Bill Bryson: «Όλη η αλήθεια για τη ζωή του Σαίξπηρ», μία βιογραφία που καταρρίπτει τους μύθους γύρω από τον μεγάλο δημιουργό

Ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ είναι ο απόλυτος συγγραφέας του αιώνα μας. Δεν πρόκειται μόνο για τις θεατρικές παραστάσεις, τα βιβλία του, τα ποιήματά του, τις άπειρες φιλολογικές μελέτες και τις αμέτρητες κινηματογραφικές μεταφορές για τα έργα και την προσωπικότητά του, που μας κατακλύζουν επί καθημερινής σχεδόν βάσεως. Ο Σαίξπηρ έχει γίνει ο βάρδος όχι μόνο του 21ου αλλά και του 20ου αιώνα.

Βρίσκεται εδώ και πολλές δεκαετίες στην αιχμή του δόρατος. Η κωμωδία και το δράμα, το παιχνίδι της εξουσίας και ο θάνατος, ο σφοδρός έρωτας, αλλά και η δύναμη της τρέλας ή το βάθος του μίσους, της καπατσοσύνης και της πονηριάς μπορεί να διατρέχουν απ' άκρου εις άκρον τον λόγο του, εκείνο όμως το οποίο τον έχει μετατρέψει σε κορυφαίο όλων των εποχών και όλων των εθνών, κάτι που ο πολύς Χάρολντ Μπλουμ δεν θα δυσκολευόταν να προσυπογράψει και με τα δυο του χέρια, είναι η ικανότητά του να μετατρέπεται αμέσως, 400 και πλέον χρόνια ύστερα από το κάπως άδοξο τέλος του, σε σύμβολο των πάντων. Αυτό ακριβώς δείχνει το πυκνό βιβλίο του Μπιλ Μπράισον (Bill Bryson) «Σαίξπηρ: Όλη η αλήθεια για τη ζωή του», που μόλις κυκλοφόρησε σε μετάφραση Ελένης Βαχλιώτη από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Πρόκειται για ένα είδος βιογραφίας το οποίο διαβάζεται σαν μυθιστόρημα, αλλά και σαν θρίλερ με μεγάλες ερευνητικές φιλοδοξίες.

Ταξιδιογράφος ολκής, χιουμορίστας υψηλού επιπέδου και αφηγητής έτοιμος να μεταφέρει στο ευρύ κοινό δύσκολα επιστημονικά θέματα, ο Μπράισον, που έχει γράψει την πολυδιαβασμένη και πολυσυζητημένη «Μικρή ιστορία περί των πάντων [σχεδόν]» (μετάφραση Ανδρέας Μιχαηλίδης, Μεταίχμιο 2020), και έχει ξεσκονίσει οτιδήποτε έχει γραφτεί για τον Σαίξπηρ από την περίοδο της μεγάλης θεατρικής φήμης και ακμής του μέχρι και τις ημέρες μας, θέλει να μιλήσει για τον μείζονα δραματουργό χωρίς να παγιδευτεί σε βαριά ή ναρκισσιστικά ερμηνευτικά σχήματα, αλλά και δίχως να υποκύψει στις τερατολογίες (ακόμα και στις θεωρίες συνωμοσίας) που εμπεριέχουν κάποτε οι βιογραφίες του. Αρχή, λοιπόν, του συγγραφέα, ενόσω ετοιμάζεται να ξεδιπλώσει το χαλί για τον βίο και για το έργο του Σαίξπηρ, είναι ο απομυθοποιητικός αγνωστικισμός: γνωρίζουμε για την περίπτωσή του πολύ λιγότερα από όσα έχουν κατά καιρούς προσκομίσει οι διαδόσεις και οι θρύλοι γύρω από το πρόσωπό του.

