VGTIE25: Μια φανταστική συνέντευξη με τον Vincent Van Gogh

(Οι απαντήσεις είναι συνθέσεις αυθεντικών αποσπασμάτων από κείμενα του Βαν Γκογκ ή από λόγια που αποδίδονται σε αυτόν. Η φανταστική συνέντευξη με τον οικουμενικό καλλιτέχνη τοποθετείται χρονικά την 27η Ιουλίου του 1890.

Το κείμενο γράφτηκε με αφορμή την ψηφιακή έκθεση Van Gogh The Immersive Experience, που παρουσιάζεται αυτή τη στιγμή στην Αθήνα, στο Ολυμπιακό Κέντρο Γουδί, από την οποία προέρχεται και το φωτογραφικό υλικό.)

Κύριε Βαν Γκογκ, αγαπητέ Βίνσεντ αφού το προτιμάτε…

Θεωρείσαι ο αυτοδίδακτος πατέρας της σύγχρονης ζωγραφικής. Μέσα σε μόλις 10 χρόνια δημιούργησες πάνω από 2000 έργα που διαπνέονται από μια απίστευτη ένταση. Τι σημαίνει για σένα η τέχνη, τι σε ωθεί να συνεχίζεις να ζωγραφίζεις ακόμη;

Περπάτησα σε αυτή τη γη για 30 ολόκληρα χρόνια και θέλω από ευγνωμοσύνη να αφήσω πίσω μου κάτι για να με θυμούνται. Σαν ένα βασανισμένο πλάσμα που είμαι, δεν μπορώ να ζήσω χωρίς κάτι μεγαλύτερο από μένα - από αυτό που είναι η ζωή μου - δηλαδή την δύναμη να δημιουργώ. Μόνο όταν ζωγραφίζω αισθάνομαι ζωντανός.

Ποια είναι η δημιουργική σου διαδικασία;

Ονειρεύομαι πως ζωγραφίζω και μετά ζωγραφίζω το όνειρο μου. Τα συναισθήματα μερικές φορές είναι τόσο έντονα που δουλεύω χωρίς να το συνειδητοποιώ. Οι πινελιές έρχονται αυθόρμητα όπως οι λέξεις.

Το προσωπικό σου στίγμα ως ζωγράφος, η ιδιαιτερότητά σου, νομίζω πως είναι η χρήση των χρωμάτων και όχι η ακριβής απεικόνιση.

Αντί να προσπαθώ να αποδώσω με ακρίβεια αυτό που έχω μπροστά στα μάτια μου, χρησιμοποιώ τα χρώματα με μεγαλύτερη αυθαιρεσία για να μπορέσω να εκφραστώ με μεγαλύτερη δύναμη. Ο τι είναι το χρώμα για έναν πίνακα είναι ο ενθουσιασμός για τη ζωή. Υπάρχουν χρώματα όπου το ένα κάνει το άλλο να λάμπει γεμάτο φως, ένα ζευγάρι χρωμάτων που συμπληρώνει το ένα το άλλο. Ο ζωγράφος του μέλλοντος θα είναι κολορίστας όπως κανένας άλλος πριν από αυτόν.

Υπάρχει κάποιος συμβολισμός στην επιλογή των χρωμάτων σου; Εξυπηρετούν κάποιο στόχο; Ποιο είναι για σένα το αγαπημένο σου χρώμα;

Προσπαθώ να δείξω με το κόκκινο και το πράσινο χρώμα τα φοβερά πάθη της ανθρωπότητας. Μα το πιο ωραίο χρώμα είναι το κίτρινο. Είναι σαν τον ήλιο! Έτσι με κάποιο τρόπο, το ηλιοτρόπιο γίνεται δικό μου.

