Γάζα, ο καθρέφτης της νέας τουρκικής αυτοπεποίθησης

O Ερντογάν «εξημέρωσε» τη Χαμάς, ανέλαβε το ρόλο του εγγυητή και η εικόνα των «χαμογελαστών παιδιών στη Γάζα» τον νομιμοποίησε ηθικά και διπλωματικά. Η Γάζα προσφέρει το νέο αφήγημα ισχύος στον Τούρκο ηγεμόνα.

Τι κερδίζει η Τουρκία από τη συμφωνία της Γάζας

Διπλωματικό κύρος και διεθνής επαναφορά: Η συμμετοχή της Τουρκίας στη συμφωνία της Γάζας της επιτρέπει να επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο της Μέσης Ανατολής μετά από χρόνια περιθωριοποίησης. Αυτό ενισχύει το διπλωματικό της κύρος, αποκαθιστά σε μεγάλο βαθμό τη σχέση εμπιστοσύνης με την Ουάσιγκτον και τη νομιμοποιεί διεθνώς ως συνομιλητή που μπορεί να φέρει αποτελέσματα, εκεί όπου οι Άραβες έχουν αποτύχει.

«Ο Ερντογάν είχε μια διακαή επιθυμία από τότε που ανέλαβε την εξουσία να κάνει την Τουρκία ενεργό μέρος στη σύγκρουση», δήλωσε στο Al-Monitor ο Σονέρ Τσαγαπτάι, διευθυντής του Τουρκικού Ερευνητικού Προγράμματος στο Ινστιτούτο της Ουάσιγκτον.

Εσωτερική πολιτική ώθηση: Σε εσωτερικό επίπεδο, η συμφωνία λειτουργεί ως πολιτική ένεση για τον Ερντογάν, ο οποίος αξιοποιεί την τουρκική εμπλοκή για να εμφανιστεί ως ηγέτης με διεθνές κύρος και επιρροή. Παρουσιάζει τη συμμετοχή της Τουρκίας ως προσωπικό του επίτευγμα και επαναφέρει στο προσκήνιο το αφήγημα του «προστάτη των μουσουλμάνων». Έτσι, ικανοποιεί τη συντηρητική, φιλο-παλαιστινιακή του βάση, ενώ παράλληλα μειώνει την πίεση που δέχεται στο εσωτερικό για την οικονομία και τη φθορά του κόμματός του.

Γεωπολιτικό και στρατιωτικό αποτύπωμα: Η παρουσία τουρκικών δυνάμεων ή συμβούλων στο πλαίσιο της παρακολούθησης της εκεχειρίας επιτρέπει στην Άγκυρα να αποκτήσει φυσική παρουσία στη Γάζα, έστω και υπό διεθνή κάλυψη. Αυτό λειτουργεί ως συμβολική «εγκατάσταση» επιρροής, η οποία στα μάτια της τουρκικής κοινής γνώμης προβάλλεται ως «τουρκικό ανάχωμα» απέναντι στο Ισραήλ.

Οικονομικά και επιχειρηματικά οφέλη: Το σημαντικότερο, ίσως, όφελος για την Άγκυρα είναι ο οικονομικός αντίκτυπος της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης. Η Τουρκία προβάλλεται ήδη ως κύριος υποψήφιος -λόγω γεωγραφικής και ιδεολογικής εγγύτητας- για τα έργα ανασυγκρότησης της Γάζας, που υπολογίζονται σε 65 δισεκατομμύρια δολάρια. Τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες, ενέργειας και κατασκευών βρίσκονται σε προνομιακή θέση για να εξασφαλίσουν συμβόλαια, ενώ η ίδια η τουρκική κυβέρνηση βλέπει σε αυτή τη διαδικασία μια νέα «οικονομική διπλωματία». Με αυτόν τον τρόπο, η Άγκυρα μετατρέπει την ειρήνη σε οικονομική ευκαιρία και εδραιώνει μια μακροπρόθεσμη επιρροή στη Γάζα, όπως έκανε στη Σομαλία και τη Λιβύη.

Ιδεολογική και συμβολική υπεροχή: Η συμφωνία της Γάζας επιτρέπει στην Άγκυρα να επανενεργοποιήσει τη ρητορική της «οθωμανικής κληρονομιάς» και να προβάλλει εαυτόν ως τον φυσικό ηγέτη του μουσουλμανικού κόσμου. Μέσα από τη συμμετοχή της στη συμφωνία, η Τουρκία αποκτά έναν ρόλο «αναγκαίου μεσολαβητή» που απολαμβάνει αποδοχή τόσο από τη Δύση όσο και από τις ισλαμικές κοινωνίες. Αυτή η ιδεολογική επανατοποθέτηση ενισχύει την εικόνα της ως μεγάλης δύναμης, συνδέοντας το σύγχρονο τουρκικό κράτος με την οθωμανική του μνήμη.

