Κορονοϊός: Οι επιπτώσεις της πανδημίας και του lockdown στην ψυχική υγεία

Στις 11 Μαρτίου του 2020 η μολυσματική νόσος του κορονοϊού (COVID-19) κηρύχτηκε πανδημία από το Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Κατά την διάρκεια των προηγούμενων αιώνων ιστορικά καταγεγραμμένες πανδημίες ήταν οι μολυσματικές ασθένειες της ευλογιάς, της φυματίωσης, της πανώλης, του HIV, η γρίπη του 1918-1920 και η γρίπη του 2009. Όλες είχαν κοινό χαρακτηριστικό την γρήγορη εξάπλωση τους με υψηλά μάλιστα νούμερα θανάτων σε παγκόσμια κλίμακα.

Στην Ελλάδα λόγω του κορονοϊού βιώσαμε για δύο και πλέον μήνες τις δυσκολίες και τις επιπτώσεις της υποχρεωτικής καραντίνας μένοντας στο σπίτι. Σήμερα, λόγω της ραγδαίας αύξησης των κρουσμάτων καλούμαστε εκ νέου να διατηρήσουμε την ψυχολογική μας ισορροπία προκειμένου να αντιμετωπίσουμε το δεύτερο κύμα αναμέτρησης με τον «αόρατο» εχθρό, ευελπιστώντας να περιοριστεί η μετάδοση του έως να παύσει επιστημονικά η εισβολή του στο ανθρώπινο σώμα μέσω ενός εμβολίου. 

Πέρα των οικονομικών συνεπειών δεν μπορούμε να μη λάβουμε υπ’ όψιν τις βιο-ψυχο-κοινωνικές επιπτώσεις που προκαλεί η πανδημία. Είναι απίθανο να μην επηρεαστούμε από τον νέο εγκλεισμό μας, από όλα όσα αναπαράγονται καθημερινά από τα ΜΜΕ σχετικά με τις ανησυχίες των ιατρών, με τον αυξανόμενο αριθμό των κρουσμάτων ή ακόμα και των θανάτων που εγκλωβίζονται στο υποσυνείδητό μας ενεργοποιώντας πολλές σκέψεις αλλά και αντιδράσεις που δεν μπορούν να εξηγηθούν παρά μόνο από τους ειδικούς.

Ο Παναγιώτης Παπαθανασίου, Ψυχολόγος Δημόσιας Υγείας του ΕΣΥ εξηγεί στο ethnos.gr με απλά και κατανοητά λόγια όλα όσα αφορούν αυτήν την πολυδιάστατη απειλητική πραγματικότητα που καθημερινά βιώνουμε, με ή χωρίς εγκλεισμό.

• Πόσο επηρεάζεται η ψυχοσύνθεση ενός ανθρώπου από τις αιφνίδιες αλλαγές των συνθηκών ζωής;

Δεν είναι φυσιολογικό να περάσει εύκολα μέσα σε μια ψυχοσύνθεση κάτι που είναι αποδεδειγμένα «επιθετικό». Κανένας λαός στον κόσμο δεν μπορεί να αντιμετωπίσει άμεσα αιφνίδιες αλλαγές όπως είναι η σοβαρή ασθένεια Covid19. Ακόμα και οι Γιαπωνέζοι που είναι ένας πειθαρχημένος λαός και έχει μάθει να υπακούει σε κοινωνικές νόρμες, εκφράζουν την ανησυχία τους για τον συγκεκριμένο ιό.

Στη χώρα μας, η Δημόσια έρευνα του Πανεπιστήμιου Αθηνών που έγινε από τις 10 έως 13 Απριλίου σε 3.000 άτομα με θέμα τις ψυχολογικές αντιδράσεις που σχετίζονται με τον κορονοϊό, κατέγραψε ότι το 35,7% των ανθρώπων είχαν υψηλό φόβο, το 22,8% συναισθήματα κατάθλιψης και το 77% αρκετά σοβαρό άγχος. Οι γυναίκες παραδείγματος χάριν ανησυχούν περισσότερο από τους άντρες, οι ηλικιωμένοι ανησυχούν περισσότερο από τους νέους ενώ οι κάτω των 30 που δεν έχουν το φόβο ενός επικείμενου θανάτου δεν δείχνουν σημάδια κατάθλιψης και είναι αυτοί που αποτελούν κοινωνικά τους λιγότερο υπεύθυνους. 

