Καρκίνος: Νικώντας τον μέσα από τους ήχους - Νέα εποχή στη θεραπεία χωρίς χειρουργικές επεμβάσεις

Πολλά πράγματα συμβαίνουν τυχαία στη ζωή, αλλά αυτό ήταν από τα πιο σημαντικά. Αν η Zhen Xu δεν είχε ενοχλήσει τους συναδέλφους της στο εργαστήριο, ίσως να μην είχε ανακαλύψει ποτέ μια πρωτοποριακή θεραπεία για τον καρκίνο του ήπατος.

Ως διδακτορική φοιτήτρια βιοϊατρικής μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν στις ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Xu προσπαθούσε να βρει έναν τρόπο για τους γιατρούς να καταστρέφουν και να αφαιρούν τον παθολογικό ιστό χωρίς να χρειάζονται επεμβατική χειρουργική επέμβαση. Κατέληξε στην ιδέα να χρησιμοποιήσει ηχητικά κύματα υψηλής συχνότητας – δηλαδή υπερήχους – για να διαλύσει μηχανικά τον ιστό και δοκίμαζε τη θεωρία της σε καρδιές χοίρων.

Οι υπέρηχοι δεν ακούγονται στο ανθρώπινο αυτί, αλλά η Xu χρησιμοποιούσε έναν τόσο ισχυρό ενισχυτή στα πειράματά της, που οι άλλοι ερευνητές με τους οποίους μοιραζόταν το εργαστήριο άρχισαν να παραπονιούνται για τον θόρυβο.

«Παρόλα αυτά, τίποτα δεν είχε λειτουργήσει», λέει. Έτσι, αποφάσισε να ικανοποιήσει τους συναδέλφους της αυξάνοντας τη συχνότητα των παλμών υπερήχων, κάτι που θα έφερνε το επίπεδο του ήχου εκτός του εύρους της ανθρώπινης ακοής.

«Νόμιζα ότι ονειρευόμουν»

Προς μεγάλη της έκπληξη, η αύξηση του αριθμού των παλμών ανά δευτερόλεπτο όχι μόνο ήταν λιγότερο ενοχλητική για τους γύρω της, αλλά και πιο αποτελεσματική στον ζωντανό ιστό από την προσέγγιση που είχε δοκιμάσει προηγουμένως. Καθώς παρακολουθούσε, εμφανίστηκε μια τρύπα στον ιστό της καρδιάς του χοίρου μέσα σε λιγότερο από ένα λεπτό. «Νόμιζα ότι ονειρευόμουν», λέει η Xu, που σήμερα είναι καθηγήτρια Βιοϊατρικής Μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν.

Τι είναι η ιστοτριψία

Δεκαετίες αργότερα, η τυχαία ανακάλυψη της Xu, γνωστή ως ιστοτριψία, είναι μία από τις πολλές μεθόδους που χρησιμοποιούν υπερήχους και που σηματοδοτούν μια νέα εποχή στην προηγμένη θεραπεία του καρκίνου, προσφέροντας στους γιατρούς μη επεμβατικές μεθόδους για την εξάλειψη των καρκινικών όγκων με τη χρήση ήχου αντί για χειρουργική επέμβαση.

Η ιστοτριψία εγκρίθηκε από την Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) για τη θεραπεία όγκων του ήπατος τον Οκτώβριο του 2023. Τον επόμενο χρόνο, μια μικρή μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από την HistoSonics, την εταιρεία που ιδρύθηκε για την εμπορική αξιοποίηση της τεχνολογίας της Xu, διαπίστωσε ότι η μέθοδος αυτή είχε τεχνική επιτυχία στο 95% των όγκων του ήπατος. Αν και είναι πιθανές παρενέργειες που κυμαίνονται από κοιλιακό άλγος έως εσωτερική αιμορραγία, οι έρευνες δείχνουν ότι οι επιπλοκές είναι σπάνιες και η μέθοδος είναι γενικά ασφαλής και αποδεκτή από την επιστημονική κοινότητα.

Τον Ιούνιο, το Ηνωμένο Βασίλειο έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που ενέκρινε την ιστοτριψία. Η θεραπεία διατέθηκε στο Εθνικό Σύστημα Υγείας (NHS) στο πλαίσιο της πιλοτικής φάσης του προγράμματος Innovative Devices Access Pathway για κλινικές ανάγκες που δεν έχουν καλυφθεί.

