Ελένη Ανδρεάδη στο ethnos.gr: «Τα παιδιά είναι έτοιμα να καταλάβουν τα πάντα, αρκεί να τους μιλήσεις αληθινά»

Η Ελένη Ανδρεάδη γεννήθηκε στο Λονδίνο. Ταξίδεψε και δούλεψε σε πολλές χώρες, όπως στην Αγγλία, στη Γερμανία και στην Αμερική, όπου ειδικεύτηκε στην Περιβαλλοντική Πολιτική και ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Εκεί πήρε ένα μάθημα στη δημιουργική γραφή και έγραψε ένα μυθιστόρημα, το οποίο γρήγορα έκρυψε στο συρτάρι της.

Όταν γύρισε στην Ελλάδα το 2009, ίδρυσε τη Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση Πράκτορες του Πλανήτη, η οποία προσκαλεί τα παιδιά να σώσουν τον πλανήτη μέσα από μυστικές αποστολές. Τα βιωματικά περιβαλλοντικά προγράμματα της οργάνωσης υλοποιούνται σε δημοτικά σχολεία σε ολόκληρη τη χώρα και έχουν βραβευτεί για την καινοτομία τους από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Το πρώτο βιβλίο της, «Γίνε Πράκτορας του Πλανήτη», απέσπασε το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Βιβλίου στην κατηγορία Βιβλίου Γνώσεων 2015, ενώ το δεύτερο της σειράς βρέθηκε στις βραχείες λίστες. Τα βιβλία της μεταφράζονται και κυκλοφορούν σε χώρες όπως η Αμερική, η Κίνα, η Κορέα, η Τουρκία και η Αίγυπτος.

Αυτή την περίοδο κυκλοφορεί το νέο της βιβλίο, με τίτλο «Και ζήσαμε καλύτερα» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, το οποίο είναι μια φρέσκια συλλογή παραμυθιών, όπου οι παλιές, κλασικές ιστορίες ανατρέπονται και αναδημιουργούνται για τη σύγχρονη εποχή, αναδεικνύοντας τη δύναμη των παραμυθιών να κάνουν τον πλανήτη μας καλύτερο.

Τι σας έκανε να διαλέξετε αυτές τις συγκεκριμένες κλασικές ιστορίες για το «Και ζήσαμε καλύτερα»; Τι σας κέντρισε σε καθεμία από αυτές;

Ξαναδιάβαζα αυτές τις ιστορίες στα παιδιά μου και συνειδητοποίησα πως ενώ κάποια μηνύματα, όπως η αγάπη, η αυτοθυσία και η επιμονή, παραμένουν διαχρονικά και συγκινητικά, άλλα δεν άντεξαν τόσο στον χρόνο. Σε αυτές τις ιστορίες βρήκα κάποιο παραθυράκι, ένα δρόμο που έβλεπα να ανοιγόταν ώστε να τις φανταστώ αλλιώς. Για παράδειγμα, με ενοχλούσε η εικόνα της πριγκίπισσας που το μόνο της όνειρο είναι να παντρευτεί έναν πρίγκιπα που δεν έχει γνωρίσει πραγματικά, ή ο φόβος που καλλιεργούν πολλά παραμύθια για το δάσος και τα άγρια ζώα, σε μια εποχή που η άγρια φύση κινδυνεύει και χρειάζεται προστασία και αγάπη.

Έτσι, επέλεξα να φανταστώ ξανά αυτές τις ιστορίες, δίνοντας νέα πνοή στους χαρακτήρες και τα μηνύματα. Για παράδειγμα, η μικρή γοργόνα δεν ψάχνει πρίγκιπα για γάμο, αλλά θέλει τη βοήθεια του ώστε να σώσει τη θάλασσα. Στην ιστορία του Τζακ, εκεί που πετά τα φασόλια, δεν φυτρώνει ένας ουρανοξύστης, αλλά μια πολυκατοικία όπου ζει ένας κακός μάγος που έκλεψε τη χαρά των ανθρώπων—και ο μικρός με αυτοθυσία θα την ελευθερώσει, βοηθώντας τα παιδιά να ξεφύγουν από τις οθόνες και να ανακαλύψουν πάλι την χαρά του παιχνιδιού στην φύση. Η Κοκκινοσκουφίτσα μεταφέρεται στη σαβάνα της Αφρικής, μέλος της φυλής Μασάι, όπου βρίσκει ένα λιοντάρι που κρύβεται στο σπίτι της γιαγιάς της και το προστατεύει από τους κυνηγούς. Κάθε παραμύθι ίσως μου «φώναζε» με διαφορετικό τρόπο, ο στόχος πάντως ήταν κοινός: να αναδειχτούν αξίες και θέματα που είναι σημαντικά για τα παιδιά του σήμερα, μέσα από νέες, ελπιδοφόρες αφηγήσεις.