Ενδεικτικά να προσθέσουμε ότι υπάρχουν δύο κατηγορίες συμπεριφορικής προσέγγισης. Η πρώτη αντιπροσωπεύει ανθρώπους που έχουν έντονη συναισθηματική αντίδραση λόγω της μη επαρκής γνώσης του κορονοϊού και εκφράζονται με πανικό, στεναχώρια ή ιδιαίτερη ανησυχία, ενώ στην άλλη βρίσκονται εκείνοι που έχουν υψηλή γνώση της ασθένειας και οι συναισθηματικές τους αντιδράσεις είναι εντός των φυσιολογικών ορίων.

Η αλήθεια είναι ότι 80% των κρουσμάτων με κορονοϊό θα είναι ασυμπτωματικά ή θα έχουν ήπια νόσο, 15% θα νοσήσουν και 5% θα χρειαστούν εντατική. Ο κορονοϊός δυστυχώς κολλάει πάρα πολύ εύκολα και δεν αποτελεί μία απλή γρίπη. Είναι χειρότερος από το κοινό κρυολόγημα και επειδή τα κρούσματα πολλαπλασιάζονται καθημερινά είναι μεγάλος ο φόβος να «μπλοκάρει» το Σύστημα Υγείας.

• Χωρίς ανθρώπινη αλληλεπίδραση δημιουργείται κοινωνική μοναξιά. Πως μπορεί η απομόνωση και το άγχος να αντιμετωπιστούν στους ψυχολογικά «ευαίσθητους» ανθρώπους;

Αν μιλάμε για τους ειδικούς πληθυσμούς όπως είναι οι ψυχιατρικοί ασθενείς εκεί υπάρχει πρόβλημα γιατί κόπηκαν πολλές από τις δραστηριότητες που είχαν. Έκλεισαν τα Κέντρα Ημέρας λόγω του κορονοϊού όπου οι ασθενείς έβρισκαν απασχόληση σε συγκεκριμένο θεραπευτικό περιβάλλον. Τώρα είναι απομονωμένοι στα σπίτια τους οπότε φυσικό είναι να εντείνονται τα ψυχολογικά ή τα ψυχιατρικά τους προβλήματα και προσβλέπουμε στην οικογενειακή στήριξη. Αν όμως δεν υπάρχει οικογένεια τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο δύσκολα.

Ας μην ξεχνάμε την περίπτωση του υπεύθυνου του γηροκομείου στη Θεσσαλονίκη, ο οποίος αυτοκτόνησε επειδή θεώρησε προσωπική του ευθύνη το ότι πέρασε ο κοροναϊός μέσα στο θεραπευτήριο. Το συγκεκριμένο περιστατικό δείχνει πώς ένας άνθρωπος μπορεί να αντιδράσει στα άκρα για τον κορονοϊό άρα πόσο πιο εύκολο θα είναι για έναν ψυχιατρικά ασθενή να αντιδράσει παρόμοια. Η απομόνωση είναι το χειρότερο πράγμα και πάντα επαυξάνει το άγχος και τον φόβο. Εκεί χρειάζεται το κοινωνικό πρόσωπο της οικογένειας ή της κοινωνίας για να βοηθηθεί κάποιο άτομο το οποίο είναι υπερευαίσθητο στις αλλαγές.

• Στην αρχή της πανδημίας συντελέστηκε κοινωνικός στιγματισμός στα άτομα που νόσησαν. Είναι η κάθε ασθένεια ένας δείκτης ταυτότητας και γιατί;

Κάθε ασθένεια θα μπορούσε να γίνει δείκτης για το πώς συμπεριφερόμαστε στους άλλους. Πολλώ δε μάλλον όταν αναφερόμαστε σε μια ασθένεια που είναι μολυσματική. Εκεί επαυξάνονται οι αρνητικές συμπεριφορές και οι αντιδράσεις επειδή υπάρχουν άνθρωποι με νευρωτικές ιδιοσυγκρασίες που φοβούνται και ανησυχούν υπερβολικά για τον εαυτό τους. Είναι αυτοί που θα ζητήσουν τον λόγο ισχυριζόμενοι ότι κάποιοι ρισκάρουν τη ζωή των άλλων. Είναι οι ίδιοι που θα ξεσπάσουν εναντίον των υπολοίπων με μεγαλύτερο μένος γιατί δεν διαθέτουν διαχειρίσιμη συναισθηματική αντίδραση αλλά ούτε την κατάλληλη γνώση σχετικά με τον κορονοϊό.

