Η νέα κούρσα των πυρηνικών εξοπλισμών

Ο Αϊνστάιν ρωτά τον Οπενχάιμερ στο κλείσιμο της ομώνυμης ταινίας, «Και τώρα τι;» Κι εκείνος λέει, «Πιστεύω ότι το κατορθώσαμε», εννοώντας ότι ο κόσμος πλέον έχει τα μέσα της πλήρους αυτοκαταστροφής του. Ο ίδιος μετά την πρώτη ατομική δοκιμή απήγγειλε ένα στίχο του ιερού κειμένου του Ινδουισμού Μπαγκαβάντ Γκίτα: «Έγινα θάνατος τώρα, εξολοθρευτής των κόσμων». Εβδομήντα οκτώ χρόνια μετά το λόγια αυτά ισχύουν πλήρως. Η νέα κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών είναι σε εξέλιξη.

Από τη στιγμή της σχάσης του ατόμου οι επιστήμονες γνώριζαν ότι ήταν ζήτημα χρόνου η τεράστια πυρηνική ενέργεια να χρησιμοποιηθεί για στρατιωτικούς σκοπούς. Σήμερα έχουμε εννέα πυρηνικές δυνάμεις: Ρωσία, ΗΠΑ, Κίνα, Γαλλία, Βρετανία, Ινδία, Πακιστάν, Ισραήλ και Β. Κορέα με συνολικά περίπου 13.000 βόμβες, αρκετές να εξαφανίσουν οτιδήποτε ζωντανό. Η Ρωσία έχει 6.000 πυρηνικές βόμβες εκ των οποίων οι 1.584 σε ανάπτυξη (έτοιμες για εκτόξευση σε λίγα λεπτά) και οι ΗΠΑ 5.400 βόμβες με 1.744 σε ανάπτυξη. Οι δύο χώρες κατέχουν το 90% όλων των πυρηνικών όπλων.

Πολλές πυρηνικές κεφαλές μεταφέρονται σε υποβρύχια που διαρκώς περιπολούν κρυμμένα στα βάθη των ωκεανών επί μήνες. Ένα αμερικανικό υποβρύχιο μεταφέρει δύναμη πυρός μεγαλύτερη όλων των βομβών του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου συμπεριλαμβανομένων εκείνων της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι.

Το 1985 ο αριθμός πυρηνικών όπλων ήταν περίπου 63.000. Χάρις κυρίως στις συμφωνίες Ρωσίας και ΗΠΑ ο αριθμός αυτός σήμερα είναι πολύ μικρότερος. Κάτι όμως αλλάζει. Η τελευταία συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών για τον περιορισμό των στρατηγικών όπλων, New START εκπνέει τον Φεβρουάριο 2026 και οι προοπτικές ανανέωσής της είναι ελάχιστες, ειδικά μετά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, τη στιγμή που το ΝΑΤΟ απερίσκεπτα έφτανε στα σύνορα της Ρωσίας. Στρατηγικά είναι τα όπλα που προορίζονται για να καταστρέψουν τη στρατιωτική υποδομή του αντιπάλου, έχουν υψηλή εκρηκτική ισχύ και μπορούν να ταξιδεύουν χιλιάδες χιλιόμετρα πάνω σε βαλλιστικά βλήματα. Σε αντίθεση, τα τακτικά όπλα είναι μικρότερα και η αποστολή τους είναι οι άμεσοι στρατιωτικοί στόχοι όπως μια μάχη.

Οι δύο υπερδυνάμεις δαπανούν σήμερα τρισεκατομμύρια για τον εκσυγχρονισμό των οπλοστασίων τους τα οποία με τα χρόνια παλαιώνουν. Ταυτόχρονα η Κίνα που κατέχει περίπου 350 όπλα, έχει αποδυθεί σε νέους εξοπλισμούς για να τα αυξήσει, κατά εκτιμήσεις του Αμερικανικού Πενταγώνου, σε 1.500.