«Οι άνθρωποι θεωρούν τους υπέρηχους ως απεικόνιση», λέει η Julie Earl, κύρια ερευνήτρια στην ομάδα βιοδεικτών και εξατομικευμένης προσέγγισης του καρκίνου στο ισπανικό Ινστιτούτο Ramon y Cajal.

Ωστόσο, σύμφωνα με την ίδια, ένας αυξανόμενος αριθμός ερευνών υποδηλώνει ότι μπορεί επίσης να καταστρέψει όγκους, να καταστείλει μεταστατικές ασθένειες (καρκίνοι που έχουν εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος) και να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα άλλων θεραπειών κατά του καρκίνου – όλα αυτά χωρίς να υποβληθεί ο ασθενής σε χειρουργική επέμβαση.

Πώς λειτουργεί ο υπέρηχος

Για πολλούς ανθρώπους, η λέξη «υπέρηχος» προκαλεί άμεσες συνειρμούς με τις υπερηχογραφίες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Για να δημιουργηθεί μια ιατρική εικόνα όπως μια υπερηχογραφία, ένας φορητός μορφοτροπέας στέλνει ηχητικά κύματα υψηλής συχνότητας στο σώμα, όπου ανακλώνται από τους ιστούς στο εσωτερικό του. Ένας αισθητήρας στη συσκευή συλλαμβάνει τα κύματα που ανακλώνται, μετατρέποντας τη δραστηριότητά τους σε ηλεκτρικά σήματα, τα οποία στη συνέχεια χρησιμοποιούνται για να δημιουργήσουν μια εικόνα του τι συμβαίνει κάτω από το δέρμα.

Στη θεραπεία του καρκίνου, τα κύματα υπερήχων συγκεντρώνονται σε μια μικρή περιοχή ενός όγκου για να τον καταστρέψουν.

Αυτοί οι παλμοί δημιουργούν μικροσκοπικές μικροφυσαλίδες που διαστέλλονται και στη συνέχεια καταρρέουν σε μικροδευτερόλεπτα, διαλύοντας τον ιστό του όγκου.

Για τη θεραπεία του καρκίνου του ήπατος, οι συσκευές ιστοτριψίας διοχετεύουν κύματα υπερήχων σε μια εστιακή ζώνη περίπου δύο επί τέσσερα χιλιοστά. «Περίπου όσο η μύτη του μαρκαδόρου σας», λέει η Xu. Στη συνέχεια, ένας ρομποτικός βραχίονας καθοδηγεί τον μορφοτροπέα πάνω από τον όγκο για να στοχεύσει τη σωστή περιοχή.

Ο υπέρηχος εκπέμπεται σε γρήγορες εκρήξεις. Οι παλμοί δημιουργούν μικροσκοπικές «μικροφυσαλίδες» που διαστέλλονται και στη συνέχεια καταρρέουν σε μικροδευτερόλεπτα, διαλύοντας τον ιστό του όγκου. Ακολούθως, το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς είναι σε θέση να καθαρίσει τα υπολείμματα.

Τα αναπάντητα ερωτήματα

Η όλη διαδικασία είναι γρήγορη, μη τοξική και μη επεμβατική, επιτρέποντας συνήθως στους ασθενείς να επιστρέψουν στο σπίτι τους την ίδια μέρα, λέει η Xu. Αν και ο ακριβής χρόνος θεραπείας ποικίλλει, οι περισσότερες διαδικασίες διαρκούν από μία έως τρεις ώρες, σύμφωνα με την HistoSonics. Οι όγκοι συχνά καταστρέφονται σε μία μόνο συνεδρία, αν και οι ασθενείς με πολλαπλές ή μεγαλύτερες βλάβες μπορεί να χρειαστούν περισσότερες.

Αν και τα οφέλη της είναι πολλά υποσχόμενα, υπάρχουν αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με την ιστοτριψία. Δεν έχουμε ακόμη στα χέρια μας αξιόπιστα μακροπρόθεσμα δεδομένα σχετικά με την επανεμφάνιση του καρκίνου μετά τη θεραπεία. Ορισμένοι ερευνητές έχουν εκφράσει ανησυχίες σχετικά με το ενδεχόμενο η ιστοτριψία να προκαλέσει την ανάπτυξη νέων καρκινικών όγκων, καθώς οι όγκοι διαλύονται μέσα στο σώμα, πράγμα που σημαίνει ότι μπορούν να μεταφερθούν σε άλλες περιοχές. Ωστόσο, αυτή η ανησυχία δεν έχει επιβεβαιωθεί μέχρι στιγμής σε μελέτες σε ζώα.

