Πολυτεχνείο: Σαββόπουλος, Θέατρο Τέχνης και οι πιο ενδιαφέρουσες πολιτιστικές προτάσεις της ημέρας

Σήμερα συμπληρώνονται πενήντα δύο χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου και από εκείνη τη δραματική στιγμή τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου 1973, όταν ένα από τα τανκς που βρίσκονταν παρατεταγμένα στην Πατησίων προχώρησε προς τη μεταλλική πύλη του ιδρύματος, ρίχνοντάς την και τραυματίζοντας τους φοιτητές που είχαν συγκεντρωθεί πίσω της.

Περισσότερο από μισό αιώνα μετά, το Πολυτεχνείο εξακολουθεί να φωτίζει έναν δρόμο που δεν έχει ολοκληρωθεί, έναν δρόμο που συνδέει τη δημοκρατία με την ευθύνη, την ελευθερία με την αντίσταση και την ιστορική μνήμη με τις σύγχρονες προκλήσεις.

Από το πρωί του Σαββάτου, όταν άνοιξαν οι πύλες στον ιστορικό χώρο της Πατησίων, χιλιάδες άνθρωποι όλων των ηλικιών πέρασαν το κατώφλι του ΕΜΠ για ν' αφήσουν ένα κόκκινο γαρίφαλο, να δουν από κοντά εκθέσεις, αρχεία, φωτογραφίες, ν' ακούσουν μαρτυρίες. Ανάμεσά τους νέοι άνθρωποι που γεννήθηκαν δεκαετίες μετά το 1973, αλλά παρ’ όλα αυτά νιώθουν την ανάγκη να συνδεθούν με εκείνη τη νύχτα που σημάδεψε το πέρασμα από τη δικτατορία στη δημοκρατία.

Η εικόνα αυτή αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία σήμερα, σε μια εποχή που η αίσθηση αστάθειας επιστρέφει με νέα μορφή. Πόλεμοι σε Ουκρανία και Γάζα, η διεθνής γεωπολιτική ένταση, οι συζητήσεις για ασφάλεια, για συμμαχίες, για στρατιωτικές επιλογές, αλλά και η παγκόσμια άνοδος της ακροδεξιάς δημιουργούν μια ατμόσφαιρα ανησυχίας. Η εμπιστοσύνη στους δημοκρατικούς θεσμούς δοκιμάζεται, ενώ η κοινωνία παρακολουθεί την ενίσχυση ρητορικών που στοχοποιούν, διχάζουν και επιδιώκουν τη συρρίκνωση δικαιωμάτων κεκτημένων με αγώνες.

Η φετινή επέτειος του Πολυτεχνείου, που ολοκληρώνεται με την καθιερωμένη αντιιμπεριαλιστική πορεία προς την αμερικανική πρεσβεία, υπενθυμίζει ότι η δημοκρατία δεν είναι δεδομένη. Δεν είναι ένα κεκτημένο που κερδήθηκε και έκτοτε απλώς «διατηρείται». Είναι μια ενεργή διαδικασία που απαιτεί συμμετοχή, διαφωνία, πολιτική εγρήγορση.

Σε μια περίοδο όπου η κυβέρνηση επιλέγει στενές σχέσεις με τις ΗΠΑ, υποδέχεται με πανηγυρικούς εορτασμούς τη νέα πρέσβη και ευθυγραμμίζεται με επιλογές διεθνούς πολιτικής που δημιουργούν ερωτήματα και εντάσεις, το μήνυμα του Πολυτεχνείου γίνεται ξανά επίκαιρο. Δεν λειτουργεί μόνο ως ανάμνηση ηρωισμού αλλά και ως καθρέφτης που μας καλεί να δούμε πού βρισκόμαστε σήμερα.

Η δημοκρατία δεν απειλείται μόνο από τανκς, αλλά και από αδιαφάνεια, από αυταρχισμό, από την απαξίωση της δημόσιας συμμετοχής, από τη μετατόπιση του δημόσιου λόγου προς τον κυνισμό ή την αδιαφορία. Όπως οι φοιτητές του 1973 διεκδίκησαν χώρο, φωνή και ελευθερία, έτσι και σήμερα οφείλουμε να υπενθυμίζουμε ότι η δημοκρατία είναι το σύνολο των ζωών μας, των επιλογών μας, των δικαιωμάτων μας.

