και στους πολίτες μια σαφέστατη προοπτική σταδιακής ανάπτυξης και βελτίωσης. Προφανώς το 2019 δεν ήταν όλα ρόδινα στον τομέα της υγείας, παρέμεναν αρκετές ανοικτές «πληγές» από τη μνημονιακή περιπέτεια , υπήρχαν ακόμα ελλείψεις και ακάλυπτες ανάγκες. Όμως το στοίχημα της επιβίωσης του ΕΣΥ και της ισότιμης φροντίδας των πολιτών χωρίς διακρίσεις, κάτι που δεν ήταν ούτε αυτονόητο ούτε δεδομένο σε συνθήκες χρεωκοπίας της χώρας, είχε κερδηθεί.

Στο «κόκκινο νήμα» αναγνωρίζετε ότι υπήρξαν καθυστερήσεις, κακές επιλογές προσώπων και υποτίμηση αναγκών. Ποια θεωρείτε σήμερα τη σημαντικότερη αστοχία; Και τι θα κάνατε διαφορετικά αν είχατε μια «δεύτερη ευκαιρία» στο υπουργείο Υγείας;

Νομίζω ότι το πιο σημαντικό έλλειμα ήταν ότι, ενώ ασχοληθήκαμε - και σωστά- με το πως θα διασφαλίσουμε την πρόσβαση όλων των πολιτών και πως θα ενισχύσουμε με επιπλέον όρους ( ανθρώπινους και υλικούς) το ΕΣΥ, δεν ασχοληθήκαμε όσο πρέπει με το πως αυτοί θα αξιοποιηθούν αποδοτικά για τη μετρήσιμη βελτίωση της φροντίδας των πολιτών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην παρακολουθείται συστηματικά σε κεντρικό επίπεδο η καθημερινότητα των δημόσιων δομών και να μην παρεμβαίνουμε έγκαιρα για την αντιμετώπιση προβλημάτων και δυσλειτουργιών , που εξακολουθούσαν να ταλαιπωρούν προσωπικό και ασθενείς . «Δεύτερη ευκαιρία» στο υπουργείο Υγείας ξεκαθαρίζω πως δεν αναζητώ και δεν επιθυμώ. Αν όμως το ερώτημα είναι τι θα κάναμε διαφορετικά, υπάρχουν πολλά που θα μπορούσαν να γίνουν αλλιώς. Έχοντας ως βασικό μέλημα τη μείωση του κόστους (χρόνου και χρήματος) στην εξυπηρέτηση των πολιτών και την αισθητή υποχώρηση των υψηλών ιδιωτικών δαπανών υγείας, που σήμερα επιβαρύνουν δυσβάστακτα τα νοικοκυριά. Οι σύγχρονες ανάγκες υγείας για να αντιμετωπιστούν αξιόπιστα, απαιτούν ριζική αναδιοργάνωση του ΕΣΥ με επίκεντρο την πρωτοβάθμια και κοινοτική φροντίδα, κοινό «κουμπαρά» κράτους και ασφαλιστικού συστήματος για την επαρκή χρηματοδότηση του συστήματος , σύγκλιση με το μέσο ευρωπαϊκό όρο στις δημόσιες δαπάνες υγείας (7,5% του ΑΕΠ), καθώς και μηχανισμούς αξιολόγησης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Το βιβλίο «πιάνει» και την περίοδο της πανδημίας. Τελικά το ΕΣΥ άντεξε; Στο βιβλίο γράφετε ότι σήμερα βρίσκεται «πιο αποδιοργανωμένο από ποτέ». Πού χάθηκε η συνέχεια;