Ποιος ακριβώς ήταν ο δεσμός με τη γυναίκα του, που έμεινε ανέκαθεν αφανής; Τι έγινε με τις δυο κόρες του; Γιατί μολονότι τον ονομάζουμε «ελισαβετιανό», τα σημαντικότερα θεατρικά του ανέβηκαν επί της βασιλείας του Ιακώβου, του διαδόχου της Ελισάβετ; Ποιους ακριβώς ρόλους των έργων του διάλεγε να υποδυθεί ο ίδιος ως ηθοποιός; Πού βρισκόταν το «Globe», το διάσημο θέατρό του, και κατά πόσο μοιάζει με τον σημερινό συνονόματό του χώρο; Πώς το κοινό του καιρού του άρχισε να λατρεύει το θέατρο και να πληρώνει πανάκριβα τις παραστάσεις ενώ δεν υπήρχαν ακόμη καλά καλά θέατρα και αίθουσες παραστάσεων; Πόσο έμοιαζε ο Σαίξπηρ με τους άλλους διάσημους συγγραφείς των χρόνων του, όπως ο Τζον Γουέμπστερ ή ο Κρίστοφερ Μάρλοου; Γιατί έγραφε τόσο εκτεταμένα και πολύστιχα έργα; Τι σχέση είχε με την ομοφυλοφιλία ή με τις μαύρες καλλονές που εξυμνούν τα σονέτα του; Γιατί δεν ήταν τόσο πλούσιος όσο πιστευόταν άλλοτε μα και τώρα; Πόσο αγαπούσε το Στράτφορντ όπου γεννήθηκε το 1564 και πέθανε το 1616; Τι ήταν τα αγγλικά τα οποία έγραφε, για ποιον λόγο προτιμούσε τις παλαιότερες εκδοχές τους και με ποιον τρόπο τα μετέτρεψε σε γλώσσα μιας χιλιοδοξασμένης πατρίδας; Πώς συνέθεσε από τη μια μεριά τον «Ρωμαίο και την Ιουλιέτα», τον «Βασιλιά Ληρ», τον «Άμλετ» και τον «Κοριολανό» και από την άλλη το «Πολύ κακό για το τίποτε» και τη «Στρίγκλα που έγινε αρνάκι»; Ποιες είναι οι χειρόγραφες μορφές που αντιπροσωπεύουν τις τραγωδίες και τις κωμωδίες του; Τι συνέβη με τα κληρονομικά του και με τη διάθεση της περιουσίας του; Κι ακόμα, τι ήταν εκείνο που οδήγησε να αμφισβητηθεί η ύπαρξή του ως συγγραφέα;

Ο Μπράισον, σύμφωνα με τον Βαγγέλη Χατζηβασιλείου από το Αθηναϊκό Πρακτορείο, δεν θέτει ερωτήματα για να τα απαντήσει καταλεπτώς, αλλά για ν' ανοίξει μια σειρά από κρίσιμα ζητήματα, συνοψίζοντας τις συζητήσεις, τις αναζητήσεις και τις αμφισβητήσεις αιώνων γύρω από τον Σαίξπηρ. Και δεν ζητάει ο Μπράισον επ' ουδενί να καταλήξει σε οριστικά συμπεράσματα, να στρογγυλέψει άλυτες απορίες ή να κλείσει με το ζόρι κενά και χάσματα. Του αρκεί να ζωντανέψει το θεατρικό, το αστικό, το ταξικό και το υγειονομικό (βλ. τις πανδημίες της πανώλης) Λονδίνο του 16ου αιώνα, να δώσει κάποια λαμπρά στίγματα της αρχόμενης ιστορίας του θεάτρου, αλλά και να δημιουργήσει μιαν ατμόσφαιρα κατάλληλη για να μάθουμε (πιο πολύ να διαισθανθούμε) τι ήταν ο Σαίξπηρ, προσφέροντάς μας έναν οδηγό που θα βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος της δουλειά του, καθώς και να αποκρυπτογραφήσουμε δίχως την παραμικρή σοβαροφάνεια το μυστήριο της τέχνης του.

Ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ είναι ο απόλυτος συγγραφέας του αιώνα μας. Δεν πρόκειται μόνο για τις θεατρικές παραστάσεις, τα βιβλία του, τα ποιήματά του, τις άπειρες φιλολογικές μελέτες και τις αμέτρητες κινηματογραφικές μεταφορές για τα έργα και την προσωπικότητά του, που μας κατακλύζουν επί καθημερινής σχεδόν βάσεως. Ο Σαίξπηρ έχει γίνει ο βάρδος όχι μόνο του 21ου αλλά και του 20ου αιώνα. Βρίσκεται εδώ και πολλές δεκαετίες στην αιχμή του δόρατος. Η κωμωδία και το δράμα, το παιχνίδι της εξουσίας και ο θάνατος, ο σφοδρός έρωτας, αλλά και η δύναμη της τρέλας ή το βάθος του μίσους, της καπατσοσύνης και της πονηριάς μπορεί να διατρέχουν απ' άκρου εις άκρον τον λόγο του, εκείνο όμως το οποίο τον έχει μετατρέψει σε κορυφαίο όλων των εποχών και όλων των εθνών, κάτι που ο πολύς Χάρολντ Μπλουμ δεν θα δυσκολευόταν να προσυπογράψει και με τα δυο του χέρια, είναι η ικανότητά του να μετατρέπεται αμέσως, 400 και πλέον χρόνια ύστερα από το κάπως άδοξο τέλος του, σε σύμβολο των πάντων. Αυτό ακριβώς δείχνει το πυκνό βιβλίο του Μπιλ Μπράισον (Bill Bryson) «Σαίξπηρ: Όλη η αλήθεια για τη ζωή του», που μόλις κυκλοφόρησε σε μετάφραση Ελένης Βαχλιώτη από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Πρόκειται για ένα είδος βιογραφίας το οποίο διαβάζεται σαν μυθιστόρημα, αλλά και σαν θρίλερ με μεγάλες ερευνητικές φιλοδοξίες.

Ταξιδιογράφος ολκής, χιουμορίστας υψηλού επιπέδου και αφηγητής έτοιμος να μεταφέρει στο ευρύ κοινό δύσκολα επιστημονικά θέματα, ο Μπράισον, που έχει γράψει την πολυδιαβασμένη και πολυσυζητημένη «Μικρή ιστορία περί των πάντων [σχεδόν]» (μετάφραση Ανδρέας Μιχαηλίδης, Μεταίχμιο 2020), και έχει ξεσκονίσει οτιδήποτε έχει γραφτεί για τον Σαίξπηρ από την περίοδο της μεγάλης θεατρικής φήμης και ακμής του μέχρι και τις ημέρες μας, θέλει να μιλήσει για τον μείζονα δραματουργό χωρίς να παγιδευτεί σε βαριά ή ναρκισσιστικά ερμηνευτικά σχήματα, αλλά και δίχως να υποκύψει στις τερατολογίες (ακόμα και στις θεωρίες συνωμοσίας) που εμπεριέχουν κάποτε οι βιογραφίες του. Αρχή, λοιπόν, του συγγραφέα, ενόσω ετοιμάζεται να ξεδιπλώσει το χαλί για τον βίο και για το έργο του Σαίξπηρ, είναι ο απομυθοποιητικός αγνωστικισμός: γνωρίζουμε για την περίπτωσή του πολύ λιγότερα από όσα έχουν κατά καιρούς προσκομίσει οι διαδόσεις και οι θρύλοι γύρω από το πρόσωπό του.