Αγαπάς πολύ τη φύση, εμπνέεσαι από αυτήν και την μεταφέρεις στα έργα σου δημιουργώντας μια εικαστική ποίηση. Πόσο δύσκολο είναι να ανακαλύπτεις και να αποτυπώνεις την ομορφιά;

Αν αγαπάς αληθινά τη φύση, θα βρίσκεις παντού την ομορφιά. Περνάω μια περίοδο φοβερής διαύγειας τις στιγμές αυτές όπου η φύση είναι τόσο όμορφη. Η ποίηση μας περιβάλλει από παντού, αλλά το να τη μεταφέρεις στο χαρτί δεν είναι τόσο εύκολο όσο φαίνεται. Η εικόνα θα πρέπει να ξεκουράζει το μυαλό ή μάλλον τη φαντασία. Εγώ εργάζομαι πάνω στους καμβάδες μου όπως οι χωρικοί στα χωράφια τους. Αναζητώ, πασχίζω, το κάνω με όλη μου την καρδιά.

Πες μου μια προϋπόθεση, μια ανάγκη, μια απαίτηση της αληθινής τέχνης

Η τέχνη απαιτεί διαρκή παρατήρηση. Το να παρατηρείς διάφορα πράγματα για πολύ καιρό σε ωριμάζει και σου δίνει ένα βαθύτερο νόημα.

Και ποια είναι η στάση ενός ζωγράφου απέναντι στο ζητούμενο βαθύτερο νόημα; Τι πρέπει να διαθέτει ένας αληθινός καλλιτέχνης;

Μου φαίνεται ότι καθήκον ενός ζωγράφου είναι να εισάγει κάποια ιδέα στο έργο του. Από την άλλη, ο καλλιτέχνης δεν χρειάζεται να είναι κληρικός η επίτροπος σε εκκλησία, αλλά πρέπει βέβαια να κρατά ζεστή την καρδιά του για τους συνανθρώπους του. Νιώθω ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο αληθινά καλλιτεχνικό, όσο η αγάπη για τους ανθρώπους!

Εσύ τι επιχειρείς με την τέχνη σου; Τι θες να πετύχεις;

Θέλω να αγγίξω τον κόσμο με την τέχνη μου. Θέλω να λένε να, αυτός αισθάνεται βαθιά, τρυφερά! Θέλω με τη ζωγραφική μου να στείλω ένα μήνυμα ηρεμίας, όπως αυτή που μας προσφέρει η μουσική! Φτάνει πια με τον κυνισμό, τον σκεπτικισμό και τις σαχλαμάρες, τελικά αυτό που χρειαζόμαστε στη ζωή μας είναι περισσότερη μουσική.

Όμως σε όλη σου τη ζωή πούλησες μόνο έναν πίνακά σου, το «Κόκκινο αμπέλι». Πώς εξηγείς ότι ο κόσμος δεν αγοράζει τα έργα σου;

Δεν μπορώ να αλλάξω το γεγονός ότι οι πίνακές μου δεν πουλάνε. Αλλά θα έρθει ο καιρός που ο κόσμος θα αναγνωρίσει ότι αξίζουν περισσότερο από την αξία των χρωμάτων που χρησιμοποιήθηκαν για να δημιουργηθούν.

Στην τέχνη όπως και στη ζωή θυσιάζεις τα καθημερινά, τα μικρά για να πετύχεις τα μεγάλα;

Τα μεγάλα πράγματα δημιουργούνται από έναν συνδυασμό μικρών πραγμάτων. Αν μελετήσουμε την Ιαπωνική τέχνη, βλέπουμε έναν αναμφίβολα σοφό, φιλοσοφημένο και έξυπνο άνθρωπο που περνά τον χρόνο του… μελετώντας ένα φυλλαράκι χλόης!

Μιας και η συζήτηση οδηγείται και σε φιλοσοφικά μονοπάτια, επέτρεψέ μου να σου κάνω κάποιες πιο προσωπικές ερωτήσεις. Για τα πιστεύω, τις ιδέες, τις απόψεις σου. Γεννήθηκες το 1853 από πατέρα πάστορα, σπούδασες θεολογία και υπήρξες ιεροκήρυκας. Είσαι θρήσκος λοιπόν; Πιστεύεις στον θεό ή έστω σε κάποια ανώτερη δύναμη; Πιστεύεις ότι κάπου μετά τον σαρκικό μας θάνατο πηγαίνουμε κάπου εκεί ψηλά, σε κάποιον παράδεισο για μια δεύτερη ζωή;

