Βομβαρδισμός της Γκουέρνικα: Γιατί διογκώθηκε ο αριθμός των θυμάτων και πώς οι Βρετανοί ενοχοποίησαν τους κομμουνιστές - 7 γεγονότα που πρέπει να γνωρίζουμε

Σαν σήμερα, 26 Απριλίου του 1937 βομβαρδίζεται η Γκουέρνικα· δεν ήταν τόσο η καταστροφή της, όσο ο Πάμπλο Πικάσο που την έκανε διάσημη σε ολόκληρο τον κόσμο!

Κάθε πόλεμος είναι μια βάρβαρη πράξη ανθρώπων προς ανθρώπους. Κάθε πόλεμος έχει και μια ιστορία (τουλάχιστον) στις σκοτεινές και αιματοβαμμένες σελίδες του, που προκαλεί αποτροπιασμό και απέχθεια…
Στο Ισπανικό Εμφύλιο μια τέτοια ιστορία είναι ο Βομβαρδισμός της Γκουέρνικα ή Γκερνίκα (Guernica), ο βομβαρδισμός που έχει φθάσει να συμβολίζει τη βαναυσότητα και απανθρωπιά του πολέμου του Φράνκο στην Ισπανία.

Ο βομβαρδισμός της βασκικής πόλης Γκουέρνικα, πραγματοποιήθηκε ουσιαστικά από τη γερμανική πολεμική αεροπορία - τη Luftwaffe. Αεροπλάνα των Ναζί στάλθηκαν από τον Χίτλερ για να βοηθήσουν τον Φράνκο και τις φασιστικές δυνάμεις να λυγίσουν την αριστερή - δημοκρατικά εκλεγμένη - κυβέρνηση. Πλάι στα γερμανικά αεροπλάνα πετούσαν και βομβάρδιζαν και ιταλικά του Μουσολίνι.
Ο βομβαρδισμός ήταν καταστροφικός: Ισοπέδωσε τη μικρή πόλη και έσπειρε το θάνατο και τον τρόμο.
Η Γκουέρνικα ήταν μια πόλη ανυπεράσπιστη, δεν είχε αεράμυνα, δεν την προστάτευε κανένα «δικό» της αεροπλάνο. Ο βομβαρδισμός της Γκουέρνικα θεωρήθηκε ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας… Μεγάλες κουβέντες χωρίς αντίκρισμα! Οι νεκροί κι αυτοί που έμειναν να τους κλαίνε, σαν νυχτοπούλια, πάνω στα συντρίμμια, σίγουρα δεν τους είπε το παραμικρό το «έγκλημα κατά της ανθρωπότητας»! Ας είναι...
Ας δούμε όμως κάποια αρκετά ενδιαφέροντα στοιχεία του βομβαρδισμού.

1. Γιατί ισοπεδώθηκε η πόλη των Βάσκων;

Η Γκουέρνικα, ένα από τα σύμβολα του βασκικού έθνους, κάποτε ήταν η πρωτεύουσα της περιοχής. Οι Βάσκοι είναι μια ξεχωριστή εθνοτική ομάδα στην Ισπανία και εκείνη την εποχή απαιτούσαν μεγαλύτερη αυτονομία εντός της Ισπανίας. Ο Φράνκο και οι φασίστες αντιπαθούσαν τους Βάσκους. Ο Φράνκο πιστεύεται ότι ήθελε να βομβαρδιστεί η πόλη των Βάσκων για να τους τιμωρήσει για τις αποσχιστικές τάσεις τους και την πίστη τους στην αριστερή κυβέρνηση.

2. Η Λεγεώνα Κόνδωρ σε πρόβα τζενεράλε

Η μονάδα της γερμανικής αεροπορίας που βομβάρδισε την πόλη των Βάσκων ήταν ευρέως γνωστή ως Λεγεώνα Κόνδωρ. Αποτελούνταν από εθελοντές πιλότους που πετούσαν τελευταίας τεχνολογίας γερμανικά αεροπλάνα. Ο βασικός τύπος αεροπλάνου που χρησιμοποιούσε η Λεγεώνα Κόνδωρ ήταν το Junkers JU 52 και αυτό ήταν που έριξε τις περισσότερες από τις βόμβες. Ο βομβαρδισμός της Γκουέρνικα ήταν ουσιαστικά μια γενική πρόβα πριν από τους ισοπεδωτικούς βομβαρδισμούς της Ευρώπης από τους Ναζί.

3. Ποιος ήταν ο στόχος των επιτιθέμενων

Η επιδρομή έγινε ημέρα Δευτέρα στις 26 Απριλίου. Ήταν ημέρα εργάσιμη και ημέρα που υπήρχε μεγάλη υπαίθρια αγορά, για την οποία πολλοί άνθρωποι από τις γύρω περιοχές επισκέπτονταν την πόλη. Επίσης αγρότες είχαν «κατέβει» για να πουλήσουν τα προϊόντα τους. Ως αποτέλεσμα, η πόλη της Γκουέρνικα ήταν ξέχειλη από κόσμο. Πολλοί ιστορικοί πιστεύουν ότι οι Γερμανοί στοχοποίησαν σκόπιμα την πόλη εκείνη την ημέρα για να μεγιστοποιήσουν τις απώλειες.