Τα σύγχρονα πυρηνικά όπλα έχουν γίνει ακριβέστερα, μικρότερα και δυσκολότερα στον εντοπισμό -χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να βάλουν κάποιο ηγέτη στον πειρασμό να τα πυροδοτήσει με τρομακτικές συνέπειες. Επί πλέον, η δυνατότητα να διεξάγονται οι πόλεμοι μέσω υπολογιστών με την τεχνητή νοημοσύνη αυξάνει την πιθανότητα μη αναστρέψιμου σφάλματος. Καθώς οι δίαυλοι επικοινωνίας ΗΠΑ και Ρωσίας βαθμιαία εκλείπουν ένα παγκόσμιο ολοκαύτωμα γίνεται πιθανότερο.

Οι πόλεμοι σήμερα διεξάγονται από ανθρώπους με τεράστια αυτοπεποίθηση, αλαζονεία, ισχυρή αίσθηση ανωτερότητας και την πεποίθηση ηθικής αποστολής, όλα στοιχεία αυταπάτης. Η Ουκρανία, η Υεμένη, η Συρία, το Αφγανιστάν και το Ιράκ είναι μερικά παραδείγματα όπου όλες οι αυταπάτες αυτών που άρχισαν τους πολέμους οδήγησαν στη μιζέρια και στον θάνατο εκατοντάδες εκατομμύρια αθώους.

Οι σύγχρονες δημοκρατίες είναι κυρίως καθεστώτα θεατών. Ο δήμος, εμείς δηλαδή, είμαστε συνήθως παρατηρητές των αποφάσεων που παίρνει μια μικρή ομάδα και μόνο καλούμαστε να ψηφίζουμε ανά τακτά διαστήματα τους εκπροσώπους μας. Πολλές χώρες έχουν χάσει και αυτά τα προσχήματα της δημοκρατίας καταπατώντας βασικές ελευθερίες όπως η Ρωσία, η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Τουρκία, η Ινδία και δεκάδες άλλες. Ποτέ και σε καμιά χώρα δεν υπήρξε έλλειψη γραφειοκρατών χωρίς φαντασία έτοιμων να καταπιέσουν όταν τους δίνονταν οι κατάλληλες συνθήκες.

Υπάρχει όμως ένας τεράστιος ελέφαντας στο δωμάτιο. Ο μικρός γαλάζιος πλανήτης μας καίγεται καθημερινά από την περιβαλλοντική κρίση και μπορεί να τερματίσει την ιστορία του με τα πυρηνικά όπλα. Χρειαζόμαστε επειγόντως ηγέτες που συνομιλούν αντί να μάχονται ο ένας τον άλλο. Το έκαναν αυτό με επιτυχία οι πλέον απίθανοι άνθρωποι, ο Γκορμπατσόφ και ο Ρέγκαν, και πέτυχαν τεράστιες μειώσεις των πυρηνικών οπλοστασίων. Δεν χρειαζόμαστε «αρίστους» που ζουν στο κέλυφος της αυταπάτης τους. Καθώς γράφουν οι πολιτικοί επιστήμονες Larry Bartels και Christopher Achen, ο δεύτερος ομότιμος καθηγητής του Πρίνστον: «Η ιστορική πραγματικότητα χωρίς αμφιβολία δείχνει ότι οι μορφωμένοι, συμπεριλαμβανομένων των εξαιρετικά μορφωμένων, έχουν διαπράξει σφάλματα στις ηθικές και πολιτικές τους αποφάσεις τόσο συχνά όσο οιοσδήποτε άλλος». «Οι γνωστικές προκαταλήψεις δεν σέβονται τα ακαδημαϊκά προσόντα», συμπληρώνει ο καθηγητής του Καίμπριτζ, David Runciman. Αυτά από κάποιους αρίστους χωρίς εισαγωγικά. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και ο Γεώργιος Καραϊσκάκης θα χαμογελούσαν ακούγοντάς τους.