Η ιστοτριψία μπορεί επίσης να μην είναι αποτελεσματική σε όλους τους τύπους καρκίνου, σύμφωνα με τις μέχρι τώρα έρευνες. Τα οστά μπορούν να εμποδίσουν την πρόσβαση των υπερήχων στην επιθυμητή πηγή, ενώ η χρήση της ιστοτριψίας σε όργανα που περιέχουν αέρια, όπως οι πνεύμονες, μπορεί να είναι επικίνδυνη, καθώς ενδέχεται να προκαλέσει βλάβη σε γειτονικούς υγιείς ιστούς. Ωστόσο, η HistoSonics μελετά επί του παρόντος την ιστοτριψία ως πιθανή θεραπεία για όγκους των νεφρών και του παγκρέατος.

Με δεδομένο ότι οι μεταστατικοί καρκίνοι είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστούν καθώς έχουν προσβληθεί διάφορα όργανα και δεν αρκεί πλέον η αφαίρεση ενός μόνο όγκου, μια κατεύθυνση για μελλοντική έρευνα θα ήταν οι κλινικοί γιατροί να μπορούν κάποια μέρα να χρησιμοποιήσουν τους υπερήχους για να εξαναγκάσουν έναν όγκο να αποκαλυφθεί, διαλύοντάς τον, επιτρέποντας στο ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίσει τα χαρακτηριστικά του και να ξεκινήσει μια συστηματική επίθεση κατά των καρκινικών κυττάρων σε άλλα μέρη του σώματος. Αυτό πρέπει να δοκιμαστεί σε κάθε είδους κλινικές δοκιμές, αλλά θεωρητικά, οι γιατροί θα μπορούσαν να «θεραπεύσουν 10, 15, 20 όγκους απλά θεραπεύοντας έναν όγκο.

Νέα δεδομένα στην Ογκολογία

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι δοκιμές με υπερήχους και ανοσοθεραπεία βρίσκονται ακόμη σε σχετικά αρχικό στάδιο. Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται πολύ περισσότερη έρευνα για να γνωρίζουμε αν, πότε και πώς αυτή η συνδυαστική προσέγγιση θα μπορούσε να αλλάξει τη φροντίδα των ασθενών.

Ωστόσο, οι μέθοδοι με υπερήχους που χρησιμοποιούνται ήδη σηματοδοτούν μια νέα εποχή στην Ογκολογία, η οποία στοχεύει στην αντικατάσταση ή τουλάχιστον στη βελτίωση αποτελεσματικών αλλά καταστροφικών θεραπειών όπως η χειρουργική επέμβαση, η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία.

Ο υπέρηχος δεν είναι «μαγική θεραπεία» για τον καρκίνο, λέει η Xu. Όπως κάθε ιατρική θεραπεία, έχει μειονεκτήματα και ελλείψεις. Αλλά όπως κατάφερε να απαλλάξει τους συναδέλφους της στο εργαστήριο από τον ενοχλητικό θόρυβο πριν από δεκαετίες, η Xu ελπίζει ότι η ανακάλυψή της – και εκείνες άλλων επιστημόνων – θα βοηθήσουν τους ασθενείς να αποφύγουν περιττά βάσανα τα επόμενα χρόνια.

Με πληροφορίες από BBC

Διαβάστε ακόμη

Δραματικές ώρες στη Λακωνία: Γυναίκα ανεβαίνει σε ταράτσα για να δώσει φαγητό στην εγκλωβισμένη μητέρα της

Κακοκαιρία Byron: Τι θα γίνει με τον μισθό όσων δεν μπόρεσαν να πάνε στη δουλειά τους

Πανικός στη αεροσκάφος: Φωτιά σε διάδρομο απογείωσης γέμισε με καπνούς Airbus A320 με 180 επιβαίνοντες

Mega deal στα σκαριά στον τομέα της ψυχαγωγίας: Η Netflix κοντά στην αγορά της Warner Bros!