Όταν νιώθω την τρομερή ανάγκη για - ναι θα πω τη λέξη – θρησκεία, τότε βγαίνω έξω και ζωγραφίζω τα άστρα. Δεν είμαι σίγουρος για τίποτα, αλλά η θέα των άστρων στον ουρανό με κάνει να ονειρεύομαι πως κάποια μέρα ο θάνατος θα μας πάει σε ένα άλλο αστέρι. Να έχουμε συναίσθηση των αστεριών και του απείρου εκεί ψηλά. Τότε η ζωή μπορεί να μοιάζει σχεδόν μαγική!

Τι σημαίνει για σένα η λέξη φίλος, πώς προσεγγίζεις προσωπικά την έννοια της φιλίας;

Οι στενοί φίλοι είναι οι αληθινοί θησαυροί της ζωής. Μερικές φορές μας γνωρίζουν καλύτερα από ότι εμείς στον ίδιο μας τον εαυτό. Με ευγενική ειλικρίνεια είναι πάντα κοντά μας για να μας οδηγήσουν και να μας υποστηρίξουν, να μοιραστούν μαζί μας γέλιο και δάκρυα. Η παρουσία τους μας θυμίζει ότι ποτέ δεν είμαστε στα αλήθεια μόνοι μας.

Άρα πρέπει να επιλέγεις τους συνοδοιπόρους σου σε αυτό το ταξίδι. Έρχεται λοιπόν κάποια στιγμή που πρέπει να αποφασίσεις με ποιον θα πας και ποιους θα αφήσεις;

Δεν μπορείς να βρίσκεσαι ταυτόχρονα στον πόλο της γης και στον Ισημερινό. Πρέπει να διαλέξεις την πορεία σου, όπως ελπίζω να κάνω και εγώ…

Πιστεύεις πως δεν είμαστε ελεύθεροι; Πώς αυτοπεριοριζόμαστε, δεν ακολουθούμε την καρδιά μας, φοβόμαστε να ζήσουμε το πάθος μας, φυλακισμένοι από τα «πρέπει» και τον φόβο;

Οι άνθρωποι συχνά αδυνατούν να κάνουν οτιδήποτε, καθώς είναι φυλακισμένοι μέσα σε δεν ξέρω και εγώ τι είδους, φρικτά, φρικτά, μα τόσο φρικτά κλουβιά. Δεν μπορούμε πάντα να γνωρίζουμε τι είναι αυτό που μας κρατάει κλεισμένους, μας περιορίζει, μοιάζει να μας θάβει, αλλά και πάλι, πάντα αισθανόμαστε ότι υπάρχει κάτι που μας κάνει να σταματάμε, κάποιες κλειστές πόρτες, κάποιοι τοίχοι.

Εσύ; Δεν φοβάσαι να σπάσεις τους περιορισμούς; Τι θα βρεις πίσω από την κλειστή πόρτα αν την ανοίξεις; Βίνσεντ, το πάθος έχει τίμημα, ρίσκο. Δεν φοβάσαι την καταιγίδα; Τους κινδύνους, την πτώση, την ήττα;

Μόνο όταν πέφτω σηκώνομαι πάλι όρθιος. Οι ψαράδες γνωρίζουν καλά ότι η θάλασσα είναι επικίνδυνη και οι καταιγίδες φοβερές, όμως δεν δέχτηκαν ποτέ ότι αυτό αποτελεί σοβαρή δικαιολογία για να μη βγαίνουν για ψάρεμα και να μένουν στη στεριά. Προτιμώ να πεθάνω από πάθος παρά από την πλήξη. Πώς θα ήταν αλήθεια η ζωή μας αν δεν είχαμε το θάρρος να δοκιμάσουμε οτιδήποτε; Πρέπει να τολμάμε αν θέλουμε πραγματικά να ζούμε!