Σε αυτό το πλαίσιο, η τέχνη –ο κινηματογράφος, το βιβλίο, το θέατρο, η μουσική– συνεχίζει να λειτουργεί ως ένας από τους πιο ζωντανούς διαύλους μνήμης και κριτικής συνείδησης. Παρακάτω, κάποιες προτάσεις για σήμερα που συνομιλούν με την επέτειο του Πολυτεχνείου και με όσα σηματοδοτεί.

«Εμείς, όχι εγώ»

Το ντοκιμαντέρ «Εμείς, όχι εγώ», που προβάλλεται απόψε στην ΕΡΤ3 και διατίθεται στο ERTFLIX, επιλέγει μια πιο ανθρώπινη και συλλογική προσέγγιση. Φωτίζει «ανώνυμες» προσωπικότητες, ανθρώπους που δεν εμφανίζονται στα σχολικά βιβλία, αλλά έζησαν, είδαν, άκουσαν, φοβήθηκαν και τόλμησαν.

Το έργο συνδυάζει προσωπικές μαρτυρίες, αρχειακό υλικό από δημόσιες αρχές, φωτογραφίες και κινηματογραφικά ντοκουμέντα, πλαισιωμένα από ένα χρονολόγιο που επιτρέπει στον θεατή ν' ακολουθήσει τα γεγονότα βήμα προς βήμα. Στόχος δεν είναι μόνο η ιστορική ακρίβεια, αλλά και η αναβίωση της ατμόσφαιρας. Ο παλμός, η ένταση, η συλλογική ενέργεια που υπήρξε η ψυχή της εξέγερσης.

Σε μια περίοδο όπου η συλλογικότητα συχνά υποχωρεί μπροστά στον ατομικισμό, ο τίτλος της ταινίας –«Εμείς, όχι εγώ»– λειτουργεί σαν υπενθύμιση για το τι μπορεί να επιτευχθεί όταν το «εμείς» αποκτά νόημα.

Διονύσης Σαββόπουλος, «Η δική μας Μεταπολίτευση»

Στο πλαίσιο των 50 χρόνων από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου διοργάνωσε μια μεγάλη γιορτή στο Ηρώδειο με τον Διονύση Σαββόπουλο να επιμελείται μια μουσική αναδρομή στη δεκαετία 1973–1983. Η συναυλία –διαθέσιμη δωρεάν στο ERTFLIX– δεν είναι απλώς ένας φόρος τιμής στο παρελθόν, αλλά μια σύγχρονη ματιά σε μια περίοδο βαθιάς πολιτικής και πολιτιστικής αναμόρφωσης.

Με τη Χορωδία της ΕΡΤ, τον Γιώτη Κιουρτσόγλου στις ενορχηστρώσεις και μια ομάδα σημαντικών μουσικών και ερμηνευτών, το πρόγραμμα ανασύρει τραγούδια-ορόσημα της μεταπολίτευσης, συνδεδεμένα με κινήματα, διαδηλώσεις, συλλογικές αγωνίες αλλά και στιγμές απελευθέρωσης. Γιατί η μουσική εκείνης της εποχής ήταν εργαλείο αντίστασης, παρηγοριάς και αφύπνισης.

«Ιστορίες του Νοέμβρη» της Μαριάννας Τζιαντζή

Το βιβλίο «Ιστορίες του Νοέμβρη», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Καστανιώτη, είναι μια μοναδική σύνθεση μνήμης, προσωπικής εμπειρίας και λογοτεχνικής επεξεργασίας. Η Μαριάννα Τζιαντζή δεν επιχειρεί μια ιστορική αφήγηση ούτε περιορίζεται σε προσωπικές σημειώσεις. Δημιουργεί ένα μωσαϊκό από μικρές ιστορίες, αναμνήσεις, φανταστικές προεκτάσεις, συλλογισμούς και αφηγήσεις που άλλοτε φωτίζουν και άλλοτε ανανεώνουν τον τρόπο με τον οποίο κοιτάμε την εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Όπως γράφει η ίδια, κάτι από όσα έζησα, είτε από πρώτο είτε από δεύτερο χέρι, κάποια παιχνίδια της φαντασίας, κάτι από όσα συλλογίστηκα, κάτι από όσα συνέβησαν ή θα μπορούσαν να συμβούν αποτυπώνεται εδώ. Και ένας από τους λόγους που σήμερα συγκέντρωσα παλιές και νεότερες ιστορίες του Νοέμβρη, είναι επειδή θέλησα να δώσω φωνή και σ’ εκείνους που δεν μίλησαν, που έφυγαν νέοι, όμως θα υπάρχουνε πάντα "και την ωραία νιότη τους θα ζηλεύει η ιστορία».