Έλεγχος της Χαμάς και επιρροή: Η στενή σχέση της Άγκυρας με τη Χαμάς παρέχει στην Τουρκία τη δυνατότητα να λειτουργεί ως εξισορροπητικός παράγοντας μεταξύ των αμερικανικών και των παλαιστινιακών θέσεων. Η Τουρκία αποκτά πρόσβαση σε κρίσιμες πολιτικές διεργασίες της παλαιστινιακής ηγεσίας, με στόχο να επηρεάσει τη μελλοντική πολιτική κατεύθυνση της Γάζας. Στην πράξη, η Άγκυρα μάλλον προετοιμάζεται για τη «μετά-Χαμάς εποχή», επενδύοντας στην ανάπτυξη φιλοτουρκικών δικτύων και προσώπων.

Επικοινωνιακό κέρδος: Η συμμετοχή της Τουρκίας στη συμφωνία έχει και έντονη επικοινωνιακή διάσταση. Ο Ερντογάν παρουσιάζεται στη διεθνή σκηνή ως ηγέτης που έχει παντού λόγο και επιρροή τελικά. Τα τουρκικά μέσα προβάλουν αυτή τη συμμετοχή ως «εθνικό θρίαμβο», ενισχύοντας το αίσθημα υπερηφάνειας και το soft power της Άγκυρας σε χώρες του μουσουλμανικού κόσμου και της Αφρικής.

Η συμφωνία της Γάζας λειτουργεί για την Τουρκία ως ένα εργαλείο πολυδιάστατης επιρροής. Εσωτερικά, αναζωογονεί το πολιτικό κεφάλαιο του Ερντογάν· περιφερειακά, επαναφέρει την Τουρκία στο επίκεντρο της Μέσης Ανατολής· οικονομικά, ανοίγει δρόμους για επενδύσεις και έργα· και διπλωματικά, της προσδίδει κύρος μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων.

Ένας ρόλος-εργαλείο που της δόθηκε μεν από τον Τραμπ, αλλά που μετέτρεψε τελικά σε γεωπολιτική επένδυση, εδραιώνοντας τη θέση της στον νέο χάρτη της μεταπολεμικής Μέσης Ανατολής.

Οι υψηλοί κίνδυνοι και τα πιθανά λάθη Ερντογάν

Η τρέχουσα εικόνα δείχνει, επομένως, πως η ενεργός εμπλοκή της Τουρκίας στη Γάζα και τη Μέση Ανατολή της αποδίδει σημαντικά γεωπολιτικά οφέλη, ενισχύοντας το προφίλ της. Ωστόσο, η ίδια αυτή εμπλοκή ενέχει σοβαρούς κινδύνους, ιδιαίτερα στο στάδιο υλοποίησης της εκεχειρίας, όπου τα εμπλεκόμενα μέρη θα απαιτήσουν από τον Ερντογάν συνέπεια σε ό,τι έχει υπογράψει. Κι εδώ ακριβώς ελλοχεύει η μεγαλύτερη παγίδα για έναν ηγέτη, όπως ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, καθώς η ιδεολογική ταύτιση με τη Χαμάς μπορεί να αλλοιώσει την ψυχραιμία των πολιτικών του επιλογών.

Η φιλο-Χαμάς στάση μπορεί να απομονώσει την Άγκυρα από Ουάσιγκτον και Ισραήλ: Η ιδεολογική ταύτιση του Ερντογάν με τη Χαμάς συνιστά το πιο εύθραυστο σημείο της πολιτικής του στη Γάζα. Μια υπερβολικά ενθουσιώδης στήριξη προς τη Χαμάς θα μπορούσε να προκαλέσει την οργή του Ντόναλντ Τραμπ και να οξύνει περαιτέρω τις σχέσεις με το Ισραήλ. Η Άγκυρα κινδυνεύει να θεωρηθεί ως «μεροληπτικός εγγυητής», ακυρώνοντας στην πράξη το ρόλο που προσπαθεί να οικοδομήσει ως ουδέτερος. Αντί να κερδίσει πολιτικό κύρος, μπορεί να βρεθεί πάλι διπλωματικά απομονωμένη, ακριβώς τη στιγμή που επιδιώκει να επιστρέψει στο επίκεντρο της Μέσης Ανατολής.

Η πίεση να αποστρατικοποιηθεί η Χαμάς - παγίδα για την Άγκυρα: Ένα από τα πιο κρίσιμα σημεία του σχεδίου εκεχειρίας αφορά την πλήρη αποστρατικοποίηση της Χαμάς, ζήτημα που φέρνει την Τουρκία σε δύσκολη θέση. Η Ουάσιγκτον και το Τελ Αβίβ αναμένουν από την Άγκυρα να αξιοποιήσει τους δεσμούς της με τη Χαμάς, ώστε να την πείσει να εγκαταλείψει τον ένοπλο αγώνα και να αποχωρήσει από την πολιτική σκηνή.

