Ερντογάν και Νετανιάχου: Οι δύο ενισχυμένοι της εύθραυστης ειρήνης που συνδέονται μόνο από το μίσος

«Ξέρω ότι πολλοί δε συμφωνούν μαζί μου αλλά είμαι ο μόνος που μετράει». Τάδε έφη Ντόναλντ Τραμπ στη Σύνοδο για την Ειρήνη που διοργάνωσε στο αιγυπτιακό θέρετρο του Σαρμ Ελ Σέιχ για να γιορτάσει την… ειρήνη που ο ίδιος πέτυχε στη Γάζα και που παραμένει ακόμη εύθραυστη, αλλά αναδεικνύει δύο βασικούς παίκτες στην περιοχή.

Το Ισραήλ και την Τουρκία. Τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου και τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Δύο ισχυρούς άνδρες που διεκδικούν την κυριαρχία στη Μέση Ανατολή, ενώ την ίδια ώρα το μόνο αίσθημα που τους συνδέει είναι το μίσος και δε διστάζουν να το εκφράσουν με τους πλέον βαρείς χαρακτηρισμούς.

Ο Ερντογάν, ο οποίος άσκησε βέτο, σύμφωνα με δημοσιεύματα, κατά της παρουσίας του Ισραηλινού πρωθυπουργού στη Διάσκεψη για την ειρήνη, τόνισε ότι οι «εγγυήτριες δυνάμεις» της κατάπαυσης του πυρός πρέπει να επιβλέπουν στενά την εφαρμογή της. «Εάν αυτό μετατραπεί ξανά σε γενοκτονία», προειδοποίησε ο Ερντογάν, «το Ισραήλ γνωρίζει ότι οι συνέπειες θα είναι σοβαρές».  Ο Ερντογάν φιλοδοξεί εδώ και καιρό να ανοικοδομήσει την τουρκική εξουσία στα εδάφη της παλιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Για εκείνον, η ανατροπή του Άσαντ στη Συρία άνοιξε έναν νέο δρόμο για περαιτέρω περιφερειακή επιρροή. Η Τουρκία ήταν η μόνη περιφερειακή δύναμη που έδωσε όλο της το βάρος στην υποστήριξη της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, της ισλαμιστικής ομάδας που ανέτρεψε το καθεστώς Άσαντ στη Συρία. 

Οι συμμαχίες της Τουρκίας με ισλαμιστικές ομάδες όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα θεωρούνται σοβαρή απειλή από το Ισραήλ και τις συντηρητικές μοναρχίες του Κόλπου. 

Ενισχυμένο και το Ισραήλ

Το Ισραήλ, από την πλευρά του, έχει διεισδύσει στη Συρία, βομβαρδίζοντας το ναυτικό και την αεροπορία της και καταλαμβάνοντας εδάφη πέρα από τα Υψίπεδα του Γκολάν, τα οποία η χώρα κατέχει από το 1967. Με τη Μέση Ανατολή σε αναβρασμό, οι υποστηρικτές ενός Μεγάλου Ισραήλ βρήκαν μια ευκαιρία να επανακαθορίσουν τα σύνορα της περιοχής.

Ο Νετανιάχου και η κυβέρνησή του προσάρτησαν τμήματα της Δυτικής Όχθης, αναμετρήθηκαν με το Ιράν με την ενεργή στήριξη των ΗΠΑ, ενώ αποδυνάμωςαν σημαντικά Χεζμπολά, Χαμάς, Χούθι και Ασαντ. Τον τελευταίο χρόνο, το Ισραήλ έχει αποδείξει την ικανότητά του να πολεμά σε πολλά μέτωπα ταυτόχρονα - συμπεριλαμβανομένης της Γάζας, της Δυτικής Όχθης, του Λιβάνου, της Υεμένης, του Ιράν και της Συρίας. Οι Ισραηλινοί είναι επίσης η μόνη πυρηνική δύναμη στην περιοχή και, προς το παρόν, έχουν την πλήρη υποστήριξη των ΗΠΑ. Όπως και ο Ερντογάν, ο Νετανιάχου έχει καταφέρει να επιβιώσει πολιτικά μέσα από τις πιο δύσκολες και αμφιλεγόμενες συνθήκες. Και οι δύο ανέλαβαν την εξουσία πριν από δεκαετίες και θεωρούν τους εαυτούς τους ανθρώπους που είναι προορισμένοι να πετύχουν. 

Οι κοινές αδυναμίες

Ωστόσο, οι κοινές τους φιλοδοξίες πάσχουν από κοινές αδυναμίες. Το Ισραήλ και η Τουρκία είναι μη αραβικές δυνάμεις σε μια περιοχή με ως επι το πλείστον αραβικούς πληθυσμούς.   Ο Αραβικός κόσμος σίγουρα δε θέλει μία νέα οθωμανική κυριαρχία ενώ το Ισραήλ παραμένει μια ξένη δύναμη στη Μέση Ανατολή και με μηδενικές συμπάθειες στην περιοχή. 

Η Τουρκία και το Ισραήλ έχουν επίσης πολύ αδύναμη οικονομική βάση για να διεκδικήσουν με αξιώσεις την περιφερειακή κυριαρχία. Η τουρκική οικονομία πλήττεται από τον πληθωρισμό και το Ισραήλ είναι μια μικρή χώρα με λιγότερους από 10 εκατομμύρια κατοίκους.

Η Σαουδική Αραβία και τα κράτη του Κόλπου πιθανότατα αισθάνονται να απειλούνται πιο άμεσα από τις ισλαμιστικές συμμαχίες της Τουρκίας παρά από τις εδαφικές φιλοδοξίες του Ισραήλ. Αλλά το Ριάντ γνωρίζει ότι η επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα έχει προκαλέσει οργή σε μεγάλο μέρος του αραβικού κόσμου. Μία ενδεχόμενη προσέγγιση με το Νετανιάχου, ακόμη και με στόχο να φρενάρουν τον Ερντογάν θα προκαλούσε αντιδράσεις, κυρίως όσο οι Ισραηλινοί αποκλείουν οποιαδήποτε προοπτική για ίδρυση παλαιστινιακού κράτους.

Στη Σύνοδο για την Ειρήνη, ο Νετανιάχου τελευταία στιγμή δεν εμφανίστηκε με πολλά δημοσιεύματα να κάνουν λόγο για «τουρκικό δάκτυλο». Οσο το Ισραήλ και η Τουρκία «συγκρούονται» για την πρωτοκαθεδρία στην περιοχή, οι Σαουδάραβες, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα εξακολουθούν να έχουν την οικονομική ισχύ και μαζί με τον Τραμπ να κρατούν τα «κλειδιά» της επόμενης μέρας.