«Ένας βίαιος σοσιαλιστής»: Ο Σούπερμαν ξεκίνησε ως ριζοσπάστης εκδικητής της εργατικής τάξης

Πρεμιέρα στη μεγάλη οθόνη έκανε αυτή την εβδομάδα η νέα ταινία του James Gunn με τον Σούπερμαν. Από όταν κυκλοφόρησαν τα πρώτα τρέιλερ, ήδη, οι φαν των κόμικς έχουν ξεκινήσει διαδικτυακές συζητήσεις για το αν ο Άνθρωπος από Ατσάλι που υποδύεται ο David Corenswet είναι πιστός στον αυθεντικό χαρακτήρα. Μήπως είναι πολύ μελαγχολικός ή πολύ «woke»; Είναι σωστό να φοράει ακόμα κόκκινο σλιπ πάνω από το μπλε κολάν του;

Ωστόσο όλοι οι fan του υπερήρωα που συμμετέχουν στις συζητήσεις, συγκλίνουν σε κάτι: Ο Σούπερμαν πρέπει να είναι ταχύτερος από σφαίρα και πιο δυνατός από ατμομηχανή. Πρέπει να προέρχεται από τον πλανήτη Κρύπτον και να ζει στην πόλη Μετρόπολις. Και πρέπει να είναι ερωτευμένος με τη Λόις Λέιν. Επιπλέον, πρέπει να είναι ευγενής και ενάρετος – και ίσως λίγο βαρετός. Ενώ χαρακτήρες όπως ο Μπάτμαν και ο Γούλβεριν είναι δημοφιλείς επειδή παραβιάζουν τους κανόνες, ο Σούπερμαν πρέπει να είναι ο νομοταγής, τίμιος και καλοσυνάτος Αμερικανός Κλαρκ Κεντ.

Ένας σούπερ αναρχικός

Αυτά όμως δεν ίσχυαν πάντα. Οι πρώτες ιστορίες του Σούπερμαν γράφτηκαν από τον Jerry Siegel, σχεδιάστηκαν από τον Joe Shuster και δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Action Comics το 1938 από την DC (ή National Allied, όπως λεγόταν τότε η εταιρεία). Και εκεί, ο Σούπερμαν ήταν πολύ πιο αντιδραστικός και, υπό μία έννοια, πολύ πιο επίκαιρος. Ήταν «ένας Σούπερμαν που βαρούσε κεφάλια, δεν έπιανε αιχμαλώτους, ακολουθούσε τους δικούς του νόμους και επιβαλλόταν με τη γροθιά του. Τρομοκρατούσε τους εχθρούς του με πονηρό χαμόγελο και απειλητικό βλέμμα», εξηγεί , στον πρόλογο μιας συλλογής επανεκδόσεων των Action Comics, ο σεναριογράφος και ιστορικός των κόμικς, Mark Waid. «Δεν ήταν ένας σούπερ-αστυνομικός. Ήταν ένας σούπερ-αναρχικός». Αν παρουσιαζόταν σήμερα αυτός ο θορυβώδης και επαναστατικός Σούπερμαν, θα θεωρούνταν από τους πιο ανατρεπτικούς υπερήρωες.

«Δεν είχα ιδέα ότι ο χαρακτήρας ήταν έτσι μέχρι που άρχισα να γράφω το βιβλίο μου», λέει ο Paul S. Hirsch, συγγραφέας του Pulp Empire: A Secret History of Comic Book Imperialism. «Αλλά έμεινα έκπληκτος όταν το είδα. Είναι, ουσιαστικά, ένας βίαιος σοσιαλιστής», λέει στο BBC και τα πρώτα τεύχη των Action Comics επιβεβαιώνουν αυτή την άποψη. Όταν έπρεπε να αποδώσει δικαιοσύνη, ο Σούπερμαν έσπαγε πόρτες και κρεμούσε υπόπτους από παράθυρα του πέμπτου ορόφου, κάνοντας και αστεία την ώρα που το έκανε: «Βλέπεις πόσο εύκολα τσακίζω το ρολόι σου μέσα στην παλάμη μου; Θα κάνω το ίδιο και με τον λαιμό σου!».

Κάποια από τα άτομα στα οποία επιτίθεται είναι ένοπλοι μαφιόζοι. Συνήθως, ωστόσο, οι αντίπαλοί του, είναι λιγότερο «λαμπεροί» κακοποιοί. Ένας σύζυγος που κακοποιεί τη γυναίκα του, ένας διευθυντής ορφανοτροφείου που βασανίζει παιδιά. Οι περισσότεροι, δε, είναι τόσο πλούσιοι που δεν χρειάζεται να ληστέψουν τράπεζες: ένας ιδιοκτήτης ορυχείου που δεν παίρνει μέτρα για την ασφάλεια των εργατών, ένας εργολάβος που σαμποτάρει τα κτίρια των ανταγωνιστών του, ένας πολιτικός που αγοράζει έναν τίτλο εφημερίδας για να τη μετατρέψει σε προπαγανδιστικό όργανο. Ο Σούπερμαν του 1938 δεν ήταν ο τυπικός υπερήρωας με στολή, αλλά ένας αριστερός επαναστάτης.