4. Σε τι αποσκοπούσε ο βομβαρδιμός

Πολλοί πιστεύουν ότι η Luftwaffe στόχευσε σκόπιμα αμάχους. Ήταν στρατηγική γνωστή ως τρομοκρατικός βομβαρδισμός· με αυτή τη στρατηγική προσπάθησε να σπάσει την ψυχολογία του εχθρού για να συνεχίσει να αντιστέκεται, διασφαλίζοντας ότι ένας τρρομαγμένος άμαχος πληθυσμός θα ασκούσε πίεση στους στρατιωτικούς και πολιτικούς εκπροσώπους του να σταματήσουν τον πόλεμο. Η Luftwaffe απέρριψε επίσημα αυτό το δόγμα. Οι Γερμανοί, που σχεδίασαν και υλοποίησαν την επίθεση, στόχευσαν εσκεμμένα τη Γκουέρνικα σε μια μέρα αιχμής για να αναγκάσουν τους Βάσκους να ζητήσουν χωριστή ειρήνη και να εγκαταλείψουν την αριστερή κυβέρνηση της Μαδρίτης. Να πούμε ότι, οι Βάσκοι εθνικιστές συνέχισαν τον αγώνα κατά του Φράνκο ακόμη και μετά το τέλος του Ισπανικού Εμφυλίου! Άρα ο στόχος της επίθεσης δεν επετεύχθη…

5. Ποιος ήταν ο ενορχηστρωτής της επίθεσης

Ο διοικητής της Λεγεώνας Κόνδωρ και ο άνθρωπος που σχεδίασε και διηύθυνε την τρομοκρατική επιδρομή στη Γκουέρνικα ήταν ο Βόλφραμ Φράιχερ φον Ριχτχόφεν (10 Οκτωβρίου 1895 – 12 Ιουλίου 1945), εξάδελφος του διάσημου Μάνφρεντ φον Ριχτχόφεν ή πιο γνωστού ως: Κόκκινος Βαρόνος. Ο φον Ριχτχόφεν καταγόταν από ευγενή πρωσική οικογένεια και είχε πολεμήσει στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο βομβαρδισμός της Γκουέρνικα «έδωσε» παράσημα και φήμη στον Ριχτχόφεν, που πέθανε το 1945 αιχμάλωτος στα χέρια των Αμερικανών.

6. Πόσα ήταν τα θύματα του βομβαρδισμού

Μέχρι πρόσφατα, ο αριθμός των θυμάτων ήταν πολύ συγκεχυμένος. Η Αριστερά προσπάθησε να εκμεταλλευτεί τη φρίκη στη Γκουέρνικα για προπαγανδιστικούς λόγους και υπερέβαλλε τον αριθμό των νεκρών και των τραυματιών. Υπήρχαν ισχυρισμοί ότι πολλές χιλιάδες είχαν σκοτωθεί κατά τη διάρκεια των επιδρομών στην πόλη των Βάσκων. Η σύγχρονη έρευνα οδήγησε στο να μειωθεί ο αριθμός των θυμάτων και να αποδειχτεί ότι δεν ήταν τόσο εντυπωσιακός όσο αρχικά φαινόταν. Η σύγχρονη έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο πραγματικός αριθμός θανάτων και τραυματιών στη Γκουέρνικα ήταν πολύ μικρότερος από τον θρυλούμενο: Περίπου 200 ή 300 άνθρωποι σκοτώθηκαν στον βομβαρδισμό! Μέχρι πριν από χρόνια ήταν γενικά αποδεκτό ότι ο αριθμός των νεκρών έφθανε πάνω από τους 1.700. Οι ιστορικοί συμφωνούν τώρα, ότι ο αριθμός των θανάτων δεν υπερβαίνει τους 300. Αυτό σημαίνει ότι οι ανθρώπινες απώλειες που προκλήθηκαν στη Γκουέρνικα ήταν πολύ λιγότερες από ό,τι σε άλλες πόλεις που βομβαρδίστηκαν από τους Γερμανούς κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως η Βαρσοβία και το Ρότερνταμ.

7. Πώς έγινε διάσημη η Γκουέρνικα

Η Γκουέρνικα έγινε γρήγορα ένα παγκοσμίως διάσημο αντιπολεμικό σύμβολο. Η Ισπανική κυβέρνηση παρήγγειλε έναν ζωγραφικό πίνακα στον Πάμπλο Πικάσο, τον σπουδαιότερο εν ζωή καλλιτέχνη της εποχής. Ο Πικάσο ήταν φίλα προσκείμενος στην αριστερή κυβέρνηση της Ισπανίας και είχε καταδικάσει δημόσια τον Φράνκο.