Μπορεί να μη συμβαίνει το ίδιο με μια καρδιοπάθεια που δεν κολλάει όμως στιγματισμός υπάρχει για όλες τις μολυσματικές ασθένειες όπως και για τις ηπατίτιδες όταν κάποιος γνωρίζει ότι ο άλλος είναι φορέας ή νοσεί. Το ίδιο είχε συμβεί και με το AIDS όπου και εκεί υπήρξε στιγματισμός.

• Ποιες κοινωνικές αντιδράσεις αναπτύσσονται ως ασυνείδητες ψυχολογικές άμυνες;

Είναι αυτές που παρατηρούμε να εκδηλώνονται με την άρνηση ή τις θεωρίες συνωμοσίας. Οι ενδείξεις φανερώνουν ότι όσοι είναι αρνητές δεν εκφράζουν μια απλή ψυχολογική αντίδραση. Έρευνες που έγιναν στο εξωτερικό έδειξαν ότι τα άτομα που αρνούνται να συμμορφωθούν με τις κοινωνικές νόρμες ως προς την συγκεκριμένη ασθένεια έχουν και ψυχοπαθητικά στοιχεία στην προσωπικότητά τους δηλαδή είναι αντικοινωνικοί ή εγωκεντρικοί, δεν τους ενδιαφέρει το άλλο άτομο και αντιλαμβάνονται τον κόσμο μόνο μέσα από τη δική τους προσωπική αντίληψη. Χαρακτηριστικό είναι επίσης όσοι έχουν υπερβολικές συμπεριφορές ασφάλειας και η αντίδραση τους αυτή πυροδοτεί το φόβο.

Υπάρχουν βεβαίως και εκείνοι που δεν έχουν ενσυναίσθηση. Όμως η έλλειψη ενσυναίσθησης προς τον πλησίον δεν υπάρχει μόνο εν μέσω μιας πανδημίας αλλά και στην καθημερινότητά τους.

Σχετικά με τις θεωρίες συνωμοσίας να αναφέρουμε ότι στην Ελλάδα υπάρχουν πολλοί -ακόμα και κάτω των 25 ετών- τους οποίους συναντώ όχι μόνο σαν ψυχολόγος αλλά και στην προσωπική ζωή οι οποίοι αντιδρούν χρησιμοποιώντας ως επιχείρημα ότι υπάρχει διεθνής συνωμοσία, είναι κινεζική και έχει γίνει για να μας στερήσει τις πολιτικές και κοινωνικές ελευθερίες. Ο ίδιος ο Πρόεδρος Τραμπ ισχυρίστηκε ότι ο ιός είναι κινεζικού τύπου που σκοπό έχει να καταστρέψει την οικονομία της Ευρώπης. Και δεν είναι ο μόνος που το είπε, το ίδιο είχε πει και ο Πρόεδρος της Βραζιλίας Μπολσονάρου. Να προσθέσουμε εδώ ότι η Αμερική είναι χρεωμένη με 26.000.000 κρούσματα και ήδη έχει φτάσει τους 250.000 νεκρούς αντιθέτως η Κίνα έχει 91.000 κρούσματα. Στην ουσία αυτό που έκανε η Κίνα ήταν το ότι μέσα σε μία εβδομάδα έφτιαξε νοσοκομεία μόνο για τον κορονοϊό (κάτι το οποίο φαίνεται ότι δουλεύει) ώστε να μην υπάρξει διασπορά της νόσου στα γενικά νοσοκομεία, συν το γεγονός ότι έκανε και μια αυστηρή καραντίνα. Ας μην ξεχνάμε ότι ούτε στη Μέση Ανατολή, στην Ιορδανία, στον Λίβανο, στη Σαουδική Αραβία και στην Αφρική έχουμε πολλά κρούσματα και η εξέλιξη τους οδήγησε σε μια πολύ χαμηλή γραμμή με μόνη εξαίρεση το Ισραήλ που έχει υψηλά νούμερα. Τέλος υπήρξαν και κάποιοι γενετιστές που ισχυρίστηκαν ότι είναι αδύνατον αυτόν τον θανατηφόρο ιό να τον έχει φτιάξει η φύση.