Έργα νέων ανθρώπων απογοητευμένων με την ταξική αδικία

«Λατρεύω αυτά τα παλιά τεύχη», λέει στο βρετανικό μέσο ο Matthew K. Manning, συγγραφέας του Superman: The Ultimate Guide και του John Carpenter’s Tales of Science Fiction. «Είναι ξεκάθαρα έργα νέων ανθρώπων που ήταν απογοητευμένοι με την ταξική αδικία - και δικαιολογημένα. Να θυμάστε ότι ήταν δύο Εβραίοι άνδρες που ενηλικιώνονταν λίγο πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Είχαν πολλούς λόγους να είναι θυμωμένοι. Και ξαφνικά είχαν έναν χαρακτήρα που μπορούσε να εκφράσει τις ανησυχίες τους και να φέρει τους διεφθαρμένους προ των ευθυνών τους».

Οι δημιουργοί του Σούπερμαν, Siegel και Shuster, ήταν συμμαθητές στο Κλίβελαντ του Οχάιο. Έχοντας μεγαλώσει κατά τη Μεγάλη Ύφεση, όρισαν τον Σούπερμαν στο πρώτο τεύχος ως «υπερασπιστή των καταπιεσμένων, ορκισμένο να αφιερώσει τη ζωή του στο να βοηθάει όσους έχουν ανάγκη». «Ήμασταν παιδιά και, αν θέλαμε να πάμε σινεμά, έπρεπε να πουλήσουμε γυάλινα μπουκάλια για να αγοράσουμε το εισιτήριο, οπότε νιώθαμε ότι ήμασταν στον πάτο και μπορούσαμε να συμπονέσουμε τους άλλους», λέει ο Siegel στο Superman: The Complete History του Les Daniels. «Ο Σούπερμαν προέκυψε από τα συναισθήματά μας για τη ζωή. Και γι’ αυτό, όταν βλέπαμε να ξεπηδούν τόσα παρόμοια κόμικς, νιώθαμε ότι μπορεί να αντέγραφαν τη φόρμα, αλλά κάτι έλειπε: αυτή η τεράστια ενσυναίσθηση που είχαμε εγώ και ο Joe για τους κατατρεγμένους».

Πρώτης γενιάς μετανάστες

Ωστόσο, δεν ήταν μόνο οι δύο φίλοι που είχαν τέτοιες ταξικές απόψεις. «Η βιομηχανία των κόμικς ιδρύθηκε κυρίως από ανθρώπους που αποκλείστηκαν από πιο ‘νομιμοποιημένα’ επαγγέλματα», εξηγεί ο Hirsch στο BBC, «επειδή ήταν Εβραίοι, μετανάστες, έγχρωμοι, γυναίκες. Ήταν ένα δημιουργικό γκέτο όπου κατέληξαν πολλοί ταλαντούχοι άνθρωποι επειδή δεν μπορούσαν να βρουν δουλειά στη Madison Avenue ή να γράψουν για το Life Magazine. Πολλοί απ’ αυτούς ήταν ριζοσπάστες – ή τουλάχιστον μη συμβατικοί – και η DC ιδρύθηκε από άντρες που ανήκαν σε αυτό το προφίλ: πρώτης γενιάς μετανάστες, με αριστερές συμπάθειες από τη ζωή τους στη Νέα Υόρκη εκείνης της εποχής».

Λίγοι χαρακτήρες, όμως, υπήρξαν τόσο μαχητικοί όσο ο Σούπερμαν. Σε ένα παλιό τεύχος, κατεδαφίζει παραγκουπόλεις για να αναγκάσει τις αρχές να χτίσουν καλύτερες κατοικίες. Σε άλλο, τα βάζει με τη βιομηχανία τυχερών παιχνιδιών επειδή καταστρέφει ζωές. Και σε άλλο, κηρύσσει πόλεμο ενάντια σε όλους όσους θεωρεί υπεύθυνους για τους θανάτους από τροχαία: τρομοκρατεί απερίσκεπτους οδηγούς, απαγάγει τον δήμαρχο που δεν εφαρμόζει τους νόμους, καταστρέφει τα αποθέματα ενός εμπόρου μεταχειρισμένων αυτοκινήτων και γκρεμίζει ένα εργοστάσιο που φτιάχνει ελαττωματικά οχήματα. «Είναι επειδή χρησιμοποιείτε κακής ποιότητας μέταλλα για να έχετε μεγαλύτερο κέρδος με κόστος ανθρώπινες ζωές», λέει στον ιδιοκτήτη. Ήταν νόμιμες οι άμεσες παρεμβάσεις του Σούπερμαν; Όχι. Αλλά ήταν εκρηκτικές, τολμηρές και πολιτικά φορτισμένες – και σχεδόν 90 χρόνια μετά, παραμένουν ένα συναρπαστικό πορτρέτο της ζωής στις αμερικανικές πόλεις του ’30.