Το 1876 έπεσες σε βαριά κατάθλιψη εξαιτίας του ανεκπλήρωτου έρωτά σου. Αφιερώθηκες και αγάπησες την ζωγραφική αλλά κανείς δεν αναγνωρίζει την ιδιοφυία σου, η τέχνη σου δεν βρίσκει ανταπόκριση. Κανένας διαβάτης δεν σταματά να αγοράσει το πάθος που καίει μέσα σου.

Ναι. Μια μεγάλη φωτιά καίει μέσα μου, μα κανείς δεν σταματά να ζεσταθεί από αυτή και το μόνο που βλέπουν οι διαβάτες είναι μια λεπτή γραμμή καπνού!

Αλλά συνεχίζεις να πιστεύεις πως η αγάπη είναι σημαντική και στην τέχνη και στη ζωή…

Ο τρόπος για να μάθεις στη ζωή είναι να έχεις αγάπη για πολλά πράγματα. Η αγάπη είναι κάτι αιώνιο. Μπορεί να αλλάζει η μορφή, αλλά όχι η ουσία. Δεν θα ζήσω χωρίς αγάπη!

Σου φτάνουν όσα έχεις στη ζωή σου; Σου λείπει κάτι; Τι θα ήθελες;

Έχω την φύση, έχω την τέχνη, αλλά και την ποίηση. Αν αυτά λοιπόν δεν είναι αρκετά, τότε τι είναι αρκετό; Το μόνο που θα ήθελα είναι να με δέχονται όπως ακριβώς είμαι.

Στις 23 του Δεκέμβρη του 1888, σε ένα νυχτερινό καυγά με τον φίλο σου και ομότεχνό σου τον Γκογκέν, ακρωτηρίασες το αυτί σου…

Όσο περισσότερο αισθάνομαι διαλυμένος, όσο πιο άρρωστος και διχασμένος αισθάνομαι, τόσο πιο καλλιτέχνης γίνομαι. Βάζω όλη μου την καρδιά και όλη μου την ψυχή στη δουλειά μου, με αποτέλεσμα να έχω χάσει το μυαλό μου στη διαδικασία. Παρ όλα αυτά εγώ θα σταθώ και πάλι όρθιος, θα πάρω το μολύβι μου, που το έχω απαρνηθεί μέσα στην απογοήτευσή μου και θα συνεχίσω να σχεδιάζω.

Όμως σήμερα Βίνσεντ, στις 27 Ιουλίου 1890, δύο χρόνια σχεδόν μετά, αυτοπυροβολήθηκες και σε 2 μέρες θα πεθάνεις. Δεν είναι το χειρότερο απέναντι στα δύο πράγματα που αγάπησες τόσο πολύ; Στην τέχνη και στη ζωή;

Στη ζωή ενός καλλιτέχνη, ίσως ο θάνατος να μην είναι και το χειρότερο πράγμα.

Βίνσεντ, το ηλιοτρόπιο σου χάθηκε, ο κίτρινος ήλιος σου έδυσε και σκοτεινιάζει. Μέσα στο σκοτάδι σου τι βλέπεις;

Οι λάμπες έχουν ανάψει και ο έναστρος ουρανός στέκει ψηλά, εκεί πάνω από όλα!

*Ο Γιώργος Μουστάκας είναι καλλιτεχνικός παραγωγός και συμμετέχει στην παραγωγή της έκθεσης Van Gogh The Immersive Experience.

Η έκθεση Van Gogh The Immersive Experience, στο Ολυμπιακό Κέντρο Γουδί, Κτίριο Β02, από 22 Οκτωβρίου 2025

Διαβάστε ακόμη

Η σφαίρα που πήρε την αθωότητα μιας γενιάς: 17 χρόνια από τη δολοφονία του Αλέξη και η μνήμη δεν σβήνει

Αυτά είναι τα ακριβά φάρμακα που θα διατίθενται και σε ιδιωτικά φαρμακεία από τον Ιανουάριο

Ανατροπή στη δολοφονία Καρυώτη: «Μου δώσανε φράγκα για να ομολογήσω, να μείνει μεταξύ μας»

Δώρο Χριστουγέννων για όλους; Παλιά ιστορία που πονάει – Πώς καθιερώθηκε