Η πραγματικότητα είναι ότι μιλάμε για έναν επιθετικό ιό που έχει αρκετούς υποδοχείς στο σώμα όπως τα μάτια, τη μύτη, τον λάρυγγα, τα πνευμόνια και το γαστρεντερολογικό σύστημα που συνδέονται μεταξύ τους και αυτό είναι το πιο επικίνδυνο και θανατηφόρο κομμάτι. Εν τέλει, οι άνθρωποι ή που θα αρνούνται ή που θα αντιμετωπίζουν την ασθένεια με τη γνώση της πληροφορίας προσπαθώντας να προφυλαχτούν.

• Καλούμαστε καθημερινά να αποφεύγουμε να αγγίζουμε μέρη του προσώπου μας, αντικείμενα, κουμπιά ασανσέρ, διακόπτες, άλλους ανθρώπους κλπ. Αυτά δεν αποτελούν έναν φαύλο κύκλο που ψυχολογικά μας οδεύει στην αντίπερα όχθη;

Είναι αυτό που είπαμε και παραπάνω για όσους ασχολούνται σε υπερβολικό βαθμό με την ασφάλεια τους προσέχοντας και το παραμικρό προκειμένου να αντιμετωπίσουν την ασθένεια και ζουν μονίμως μέσα σε ένα καθεστώς φόβου που διαρκώς αυξάνεται. Πολλές φορές μια αρρωστοφοβία σε ψυχιατρικό πλαίσιο μπορεί να αποτελέσει εκδήλωση μιας άλλης σύγκρουσης που να μη φαίνεται έντονα μέσα σε μία πανδημία.

Υπάρχουν άτομα που δεν είχαν εμφανές ψυχιατρικό πρόβλημα προ πανδημίας οι οποίοι στις παρούσες συνθήκες εμφανίζουν μια έντονη ανησυχία προκειμένου να προφυλαχτούν από ασθένειες και έτσι το πρόβλημα βγαίνει στην επιφάνεια μέσω του ιού. Παραδείγματος χάριν κάποιος που έχει μικροβιοφοβία το πιθανότερο είναι να συνεχίσει να την έχει. Υπάρχουν όμως άνθρωποι που δεν είχαν εκδηλώσει κάποια ανησυχία πριν την κρίση ενώ εν μέσω κορωνοϊού απομονώνονται, δεν βγαίνουν έξω με φίλους και δεν πηγαίνουν πουθενά για τον απλούστατο λόγο ότι φοβούνται να μην κολλήσουν τον ιό. Αυτές είναι οι συμπεριφορές τις οποίες παρατηρούμε.

Σύμφωνα με τα στατιστικά της Ευρώπης το 50% των ανθρώπων δέχονται ψυχολογική πίεση και παρατηρείται ότι έχουν μέτριο έως σοβαρό άγχος εξαιτίας του κοροναϊού. Οι υπόλοιποι δεν έχουν. Αυτοί οι οποίοι είναι συνειδητοποιημένοι είναι και αυτοί που λαμβάνουν τις καλύτερες προφυλάξεις ενώ οι «νευρωτικοί» ή αλλιώς «ανώριμοι» είναι αυτοί που έχουν τις μεγαλύτερες ανασφάλειες. Όποιος ενημερώνεται, δεν ανησυχεί υπερβολικά και μπορεί να ελέγξει τα συναισθήματά του.

• Οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες, έτσι όπως διαμορφώνονται σήμερα, αυξάνουν τα ποσοστά κατάθλιψης και άγχους;

Εννοείται. Η ασθένεια του κορονοϊού έχει δυστυχώς συνέπειες στην οικονομία. Θέλω να πιστεύω ότι ο δυτικός κόσμος έχει τουλάχιστον ένα γερό αποθεματικό το οποίο θα μπορούσε να καλύψει το σοβαρό πρόβλημα ώστε να το χειριστούμε με διαφορετική νοοτροπία. Πώς λέμε επίταξης της ΜΕΘ; Θα μπορούσαμε να κάνουμε το ίδιο και στην οικονομία δηλαδή να κάνουμε ένα είδος επίταξης για να μπορέσουμε να συντηρήσουμε τον ψυχισμό μας.

