Υπόθεση «Έριν Μπρόκοβιτς» στην Τουρκία: 17.500 θάνατοι λόγω ρύπανσης

Δύο εργοστάσια ευθύνονται για περίπου 17.500 πρόωρους θανάτους από το 1987 έως το 2020

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 3 λεπτά ┋ 🗣️ Ανοικτό για σχολιασμό

Στον κάμπο του Καχραμάνμαράς στην κεντρική Τουρκία, πέρα από το σεισμό που κατέστρεψε ολόκληρη την πόλη το 2023, ο άνθρακας συνεχίζει να καίει χωρίς φίλτρα και χωρίς φραγμούς, βαρύνοντας τον αέρα, τη γη και τη συνείδηση μιας χώρας που μετρά το κόστος της ανάπτυξης σε χιλιάδες πρόωρους θανάτους.

Η επαρχία Καχραμάνμαράς της κεντρικής Τουρκίας ζει εδώ και τέσσερις δεκαετίες κάτω από τη βαριά κληρονομιά των θερμοηλεκτρικών σταθμών Afsin–Elbistan Α και Β. Παρά τις αποδεδειγμένες περιβαλλοντικές και υγειονομικές επιπτώσεις, οι επενδύσεις στην περιοχή συνεχίζονται. Μηχανικοί από το Ελμπιστάν καταγγέλλουν ότι το εργοστάσιο Α λειτουργεί επί μακρόν χωρίς ενεργά φίλτρα, με αποτέλεσμα την πτώση τέφρας και έντονη ρύπανση. Από το 2018, η Celikler Holding που ανέλαβε τη διαχείριση, φέρεται να παρακάμπτει το κόστος συντήρησης χρησιμοποιώντας φθηνά και ακατάλληλα υλικά.

17.500 θάνατοι λόγω ρύπανσης μόνο σε μία περιοχή

Σύμφωνα με τη «Μαύρη Έκθεση» του 2022 της Πλατφόρμας για το Δικαίωμα σε Καθαρό Αέρα, τα δύο εργοστάσια ευθύνονται για περίπου 17.500 πρόωρους θανάτους από το 1987 έως το 2020 — ένα στατιστικό που μετατρέπει την παραγωγή ενέργειας σε ζήτημα ζωής και θανάτου.

Παράνομη άδεια λειτουργίας

Αν και το εργοστάσιο Α είχε κλείσει τον Ιανουάριο του 2020 λόγω έλλειψης φίλτρων, επαναλειτούργησε μόλις έξι μήνες αργότερα. Παρά τις προσωρινές άδειες και τις δημόσιες δεσμεύσεις για εγκατάσταση φίλτρων, σήμερα δύο από τις τέσσερις μονάδες λειτουργούν χωρίς κανένα σύστημα καθαρισμού. Οι καταγγελίες των κατοίκων για νύχτες με μαύρο καπνό και χιόνι που γίνεται κατάμαυρο αποτυπώνουν τη ζοφερή πραγματικότητα μιας περιοχής όπου ο καρκίνος θεωρείται πλέον συχνή διάγνωση.

Επέκταση εις βάρος της γης

Παρά τις επιπτώσεις, η περιοχή του εργοστασίου επεκτείνεται πάνω σε εύφορη γεωργική γη. Οι εκτάσεις αυτές έχουν απαλλοτριωθεί και ενσωματωθεί στο κοίτασμα άνθρακα, το οποίο έχει παραχωρηθεί επίσης στη Celikler Holding. Το κράτος, παρότι ιδιοκτήτης του κοιτάσματος, αγοράζει άνθρακα από την ιδιωτική εταιρεία για να τροφοδοτήσει το κρατικό εργοστάσιο Β.

Μια κατολίσθηση το 2023 στο εργοστάσιο άνθρακα επιβεβαίωσε τις ελλείψεις ασφάλειας, ενώ στο παρελθόν αντίστοιχο περιστατικό είχε κοστίσει ανθρώπινες ζωές. Ωστόσο, το εργοστάσιο Α συνεχίζει να λειτουργεί, παρά την ανεπάρκεια μέτρων και ελέγχων.

Παράνομοι εργάτες

Η υπόσχεση απασχόλησης των ντόπιων αποδείχθηκε φενάκη. Οι εγκαταστάσεις απασχολούν χιλιάδες πρόσφυγες εργαζόμενους, που αποτελούν μέρος ενός πληθυσμού 1–1,5 εκατομμυρίου αδήλωτων προσφύγων στην Τουρκία, σύμφωνα με τη Συνέλευση Παρακολούθησης Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία (ISIG). Οι εργάτες αυτοί εργάζονται χωρίς ασφάλεια και χωρίς δικαιώματα, σε συνθήκες που συχνά καταλήγουν σε θανατηφόρα ατυχήματα — πολλά από τα οποία δεν αναφέρονται ποτέ επίσημα.

Νέες μονάδες, παλιά λάθη

Παρά τα χρόνια προβλήματα, τον Δεκέμβριο του 2024 εγκρίθηκε θετική Έκθεση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΕΠΕ) για την κατασκευή δύο επιπλέον μονάδων στο εργοστάσιο Α, με προϋπολογισμό 37,5 δισεκατομμυρίων λιρών. Οι τοπικοί δήμοι και περιβαλλοντικές οργανώσεις, μεταξύ αυτών ο Τουρκικός Ιατρικός Σύλλογος, το Ίδρυμα TEMA και η Greenpeace Τουρκίας, κατέθεσαν αγωγές, υποστηρίζοντας ότι η ΕΠΕ δεν βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα και παραβλέπει κρίσιμους κινδύνους για τη δημόσια υγεία.

Η έκθεση εμπειρογνωμόνων του Σεπτεμβρίου 2025 επιβεβαίωσε τις ανησυχίες: δεν έγιναν επαρκείς μελέτες εδάφους, δεν προσδιορίστηκαν σωστά οι γεωργικές εκτάσεις και δεν υπολογίστηκαν οι σωρευτικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η μελέτη κρίθηκε «ανεπαρκής για την προστασία της δημόσιας υγείας».