Το ΕΣΥ στην πραγματικότητα δεν άντεξε. Γιατί μετά την οξεία φάση της πανδημίας και την υπερπροσπάθεια που κατέβαλλε το προσωπικό του, φάνηκε η γύμνια του συστήματος και επιταχύνθηκε η μαζική φυγή γιατρών και νοσηλευτών από τα νοσοκομεία. Ο πιο σημαντικός λόγος είναι ότι χάθηκε η ευκαιρία της πανδημίας για να γίνει μια γενναία επένδυση στο ΕΣΥ και να ενισχυθεί με ουσιαστικό τρόπο η ανθεκτικότητα του. Έτσι φτάσαμε στη σημερινή αποδιοργάνωση , ειδικά των νοσοκομείων της επαρχίας , που είναι πρωτοφανής στην ιστορία του ΕΣΥ. Η μεγάλη απειλή σήμερα δεν είναι τόσο οι απαρχαιωμένες υποδομές ( πού σε κάποιο βαθμό βελτιώνονται με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης) αλλά η κατάρρευση ηθικού των ανθρώπων του ΕΣΥ και η υποχώρηση της εμπιστοσύνης των πολιτών. Γιατί όλοι έχουν πάρει το μήνυμα ότι η κυβέρνηση έχει εγκαταλείψει τις δημόσιες δομές στη μοίρα τους και ότι για να έχεις έγκαιρη και αξιόπιστη αντιμετώπιση πρέπει να πληρώσεις από την τσέπη σου. Αντί για κίνητρα προσέλκυσης νέων γιατρών στο σύστημα, το Υπουργείο Υγείας δίνει κίνητρα για να παραιτηθούν και να ιδιωτεύσουν οι υπηρετούντες γιατροί, προσφέροντας τους προκλητικά μεγαλύτερες αμοιβές για καλύψουν στη συνέχεια, ως ιδιώτες, εφημερίες των νοσοκομείων.

Επίσης προτρέπει όλους τους γιατρούς, ακόμα και τους ειδικευόμενους, να αναζητούν συνεχώς ιδιωτική πελατεία εντός και εκτός ΕΣΥ για να συμπληρώσουν το εισόδημα τους. Η ζημιά που έχει επέλθει στη φιλοσοφία και στη λειτουργία του δημόσιου συστήματος υγείας αρχίζει να γίνεται μη αναστρέψιμη. Αυτό το ΕΣΥ που συνεχώς ιδιωτικοποιείται (γιατί οι πολίτες καταβάλλουν διαρκώς μεγαλύτερες ιδιωτικές δαπάνες και όσοι δεν έχουν χρήματα μετατρέπονται σε «λειτουργικά ανασφάλιστους»), είναι το πραγματικό σχέδιο της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Για να κερδίζουν οι επιχειρηματίες υγείας και οι ασφαλιστικές εταιρείες.

Το «κόκκινο νήμα» κυκλοφορεί σχεδόν παράλληλα με την «Ιθάκη» του Αλέξη Τσίπρα. Ποια η γνώμη σας για το βιβλίο του πρώην πρωθυπουργού;

Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω προλάβει να το διαβάσω. Από τα σχετικά δημοσιεύματα όμως, μου έχει δημιουργηθεί η εντύπωση ότι οι αναφορές στην κρίσιμη περίοδο των διαπραγματεύσεων και στον επώδυνο συμβιβασμό του 2015, είναι ακριβείς. Το ίδιο έγκυρη θεωρώ ότι είναι η εξιστόρηση της κυβερνητικής μας θητείας, με τις δυσκολίες, τους ασφυκτικούς περιορισμούς, τα σημαντικά επιτεύγματα αλλά και τα λάθη της. Θεωρώ ότι τα προβλήματα με το αφήγημα του Αλέξη Τσίπρα ξεκινούν μετά το 2019 και ιδιαίτερα μετά το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ το 2022. Τότε δηλαδή που δρομολογείται η «μετάλλαξη» ενός αριστερού κόμματος σε ένα φορέα με κυρίαρχα στοιχεία του τον αρχηγισμό, την απαξίωση των πολιτικών οργάνων, τη στροφή στο κέντρο και στον «εξευμενισμό» της μεσαίας τάξης, με «στρογγυλεμένο» λόγο χωρίς αιχμές, χωρίς διακριτή κοινωνική και πολιτική ταυτότητα.

Στο βιβλίο του ο Αλέξης Τσίπρας διηγείται ένα έντονο περιστατικό, με αφορμή ένα κείμενο της «Ομπρέλας», λέγοντας ότι «την πλήρωσε ο Ανδρέας Ξανθός». Πώς το ζήσατε εσείς εκείνη τη στιγμή; Και πώς επηρέασε –αν επηρέασε– τη μεταξύ σας σχέση;