Το Ισραήλ καιροφυλακτεί: Παρά την επίσημη σιωπή, το Ισραήλ παρακολουθεί με ανησυχία τον τουρκικό ρόλο στη μεταπολεμική Γάζα. Οι δεσμοί της Άγκυρας με τη Χαμάς, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη επιρροή του Ερντογάν στον Τραμπ, τροφοδοτούν επιφυλάξεις. Η ερευνήτρια Γκαλία Λίντενστραους του Ινστιτούτου Μελετών Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ εκτιμά ότι το Τελ Αβίβ αποδέχθηκε «υπό αμερικανική πίεση» τη συμμετοχή της Τουρκίας στις συνομιλίες.

Το σχέδιο Τραμπ: Το ειρηνευτικό σχέδιο των ΗΠΑ προβλέπει ότι, ακόμη και μετά τη συμφωνία, ο ισραηλινός στρατός θα διατηρήσει τον έλεγχο του 53% της Γάζας. Η αποχώρησή του εξαρτάται από την πλήρη αποστρατιωτικοποίηση του θύλακα, αλλά δεν υπάρχει καθορισμένο και πιεστικό χρονοδιάγραμμα. Ο Τούρκος πρόεδρος όμως δεν το θέλει. Επιθυμεί παράδοση των όπλων της Χαμάς στο νέο παλαιστινιακό κράτος και συμμετοχή της οργάνωσης στο νέο πολιτικό σκηνικό της Γάζας.

Αν η Τουρκία πιέσει τη Χαμάς υπερβολικά, κινδυνεύει να απωλέσει την εμπιστοσύνη των Παλαιστινίων· αν δεν την πιέσει καθόλου, θα θεωρηθεί αφερέγγυος διαπραγματευτής από τη Δύση. Αν επιχειρήσει μία ενδιάμεση πολιτική, όπως συνήθως ασκεί, μπορεί να μετατραπεί σε παγίδα, αφήνοντας την Τουρκία εγκλωβισμένη ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και τη Χαμάς.

Εσωτερικό bulling: Αν η εκεχειρία καταρρεύσει ή φανεί ότι εξυπηρετεί κυρίως το Ισραήλ, ο Ερντογάν θα βρεθεί αντιμέτωπος όχι μόνο με την αντιπολίτευση, που θα τον κατηγορήσει για αποτυχία, αλλά και με τη σκληροπυρηνική ισλαμιστική του βάση, η οποία αναμένει από αυτόν ακλόνητη αφοσίωση στη Χαμάς.

Όπως σημειώνει η αναλυτής Γκιονούλ Τολ, «αυτό θα μπορούσε κάλλιστα να μετατραπεί σε προδοσία της Χαμάς, ενώ το Ισραήλ θα διατηρήσει την παρουσία του στη Γάζα. Και δεν ξέρω πώς θα τα αντιμετωπίσει όλα αυτά ο Ερντογάν».

Αν επιδείξει ρεαλισμό, χάνει τη βάση του· αν δείξει φανατισμό, χάνει τη διεθνή στήριξη.

Ο κίνδυνος της υπερ-έκθεσης: Ο Ερντογάν απολαμβάνει αυτή τη στιγμή διεθνή αναγνώριση ως μεσολαβητής και πολιτικός παίκτης στη Μέση Ανατολή. Όμως, όπως προειδοποιούν οι αναλυτές, η υπερ-έκθεση σε ένα τόσο ασταθές πεδίο μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ.

Αν οι διαπραγματεύσεις αποτύχουν ή αν η Τουρκία κατηγορηθεί για μεροληψία, η προσωπική εικόνα του Τούρκου προέδρου θα δεχθεί πλήγμα. Το εγχείρημα, που σήμερα φαίνεται να του προσδίδει κύρος, θα μπορούσε να μετατραπεί σε πολιτικό βάρος που θα επιβαρύνει την ήδη τεταμένη σχέση του με τη Δύση και θα υπονομεύσει τις φιλοδοξίες του για περιφερειακή ηγεμονία.

Η γραμμή που χωρίζει τη «διπλωματική επιτυχία» από το «ναυάγιο» είναι για την Άγκυρα λεπτότερη από ποτέ. Το «δια ταύτα» θα κρίνει, αν κέρδισε πάλι θέση στη Μέση Ανατολή ή θα περιθωριοποιηθεί ξανά...

Διαβάστε ακόμη

Δραματικές ώρες στη Λακωνία: Γυναίκα ανεβαίνει σε ταράτσα για να δώσει φαγητό στην εγκλωβισμένη μητέρα της

Κακοκαιρία Byron: Τι θα γίνει με τον μισθό όσων δεν μπόρεσαν να πάνε στη δουλειά τους

Πανικός στη αεροσκάφος: Φωτιά σε διάδρομο απογείωσης γέμισε με καπνούς Airbus A320 με 180 επιβαίνοντες

Mega deal στα σκαριά στον τομέα της ψυχαγωγίας: Η Netflix κοντά στην αγορά της Warner Bros!