Ποιος ακριβώς ήταν ο δεσμός με τη γυναίκα του, που έμεινε ανέκαθεν αφανής; Τι έγινε με τις δυο κόρες του; Γιατί μολονότι τον ονομάζουμε «ελισαβετιανό», τα σημαντικότερα θεατρικά του ανέβηκαν επί της βασιλείας του Ιακώβου, του διαδόχου της Ελισάβετ; Ποιους ακριβώς ρόλους των έργων του διάλεγε να υποδυθεί ο ίδιος ως ηθοποιός; Πού βρισκόταν το «Globe», το διάσημο θέατρό του, και κατά πόσο μοιάζει με τον σημερινό συνονόματό του χώρο; Πώς το κοινό του καιρού του άρχισε να λατρεύει το θέατρο και να πληρώνει πανάκριβα τις παραστάσεις ενώ δεν υπήρχαν ακόμη καλά καλά θέατρα και αίθουσες παραστάσεων; Πόσο έμοιαζε ο Σαίξπηρ με τους άλλους διάσημους συγγραφείς των χρόνων του, όπως ο Τζον Γουέμπστερ ή ο Κρίστοφερ Μάρλοου; Γιατί έγραφε τόσο εκτεταμένα και πολύστιχα έργα; Τι σχέση είχε με την ομοφυλοφιλία ή με τις μαύρες καλλονές που εξυμνούν τα σονέτα του; Γιατί δεν ήταν τόσο πλούσιος όσο πιστευόταν άλλοτε μα και τώρα; Πόσο αγαπούσε το Στράτφορντ όπου γεννήθηκε το 1564 και πέθανε το 1616; Τι ήταν τα αγγλικά τα οποία έγραφε, για ποιον λόγο προτιμούσε τις παλαιότερες εκδοχές τους και με ποιον τρόπο τα μετέτρεψε σε γλώσσα μιας χιλιοδοξασμένης πατρίδας; Πώς συνέθεσε από τη μια μεριά τον «Ρωμαίο και την Ιουλιέτα», τον «Βασιλιά Ληρ», τον «Άμλετ» και τον «Κοριολανό» και από την άλλη το «Πολύ κακό για το τίποτε» και τη «Στρίγκλα που έγινε αρνάκι»; Ποιες είναι οι χειρόγραφες μορφές που αντιπροσωπεύουν τις τραγωδίες και τις κωμωδίες του; Τι συνέβη με τα κληρονομικά του και με τη διάθεση της περιουσίας του; Κι ακόμα, τι ήταν εκείνο που οδήγησε να αμφισβητηθεί η ύπαρξή του ως συγγραφέα;

Ο Μπράισον δεν θέτει ερωτήματα για να τα απαντήσει καταλεπτώς, αλλά για να ανοίξει μια σειρά από κρίσιμα ζητήματα, συνοψίζοντας τις συζητήσεις, τις αναζητήσεις και τις αμφισβητήσεις αιώνων γύρω από τον Σαίξπηρ. Και δεν ζητάει ο Μπράισον επ' ουδενί να καταλήξει σε οριστικά συμπεράσματα, να στρογγυλέψει άλυτες απορίες ή να κλείσει με το ζόρι κενά και χάσματα. Του αρκεί να ζωντανέψει το θεατρικό, το αστικό, το ταξικό και το υγειονομικό (βλ. τις πανδημίες της πανώλης) Λονδίνο του 16ου αιώνα, να δώσει κάποια λαμπρά στίγματα της αρχόμενης ιστορίας του θεάτρου, αλλά και να δημιουργήσει μιαν ατμόσφαιρα κατάλληλη για να μάθουμε (πιο πολύ να διαισθανθούμε) τι ήταν ο Σαίξπηρ, προσφέροντάς μας έναν οδηγό που θα βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος της δουλειά του, καθώς και να αποκρυπτογραφήσουμε δίχως την παραμικρή σοβαροφάνεια το μυστήριο της τέχνης του.

Διαβάστε ακόμη

Κούγκι ο ΣΥΡΙΖΑ: Κασσελάκης και Γεροβασίλη υποψήφιοι… σε εκλογές που μπορεί να μην γίνουν

Μεγάλο ενδιαφέρον από τα βρετανικά ιδρύματα για τα μη κρατικά πανεπιστήμια - «Θα περιμένουμε τις εξελίξεις»

Σεισμός 4,2 Ρίχτερ στα Ψαρά: Πού εντοπίζεται το επίκεντρο

Οδοιπορικό του Reuters στην πλημμυρισμένη λίμνη Κάρλα - Ποια η σύνδεση με τους Ευρωπαίους αγρότες