Η σχέση μου με τον Αλέξη Τσίπρα στη διάρκεια της διακυβέρνησης ήταν εξαιρετική και προσπάθησα να τιμήσω την εμπιστοσύνη που μου έδειξε, αναθέτοντας μου την ευθύνη ενός δύσκολου και απαιτητικού Υπουργείου. Θεωρώ ότι και στη μετέπειτα περίοδο, ειδικά της πανδημίας, αυτή η σχέση εμπιστοσύνης διατηρήθηκε , κατέχοντας τη θέση του τομεάρχη υγείας της ΚΟ στη διάρκεια αυτής της πρωτόγνωρης υγειονομικής κρίσης. Ενδεχομένως η ανοικτή τοποθέτηση μου υπέρ της «Ομπρέλας» στο εσωκομματικό τοπίο, να δημιούργησε αργότερα κάποιες επιφυλάξεις και αποστάσεις . Το συμβάν που περιγράφεται στο βιβλίο είναι ακριβές, αλλά θεωρώ ότι η αντιπαράθεση για το εν λόγω κείμενο δεν είχε τη σημασία που της αποδίδεται. Στις εκλογές του 2023 υποστήκαμε μια στρατηγική ήττα λόγω του δομικού ελλείματος πολιτικής αξιοπιστίας (που συμπεριελάμβανε και τον ίδιο τον Αλέξη Τσίπρα) και όχι λόγω της υποτιθέμενης πολυφωνίας των στελεχών μας.

Πώς βλέπετε σήμερα τις προοπτικές της Αριστεράς στη χώρα; Μπορεί ένα νέο κόμμα υπό τον Αλέξη Τσίπρα να εμπνεύσει ξανά, ιδίως τις νεότερες γενιές, και να αποτελέσει πραγματική εναλλακτική απέναντι στη ΝΔ;

Η Αριστερά στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς, είναι σε υποχώρηση, οι δυνάμεις του πολέμου και οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές κυριαρχούν παντού και η μισαλλόδοξη Ακροδεξιά έχει «πάρει κεφάλι» σε πολλές χώρες, με κορυφαίο παράδειγμα τις ΗΠΑ . Το «έδαφος» φαίνεται -επί του παρόντος- να είναι τελείως άγονο για τις αριστερές και προοδευτικές ιδέες. Όμως οι πολλαπλές κρίσεις της εποχής (κλιματική, ενεργειακή, στεγαστική, προσφυγική κλπ) δείχνουν τα αδιέξοδα της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Και δημιουργούν νέο «παράθυρο ευκαιρίας» για μια Αριστερά σύγχρονη, ριζοσπαστική, αξιόμαχη, ικανή να εμπνεύσει ξανά τον κόσμο της εργασίας, τους αδύναμους και τη νέα γενιά. Μόνο μέσα από την ενδυνάμωση και ανασυγκρότηση της Αριστεράς μπορεί να προκύψει αξιόπιστη εναλλακτική απέναντι στη νεοφιλελεύθερη Δεξιά, και όχι μόνο απέναντι στο φαύλο καθεστώς Μητσοτάκη, που αυτό τον καιρό μας δείχνει την πιο κυνική και απεχθή μορφή του.

Αφήνετε να εννοηθεί ότι ο προσωπικός σας κύκλος στην κεντρική πολιτική σκηνή έχει κλείσει. Θα συμμετείχατε σε ένα νέο προοδευτικό εγχείρημα υπό τον Αλέξη Τσίπρα ή θεωρείτε ότι η δική σας πολιτική διαδρομή έχει ολοκληρωθεί;

Δεν το αφήνω να εννοηθεί. Το λέω με μεγάλη σαφήνεια. Η πολιτική μου διαδρομή σε θέσεις ευθύνης και εξουσίας έχει ολοκληρωθεί. Μετά από τρεις συνεχείς βουλευτικές θητείες και μια υπουργική θητεία σχεδόν 4,5 χρόνων, νομίζω ότι είναι υγιές (σε ανθρώπινο και πολιτικό επίπεδο) να μην αναζητεί κανείς νέους ρόλους και νέες ευκαιρίες.

Διαβάστε ακόμη

Αγροτική πανστρατιά στη Νίκαια: Ασφυκτικά γεμάτη η αίθουσα στη σύσκεψη των μπλόκων - «Είμαστε όλοι μαζί, δεν πάμε στο Μαξίμου για τσάι»

Αποκάλυψη BBC για τα «μωρά των Βίκινγκ»: Βιομηχανία 2 δισ. δολαρίων πίσω από τον Δανό δότη σπέρματος

Αποζημίωση 40 εκατ. από την Johnson & Johnson: Δικαιώθηκαν γυναίκες για το καρκινογόνο βρεφικό ταλκ

Κύπρος: 23χρονος κρατούμενος έβαλε τέλος στη ζωή του - «Βαρόνοι» των Κεντρικών Φυλακών τον χρησιμοποιούσαν ως σκλάβο