Όταν γράφετε, σκέφτεστε πρώτα την ιστορία ή το μήνυμα που θέλετε να περάσετε στα παιδιά;

Το μήνυμα είναι απόρροια της ιστορίας. Η εικόνα της Κοκκινοσκουφίτσας που λατρεύει τα ζώα ξύπνησε μέσα μου πριν σκεφτώ συνειδητά το μήνυμα της ανάγκης προστασίας της βιοποικιλότητας. Η ιστορία εξελίχτηκε από την έμπνευση του χαρακτήρα. Παρόμοια, στους Πράκτορες του Πλανήτη φαντάστηκα μια παρέα παιδιών που σώζει τον κόσμο, από πολλές γωνιές του πλανήτη. Η ιστορία και οι χαρακτήρες είναι τα σημαντικότερα στοιχεία. Υπηρετούν το μήνυμα. Οτιδήποτε άλλο πιστεύω θα ήταν ίσως στεγνό και διδακτικό.

Τι είναι αυτό που σας δίνει ελπίδα ότι ο πλανήτης μπορεί ακόμα να σωθεί; Και τι σας φοβίζει περισσότερο;

Η ελπίδα έρχεται από το γεγονός ότι οι λύσεις υπάρχουν. Με φοβίζει ότι μας λείπει η θέληση να τις εφαρμόσουμε. Τα παιδιά έχουν μια διαισθητική κατανόηση της βιωσιμότητας. Για εκείνα, δεν πρόκειται για πολιτικές ή επιστημονική ορολογία, αλλά για δικαιοσύνη, φροντίδα και σύνδεση με τη φύση. Δεν χρειάζονται μεγάλες εξηγήσεις για να καταλάβουν πως πρέπει να φροντίσουμε τον πλανήτη — για εκείνα είναι κάτι αυτονόητο. Είμαστε μέρος της φύσης, όχι κάτι ξεχωριστό από αυτήν. Αυτή η καθαρότητα και η έμφυτη αίσθηση δικαιοσύνης και αρμονίας είναι κάτι που συχνά χάνουμε μεγαλώνοντας. Περιπλέκουμε τα πράγματα και δικαιολογούμε την αδράνεια μας. Αυτό ίσως με φοβίζει περισσότερο απ' όλα – η έλλειψη θέλησης να δράσουμε ενώ ξεκάθαρα πρέπει και μπορούμε.

Πολλοί λένε ότι τα παραμύθια είναι ο πρώτος χάρτης που παίρνει ένα παιδί για να καταλάβει τον κόσμο. Εσείς, πώς βλέπετε τα σημερινά παιδιά; Τι απαιτούν από μια ιστορία;

Τα παραμύθια είναι εργαλεία τόσο παλιά όσο και η ανθρώπινη ιστορία. Βοηθούν μικρούς και μεγάλους να κατανοήσουν τον κόσμο γύρω τους, να επεξεργαστούν αξίες, φόβους, ερωτήματα και ελπίδες. Μπορούν βέβαια να είναι και απλώς διασκεδαστικά, μια άσκηση φαντασίας χωρίς κάποιο βαθύ μήνυμα — κι όμως, ακόμη κι αυτό έχει σκοπό. Ίσως να μας υπενθυμίζει πως η ανθρώπινη ευρηματικότητα είναι τεράστια, πως μπορούμε να σκεφτούμε διαφορετικά, απρόσμενα, να ονειρευτούμε.

Το τι ζητά κάθε παιδί από μια ιστορία είναι κάτι βαθιά προσωπικό. Σήμερα όμως, ο μεγάλος αγώνας που δίνουμε είναι για την προσοχή των παιδιών. Ζουν σ' έναν κόσμο γεμάτο οθόνες, άμεση επιβράβευση, συνεχή διάσπαση. Και μέσα σε αυτό το τοπίο, οι ιστορίες —όταν καταφέρουν να σταθούν— προσφέρουν κάτι πολύτιμο: σύνδεση. Σύνδεση με τον γονιό που διαβάζει μαζί τους, με φίλους, με άλλους διαφορετικούς ανθρώπους που γνωρίζουν μέσα από τις σελίδες, αλλά και με τον ίδιο τους τον εαυτό. Μπορεί να τους ανοίξουν έναν εσωτερικό διάλογο, να τους δώσουν χώρο να νιώσουν, να ονειρευτούν. Αν είμαστε τυχεροί —κι αν η ιστορία είναι αληθινή, ειλικρινής, αυθεντική — τότε μπορεί να το πετύχει αυτό.