«Tank / Όλη νύχτα εδώ» στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν

Το Θέατρο Τέχνης αφιερώνει την εβδομάδα σε δύο κορυφαίες στιγμές της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας. Το Πολυτεχνείο και τα 50 χρόνια από το Σύνταγμα του 1975. Η παράσταση «Tank / Όλη νύχτα εδώ», της ομάδας RMS MATAROA, βασισμένη στο βιβλίο «Όλη Νύχτα Εδώ» (επιμέλεια Ιάσονα Χανδρινού), αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά επετειακά θεατρικά έργα των τελευταίων ετών.

Σκηνοθετημένη από τον Μάνο Βαβαδάκη, με τη συμμετοχή της Κατερίνας Ζησούδη και της Ειρήνης Μακρή, ανασυνθέτει σχεδόν λεπτό προς λεπτό τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, αξιοποιώντας προφορικές μαρτυρίες και αρχειακό υλικό, σε μια προσπάθεια να φωτίσει την ιστορική αλήθεια και ν' αφυπνίσει τη μνήμη και τη συνείδησή μας γύρω από τα ζητήματα ελευθερίας και δημοκρατίας.

Ο συγγραφέας, ο σκηνοθέτης και η ομάδα των συντελεστών θα μιλήσουν με το κοινό στο τέλος της παράστασης. Το γεγονός ότι η παράσταση έχει βραβευτεί με το Βραβείο Επιτελεστικών Τεχνών 2024 της ΕΛ.Ε.Κ.ΘΕ.Π.ΤΕ. δεν είναι τυχαίο. Αποτελεί ένα ζωντανό, ουσιαστικό μάθημα δημοκρατίας, γι’ αυτό και οργανώνονται ειδικές πρωινές παραστάσεις για μαθητές Γυμνασίων και Λυκείων.

Το Πολυτεχνείο είναι η μνήμη που δεν παλιώνει

Σε μια σκοτεινή διεθνή περίοδο, όπου πολεμικές συγκρούσεις, πολιτικές εντάσεις και κοινωνικές ανισότητες απειλούν να μας κάνουν να συνηθίσουμε τον κυνισμό, το Πολυτεχνείο μας θυμίζει ότι η ιστορία δεν αλλάζει από μόνη της. Αλλάζει από ανθρώπους που επιλέγουν να μη σωπάσουν.

Η επέτειος δεν μας ζητά να γυρίσουμε στο παρελθόν, αλλά μας ζητά να κοιτάξουμε καθαρά το παρόν. Να θυμηθούμε ότι η δημοκρατία, η αλληλεγγύη και η συλλογική ευθύνη δεν είναι συνθήματα, αλλά είναι επιλογές που πρέπει να επαναλαμβάνονται κάθε μέρα. Και η τέχνη –όταν συναντά την ιστορία– γίνεται το ισχυρότερο εργαλείο για να το θυμόμαστε.

Διαβάστε ακόμη

Ο αντίκτυπος της ομιλίας Τσίπρα σε ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, η απάντηση Φάμελλου για τα περί ιδιοτέλειας και ο υπερ-γουρλής Μαγειρίας που πήρε δώρο μια Ferrari

Από το Καστέλι μέχρι τον ΒΟΑΚ και το μετρό: Αποζημιώσεις εκατοντάδων εκατ. ευρώ απειλούν μέχρι και να διπλασιάσουν το κόστος των μεγάλων έργων

Κακοκαιρία Byron: «Βροχή» τα 112 όλη τη νύχτα - Πώς θα κινηθούν οι καταιγίδες τις επόμενες ώρες

Αμετακίνητοι οι αγρότες στα μπλόκα - Ποιες κινήσεις εξετάζει η κυβέρνηση