• Γνωρίζουμε ότι οι κατηγορίες του κοινωνικού ιστού που αλληλεπιδρούν είναι: α) ο ανθρώπινος πληθυσμός β) οι γιατροί και οι νοσηλευτές  και γ) οι πολιτικοί που λαμβάνουν τις αποφάσεις. Ποια είναι «τρωτά» σημεία της κάθε κατηγορίας που θα έπρεπε να αποφευχθούν;

Η κατάσταση με τον κορονοϊό μας δοκιμάζει όλους. Από την άλλη μεριά όμως δεν είναι και Έμπολα. Το 80% του πληθυσμού δεν θα πάθει τίποτα και σε αυτό στηρίζονται όσοι δεν κρατάνε τις κοινωνικές αποστάσεις. Στη Σουηδία μιλώντας για την ανοσία της αγέλης θεωρούσαμε ότι πήγε καλύτερα οικονομικά από τις άλλες χώρες όμως τώρα αντιμετωπίζει πρόβλημα γιατί υπάρχει αύξηση κρουσμάτων.

Τον συγκεκριμένο ιό δεν τον ξέρουμε καλά γιατί μεταλλάσσεται εύκολα και μεταδίδεται επίσης πάρα πολύ εύκολα. Στο Βέλγιο λένε ότι έχει ήδη γίνει η μετάλλαξη του και ότι έγινε πιο ήπιος ως προς τα συμπτώματα όμως έχει αυξηθεί η δυνατότητα του να είναι μολυσματικός. Επίσης η τελευταία έρευνα που έγινε στην Αγγλία έδειξε ότι μετά το πρώτο τρίμηνο τα αντισώματα του ιού πέφτουν και στο εξάμηνο εξαφανίζονται. Αυτό μεταφράζεται ότι μπορεί να κολλήσουμε ξανά. Ακόμα ένα χαρακτηριστικό της ίδιας έρευνας δείχνει ότι ο ιός στο νοσηλευτικό προσωπικό της Αγγλίας δεν κολλάει τόσο εύκολα. Πιθανότατα οι υγειονομικοί επειδή χρησιμοποιούν τις μάσκες δέχονται μικρά φορτία του ιού οπότε διατηρούν συνεχώς αντισώματα στον οργανισμό τους. Το μυστικό φαίνεται να βρίσκεται στο μικρό φορτίο του ιού.

Όπως εξελίσσεται αυτή η πανδημία και φαίνεται πως ήρθε για να μείνει, αν τα αντισώματα δείχνουν να εξαφανίζονται στους έξι μήνες τότε το εμβόλιο που θα βγει θα πρέπει να επαναλαμβάνεται τουλάχιστον μια φορά το χρόνο και να είναι απαραιτήτως προσαρμοσμένο στην κάθε μετάλλαξη του κορονοϊού. Υπό αυτή την έννοια θα πρέπει κάθε φορά να έχει διαφορετική ταυτότητα.

Ίσως να ήταν καλό να παρθεί τώρα μια πολιτική απόφαση σύμφωνη με την ιατρική κοινότητα, προκειμένου να κάνουμε κι εμείς αυτό που έκαναν στην Κίνα δηλαδή νοσοκομεία ειδικά μόνο για τον κορονοϊό. Στην Αθήνα υπάρχει το Νταού Πεντέλης και το Λοιμωδών που θα μπορούσαν να διαμορφωθούν μόνο για ασθενείς COVID19 και να τους έχουμε όλους μαζί μέσα στο Σύστημα Υγείας. Βέβαια επιτάχθηκαν νοσοκομεία και ξενοδοχεία σαν καραντίνες.
Αν έχουν δοθεί δωρεές για να γίνουν ΜΕΘ, αυτές δεν είναι τόσο εύκολο να φτιαχτούν. Τώρα μεταφέρουμε προσωπικό ενώ θα έπρεπε να έχουν γίνουν προσλήψεις γιατρών και νοσηλευτών που να εξειδικεύονται στις ΜΕΘ.

• Πού βρισκόμαστε τώρα;

Βρισκόμαστε σε πόλεμο με τον κορονοϊό. Το οικονομικό κόστος έρχεται σε δεύτερο χρόνο. Η δουλειά των επιδημιολόγων και των λοιμωξιολόγων είναι να δίνουν κατευθύνσεις στους πολιτικούς, αυτά είναι τα κέντρα λήψης αποφάσεων. Επειδή όλα είναι θέμα διαχείρισης κρίσεων και στο παρελθόν έχουν επιλυθεί κρίσεις με μέτρα που έχουν δουλέψει και έχουν συνεργαστεί ομάδες, αυτό που ενδιαφέρει άμεσα όλους είναι να σταματήσει η διάδοση του ιού σε επικουρικό λόγο και χρόνο. Μερικές φορές ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνούνται μερικές οδηγίες μοιάζουν με το «αποφασίζουμε και διατάζουμε» αλλά ας μην ξεχνάμε ότι είναι ιατρικές οδηγίες για πρόληψη μιας μολυσματικής ασθένειας, δεν είναι φιλοσοφικές οδηγίες στο πώς θα μπορέσουμε να βελτιώσουμε τον κόσμο μας οπότε λογικό είναι να μοιάζουν με διαταγές. Και είναι διαταγές.