Ο Πικάσο ήταν τόσο εξοργισμένος με όσα συνέβησαν στη Γκουέρνικα που ολοκλήρωσε τον πίνακα μέσα σε δύο μήνες (Μάιος με Ιούνιος 1937) προκειμένου να σταλεί στη Διεθνή 'Εκθεση του Παρισιού, όπως του το είχε ζητήσει η ισπανική Δημοκρατική κυβέρνηση. Η «Γκουέρνικα» σήμερα θεωρείται πλέον ως ένα από τα επιδραστικότερα και σπουδαιότερα έργα τέχνης του 20ου αιώνα. H «Γκουέρνικα» εκτίθεται σήμερα στο Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofia στη Μαδρίτη. Bρισκόταν στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜοΜΑ) επί περίπου 40 χρόνια και επεστράφη στην Ισπανία αφού κατέρρευσε το φρανκικό καθεστώς.

Μια πολεμική ανταπόκριση με σημασία

Ο Αυστραλός δημοσιογράφος - πολεμικός ανταποκριτής Νόελ Μονκς έχει γράψει ένα συγκλονιστικό ρεπορτάζ περιγράφοντας τον βομβαρδισμό της Γκουέρνικα: «Πέρασα μέσα από την Γκουέρνικα γύρω στις τρεισήμισι το απόγευμα. Η κίνηση ήταν μεγάλη. Είχε παζάρι. Διασχίσαμε την πόλη και πήραμε ένα δρόμο που θα μας έβγαζε κοντά στην Mαρκουίνα,  όπου από όσο γνωρίζαμε γινόταν μάχη.  Η μάχη υπήρχε πράγματι, αλλά η Μαρκουίνα όχι! Είχε ισοπεδωθεί από βομβαρδιστικά! Βρισκόμασταν 20 χιλιόμετρα ανατολικά της Γκουέρνικα, όταν πάνω από τις κορυφές των λόφων πρόβαλε ένα σμήνος αεροπλάνων. Καμιά δεκαριά βομβαρδιστικά πετούσαν ψηλά… Είμασταν 15 χιλιόμετρα μακριά από την πόλη, όταν είδα στον ουρανό την αντανάκλαση από τις φλόγες της Γκουέρνικα, καθώς πλησιάζαμε. Άντρες, γυναίκες και παιδιά κάθονταν ζαλισμένοι δεξιά και αριστερά από το δρόμο. Είδα έναν ιερέα ανάμεσα σε μία ομάδα ανθρώπων. Σταμάτησα το αυτοκίνητο και τον πλησίασα. «Τι έγινε πάτερ» ρώτησα. Το πρόσωπό του ήταν μαυρισμένο, τα ρούχα του σκισμένα. Δεν μπορούσε να μιλήσει Απλώς έδειξε τις φλόγες και μετά ψιθύρισε «…αεροπλάνα, βόμβες πολύ, πολύ».

»Ήμουν ο πρώτος ανταποκριτής πού έφτασε στην Γκουέρνικα και στρώθηκε αμέσως στη δουλειά από τους βάσκους στρατιώτες, που μάζευαν καρβουνιασμένα πτώματα. Κάποιοι από τους στρατιώτες έκλαιγαν σαν παιδιά. Παντού καπνός και φωτιά και μυρωδιά καμένης ανθρώπινης σάρκας. Παντού σπίτια που κατέρρεαν μέσα στην πύρινη κόλαση. Στην πλατεία, τη σχεδόν περικυκλωμένη από ένα πύρινο τείχος, βρίσκονταν κάπου 100 άνθρωποι. Οδύρονταν και έκλαιγαν και κουνούσαν το σώμα τους μπρος-πίσω. Ένας μεσόκοπος μιλούσε αγγλικά. Μου είπε «…στις τέσσερις, πριν κλείσει η αγορά ήρθαν πολλά αεροπλάνα, έριξαν βόμβες. Μερικά κατέβηκαν χαμηλά και γάζωσαν τους δρόμους».

»Μέσα σε 24 ώρες, όταν η θλιβερή ιστορία θα γινόταν γνωστή σε όλο τον κόσμο, ο Φράνκο θα κατηγορούσε αυτούς τους κεραυνοβολημένους ανθρώπους ως ψεύτες! Και κάποιοι Βρετανοί, θεωρούμενοι ειδικοί, θα έρχονταν δέκα εβδομάδες μετά, όταν η μυρωδιά της καμένης ανθρώπινης σάρκας θα είχε αντικατασταθεί από τη μυρωδιά του πετρελαίου, που είχε χυθεί εδώ και εκεί στα ερείπια. «Η Γκουέρνικα πυρπολήθηκε  εκ προθέσεως από τους κομμουνιστές», αποφάνθηκαν με περισσή σπουδή!».

Και έσπευσαν να γυρίσουν στην πατρίδα τους όπου τους καρτερούσε η Ιστορία… Και οι «Γκουέρνικες» αυτής της Γης, όσο περνούν τα χρόνια, πολλαπλασιάζονται και οι «Φράνκοι» ξεπετάγονται σαν τα κεφάλια της Λερναίας Ύδρας και οι χαροκαμένοι άμαχοι κάνουν ουρά, άλλοι στις πύλες του Παραδείσου, κι άλλοι στο απύθμενο βάραθρο της Κόλασης της ανθρώπινης ματαιοδοξίας!