Η πολιτική ορθότητα έχει αλλάξει τον τρόπο που γράφετε μια ιστορία;

Δεν νομίζω. Δεν με απασχολεί η πολιτική ορθότητα ως κανόνας, αλλά μ' ενδιαφέρει η δικαιοσύνη, η συμπερίληψη, η πολυφωνία. Το να μπορούν περισσότερα παιδιά να δουν κάτι από τον εαυτό τους μέσα στην ιστορία είναι κάτι ανεκτίμητο.

Οι δράκοι, οι κακοί λύκοι και οι μάγισσες κυριάρχησαν για αιώνες στα παραμύθια. Πιστεύετε ότι η αντικατάστασή τους με πιο «ανθρώπινους» κακούς (όπως τοξικούς γονείς ή κοινωνικές δομές) αντανακλά την εξέλιξη της κοινωνίας ή της λογοτεχνίας;

Η λογοτεχνία αντανακλά την κοινωνία, οπότε θα έλεγα πως πρόκειται για μια παράλληλη εξέλιξη. Οι δράκοι, οι λύκοι και οι μάγισσες παραδοσιακά συμβόλιζαν εξωτερικούς κινδύνους — το κακό που παραμονεύει, κάτι σκοτεινό και απειλητικό που έρχεται απ’ έξω. Σήμερα, όμως, αρχίζουμε ν' αναγνωρίζουμε πως οι πιο δύσκολες μάχες δεν είναι πάντα εξωτερικές, αλλά συχνά εσωτερικές ή κοινωνικά δομημένες.

Ένα παιδί μπορεί να παλεύει με το άγχος, με την προκατάληψη, με την περιθωριοποίηση ή την αίσθηση ότι δεν ανήκει. Η ψυχική υγεία των παιδιών μας απειλείται σε μεγάλο βαθμό — και είναι φυσικό επακόλουθο να βλέπουμε πλέον μια βεντάλια από κακές δυνάμεις στις ιστορίες που αντανακλούν αυτές πιο σύνθετες, καθημερινές απειλές.

Τα σύγχρονα παραμύθια ή κινηματογραφικές ιστορίες επιλέγουν συχνά να δώσουν βάθος στην ιστορία του κακού, ακόμα και να τον κάνουν συμπαθή, όπως ο Τζόκερ, η Κρουέλα. Πώς βλέπετε αυτή την αλλαγή;

Το έχω κάνει και εγώ για υπερκακούς, όπως ο Ιβαν φον Βαμπάουερ στην σειρά Πράκτορες του Πλανήτη. Νομίζω πως η εξέλιξη αυτή φανερώνει την ανάγκη μας να κατανοήσουμε περισσότερο, παρά να κρίνουμε μονάχα. Δεν σημαίνει αυτό ότι δικαιολογούμε πράξεις ή ότι θολώνουμε τα όρια του σωστού και του λάθους. Σημαίνει όμως ότι, ως κοινωνία και ως αναγνώστες, αρχίζουμε να ψάχνουμε τα «γιατί» πίσω από τη συμπεριφορά — και αυτό είναι ένα σημαντικό βήμα προς την ενσυναίσθηση.

Τι σημαίνει «και ζήσαμε καλύτερα» για εσάς, προσωπικά;

Για μένα, το «και ζήσαμε καλύτερα» δεν είναι υπόσχεση παραμυθένιας ευτυχίας — είναι μια ήσυχη, βαθιά ελπίδα. Ότι ζήσαμε με σεβασμό, δεν σωπάσαμε μπροστά στην αδικία, δεν φοβηθήκαμε να αλλάξουμε, δεν ξεχάσαμε να αγαπάμε. Ότι προχωρήσαμε λίγο πιο σοφοί, πιο τρυφεροί, πιο συνδεδεμένοι με την φύση και τον εσωτερικό μας κόσμο. Αυτό είναι το «καλύτερα» που εύχομαι — όχι τέλειο, αλλά γεμάτο αληθινή αγάπη.

Διαβάστε ακόμη

Η σφαίρα που πήρε την αθωότητα μιας γενιάς: 17 χρόνια από τη δολοφονία του Αλέξη και η μνήμη δεν σβήνει

Αυτά είναι τα ακριβά φάρμακα που θα διατίθενται και σε ιδιωτικά φαρμακεία από τον Ιανουάριο

Ανατροπή στη δολοφονία Καρυώτη: «Μου δώσανε φράγκα για να ομολογήσω, να μείνει μεταξύ μας»

Δώρο Χριστουγέννων για όλους; Παλιά ιστορία που πονάει – Πώς καθιερώθηκε