Οι πολιτικοί προσπαθούν να κρατήσουν τη χρυσή τομή μεταξύ οικονομίας και ασθένειας δηλώνοντας πως προτιμούν τη χασούρα στην οικονομία παρά στην υγεία. Αν όμως ξεφύγει η ασθένεια θα γίνουμε Μπέργκαμο. Αν νοσήσουν 20.000 άτομα τότε το Σύστημα Υγείας θα καταρρεύσει. Αν στην Αθήνα γίνει μια κρίση όμοια με της Θεσσαλονίκης ο κόσμος δεν θα έχει που να πάει. Τώρα αυτό προσπαθούμε να προστατεύσουμε. Πρέπει να τονίσουμε ότι οι ΜΕΘ της Αθήνας δεν αποτελούν αποκλειστικότητα του κορονοϊού. Όταν όλα είναι γεμάτα ποιος θα πάρει μια θέση στη ΜΕΘ; Ο καρδιοπαθής, το παιδί που θα πάθει τροχαίο ατύχημα με τη μηχανή, ή ένας ηλικιωμένος που χρήζει σοβαρής περίθαλψης;

• Πόσο επώδυνος είναι ο αγώνας των υγειονομικών;

Οι περιγραφές των ασθενών με κορονοϊό είναι ότι αισθάνονται να βυθίζονται κάτω από το νερό και να πνίγονται. Επειδή ο ιός αυτός έχει να κάνει με υποδοχείς που χτυπούν πολλά ζωτικά όργανα, μοιραία δημιουργεί εγκεφαλίτιδες ή νευρολογικά. Πολλοί ισχυρίζονται ότι σε πνευμονολογικό επίπεδο αφήνει χρόνια προβλήματα. 
Οι νοσηλευτές σηκώνουν ένα πολύ μεγάλο βάρος. Είναι δύσκολο κομμάτι η ΜΕΘ. Οι ασθενείς μπαίνουν μέσα μόνοι τους και οι γιατροί μαζί με το νοσηλευτικό προσωπικό καλούνται να αντικαταστήσουν και τους συγγενείς τους. Όσο παράξενο και αν ακούγεται αναλαμβάνουν και αυτόν τον ρόλο. Είναι ανθρώπινο.

Ένα σοβαρό θέμα είναι το να αρχίσουν να αυξάνονται και τα κρούσματα στο υγειονομικό προσωπικό. Εκεί θα είναι μεγάλη η απώλεια γιατί θα χάσουμε την δυνατότητα ανταπόκρισης αφού δεν υπάρχουν οι αντικαταστάτες τους. Δεν είναι εύκολο κάποιος που βγαίνει τώρα από τη Σχολή να μπει κατευθείαν στην Εντατική. Θα πρέπει πρώτα να ειδικευτεί και αυτό θέλει χρόνο. 

• Που μπορεί να οδηγήσει ο νέος εγκλεισμός;

Όταν έχουμε έναν μακροχρόνιο εγκλεισμό υπάρχει και άμεση κοινωνική επίδραση. Το πρώτο πράγμα που συμβαίνει είναι η αύξηση της χρήσης παράνομων ουσιών, διεγερτικών κατά κύριο λόγο. Αυτό είναι κάτι που παρατηρούμε. Έχει αυξηθεί η χρήση της κοκαΐνης και της αμφεταμίνης στην Αθήνα εν μέσω κορονοϊού και αυτό αποδεικνύεται στα λύματα της Ψυτάλλειας. Έγινε έρευνα και ανάλυση από τους υπονόμους σχετικά με τα φάρμακα που έχουν χρησιμοποιηθεί και τις απαντήσεις τις παίρνουμε από τα λύματα που είναι αξιόπιστος δείκτης.
Πιθανότατα ένας μακροχρόνιος εγκλεισμός να οδηγήσει στην αύξηση των περιστατικών αυτοκτονίας, ίσως σε ενδοοικογενειακή βία ακόμα και στην κακοποίηση παιδιών.