Το κέρδος, ο «κρυπτονίτης» της ταξικής συνείδησης

Τι ήταν, λοιπόν, ο «κρυπτονίτης» που αποδυνάμωσε την ταξική συνείδηση του υπερήρωα; Ο Paul S. Hirsch υποστηρίζει ότι ήταν ένας συνδυασμός δύο παραγόντων. Ο πρώτος ήταν η «εμπορική εξομάλυνση» που συμβαίνει όταν οι πωλήσεις ενός προϊόντος εκτοξεύονται. «Ο Σούπερμαν γίνεται απίστευτα δημοφιλής από τη στιγμή που λαμβάνουν τα νούμερα των πωλήσεων του πρώτου τεύχους», λέει. «Ξαφνικά συνειδητοποιούν τι έχουν στα χέρια τους και δεν θέλουν να το ρισκάρουν. Ο Jack Liebowitz, πρόεδρος της DC, βλέπει ότι μπορούν να πουλήσουν μαξιλάρια, πιτζάμες και άλλα προϊόντα με τον Σούπερμαν – αλλά αν ο Σούπερμαν τρέχει γύρω-γύρω πετώντας ανθρώπους από παράθυρα και απειλώντας να λυγίσει σιδερένιες ράβδους γύρω από τον λαιμό τους, αυτό δεν θα πάει καλά».

Ο δεύτερος παράγοντας ήταν η πίεση από εξωτερικούς ρυθμιστικούς μηχανισμούς. Καθώς οι πολιτικοί, οι γονείς και τα συντηρητικά μέσα μαζικής ενημέρωσης άρχισαν να ανησυχούν για την επιρροή των κόμικς στη νεολαία, τη δεκαετία του 1950, η βιομηχανία των κόμικς οδηγήθηκε στην αυτολογοκρισία, δημιουργώντας τον Κώδικα των Κόμικς (Comics Code). Ο Κώδικας περιόριζε σημαντικά το περιεχόμενο. Αν και τη δεκαετία του 1930 ακόμα δεν υπήρχε, η διαδικασία για έναν πιο clean cut Σούπερμαν είχε ήδη ξεκινήσει.

«Όσο οι οι ιστορίες γίνονταν πιο φανταστικές και λιγότερο πολιτικές, ο Σούπερμαν σταδιακά μετατράπηκε σε σύμβολο της αμερικανικής άρχουσας τάξης και εξουσίας – το ακριβώς αντίθετο από αυτό που ήταν στην αρχή», λέει ο Hirsch. «Ήταν ένας χαρακτήρας που ξεκίνησε για να μιλήσει εκ μέρους των καταπιεσμένων, και τελικά έγινε εκπρόσωπος του status quo». Αυτή η πρώιμη, πολιτική περίοδος του υπερήρωα, όμως, του ριζοσπάστη υπερασπιστή των αδυνάτων και πολέμιου της διαφθοράς, εξακολουθεί να ασκεί ιδιαίτερη γοητεία. Για πολλούς αναγνώστες και δημιουργούς, είναι υπενθύμιση του τι μπορούν να εκφράσουν τα κόμικς, πέρα από υπερφυσικές δυνάμεις και εντυπωσιακές μάχες. «Ήταν κάτι παραπάνω από ήρωας», υπογραμμίζει ο Manning. «Ήταν ένας καθρέφτης της εποχής του – και ίσως, κάποια μέρα, να μπορέσει να γίνει ξανά αυτός ο καθρέφτης».

Διαβάστε ακόμη

Δραματικές ώρες στη Λακωνία: Γυναίκα ανεβαίνει σε ταράτσα για να δώσει φαγητό στην εγκλωβισμένη μητέρα της

Κακοκαιρία Byron: Τι θα γίνει με τον μισθό όσων δεν μπόρεσαν να πάνε στη δουλειά τους

Πανικός στη αεροσκάφος: Φωτιά σε διάδρομο απογείωσης γέμισε με καπνούς Airbus A320 με 180 επιβαίνοντες

Mega deal στα σκαριά στον τομέα της ψυχαγωγίας: Η Netflix κοντά στην αγορά της Warner Bros!