Αμέσως μετά την πρώτη καραντίνα είχαν καταγραφεί ποσοστά κακοποίησης. Επίσης τη στιγμή που αυξάνεται το άγχος αυξάνεται και η σύγκλιση μεταξύ ζευγαριών και αυτό είναι λογικό αφού όταν δεν μπορούν να συμβιώσουν αναγκάζονται να παραμένουν μαζί και δημιουργούνται περισσότερα προβλήματα.
Το σίγουρα είναι ότι θα δημιουργηθούν εντάσεις. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρχουν και τα θετικά. Παραδείγματος χάριν θα μάθουμε να συνεργαζόμαστε, θα ξαναθυμηθούμε την κοινωνική συλλογικότητα την οποία είχαμε χάσει ή την ατομική μοναδικότητα. Είναι πρόβλημα το ότι ενώ βρισκόμαστε εν μέσω κρίσης ξαναμπαίνουμε εκ νέου σε νέο εγκλεισμό. Στην Ευρώπη θα υπάρξει το μεγαλύτερο ψυχολογικό αντίκτυπο και θα το δούμε όταν βγούμε από την καραντίνα. 

• Πως φαντάζεστε την «επόμενη» ημέρα;

Εύχομαι η αλληλεγγύη που θα δείξουμε να ζεστάνει λίγο τις καρδιές μας. Όλα θα κάνουν τον κύκλο τους με τον ιό και όταν βγει το εμβόλιο θα μπορέσουν να τον ελέγξουν. Εμείς θα μαζέψουμε τα κομμάτια μας, όχι μόνο τα ψυχολογικά αλλά και τα οικονομικά. Πιστεύω όμως ότι μετά από μία κρίση έρχεται πάντα και η λύση. Μετά το πέρας της επικινδυνότητας, όλα τα δύσκολα που ζήσαμε ίσως να μας κάνουν καλύτερους ανθρώπους αν και για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους θεωρώ ότι οι καλοί θα γίνουν καλύτεροι οι κακοί χειρότεροι.

• Τι μπορούν να κάνουν όσοι εκδηλώνουν φόβο ως προς εγκλεισμό;

Καταρχήν να ενημερωθούν. Η ενημέρωση καταλαγιάζει τον φόβο. Δυστυχώς οι άνθρωποι στο σπίτι είναι απομονωμένοι. Η τηλεργασία είναι μια καινούργια συνήθεια που θα αποκτήσουμε. Καλό είναι να αρχίσουν να ασχολούνται με διάφορα πράγματα στα οποία δεν είχαν δώσει προτεραιότητα όπως λίγο γυμναστική, λίγο διάβασμα βιβλίου, ένα εργόχειρο, λίγη μουσική. Εδώ στο Κέντρο έρχονται γυναίκες που ασχολούνται με μικρό αργαλειό, το μακραμέ και γεμίζουν οι ώρες τους δημιουργικά. Επίσης σημαντικό είναι να συνομιλούν με φίλους. Πρέπει να υπάρχει επαφή με τους γύρω είτε μέσω τηλεδιάσκεψης είτε στο τηλέφωνο. Είναι ο μόνος τρόπος για να βγούμε πιο δυνατοί από αυτή την κρίση. Γιατί ατομικά είμαστε αδύναμοι και δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι ενώ ενωμένοι μπορούμε να κάνουμε πολλά.

Ο Παναγιώτης Παπαθανασίου είναι Νοσοκομειακός Ψυχολόγος του ΕΣΥ. Έχει υπηρετήσει επί 20 συναπτά έτη ως Πραγματογνώμονας στο Πρωτοδικείο και στο Εφετείο Αθηνών συμμετέχοντας στην εκδίκαση και τελεσιδικία σοβαρών νομικών υποθέσεων.

Διαβάστε ακόμη

Η Μέρκελ... επιστρέφει με τα απομνημονεύματά της - Αναφορές και στην Ελλάδα του 2015

Ρεύμα: Έρχεται νέος φόρος για τις επιδοτήσεις του χειμώνα - Δίχτυ προστασίας και στις επιχειρήσεις

Φαρμακονήσι: Εντοπίστηκαν 19 μετανάστες - Αναζητείται ένα άτομο στη θάλασσα

Το τελευταίο «αντίο» στον Δημήτρη Σούρα - Πλήθος κόσμου στην κηδεία του ψυχιάτρου