Αδαμαντία Λιόλιου, πώς είναι να είσαι πολεμική ανταποκρίτρια; «Η πιο αντικειμενική είδηση είναι ότι σκοτώνονται άμαχοι»

Μιλά με ψυχραιμία, μεταδίδει με ακρίβεια, κι όμως έχει βρεθεί σε μερικά από τα πιο επικίνδυνα μέτωπα της διεθνούς επικαιρότητας. Η Αδαμαντία Λιόλιου, πολεμική ανταποκρίτρια του OPEN, μας παραχώρησε μία συνέντευξη που είναι από μόνη της ένα ρεπορτάζ: από τη Γάζα μέχρι τη Βίνιτσα, κι από την ενημέρωση των τηλεθεατών μέχρι την ηθική πυξίδα του δημοσιογράφου.

«Δε βλέπω δυσκολίες, αλλά προκλήσεις», μας λέει. Κι όπως περιγράφει, είναι η δίψα για κατανόηση αυτού που πραγματικά συμβαίνει σε μια εμπόλεμη περιοχή, που της δίνει την ώθηση να συνεχίσει. Η εμπειρία της στη Μέση Ανατολή, μια περιοχή όπου η ένταση είναι διαρκής, έχει χαράξει μέσα της ιστορίες που δεν ξεχνιούνται. Όπως αυτή ενός Παλαιστίνιου οπερατέρ που της είπε: «Αν συνέχιζες να κάνεις ρεπορτάζ για 100 χρόνια ακόμα, πιθανόν να ήσουν πάλι εδώ, στο ίδιο σημείο, να μεταδίδεις τα ίδια περιστατικά».

Αυτό το βάθος της σύγκρουσης την οδηγεί στην πιο καθαρή αλήθεια της πολεμικής δημοσιογραφίας: «Η πιο αντικειμενική είδηση στον πόλεμο είναι ότι σκοτώνονται άμαχοι». Με κεντρικό της μέλημα την ανθρώπινη πλευρά της είδησης, επιδιώκει πάντα να δώσει φωνή στους ανθρώπους που ζουν τον πόλεμο. «Πίσω από κάθε άνθρωπο που φεύγει από τη ζωή υπάρχει μια ιστορία καθημερινότητας, μια οικογένεια, μια φιλία, μια σχέση». Θυμάται τη μικρή Λίζα, 4 ετών, που σκοτώθηκε σε χτύπημα στη Βίνιτσα της Ουκρανίας το 2022. Ένα βίντεο από τα τελευταία της βήματα πριν την τραγωδία, αλλά και η σπαρακτική αντίδραση της μητέρας της όταν της το έδειξαν, έγιναν αντικείμενο συζήτησης για τα όρια δεοντολογίας στη δημοσιογραφία. Για την ίδια, ήταν μια στιγμή που επιβεβαίωσε ότι η πολεμική ανταπόκριση απαιτεί όχι μόνο επαγγελματισμό αλλά και βαθιά ενσυναίσθηση.

Η Αδαμαντία, μαζί με έναν μόνο οπερατέρ, καλείται να σταθεί στο ίδιο πεδίο με πολεμικούς ανταποκριτές διεθνών μέσων που διαθέτουν πολλαπλάσιους πόρους. Παρόλα αυτά, τονίζει πως αυτό που χρειάζεται είναι ένα πιο δομημένο πλαίσιο στήριξης για τις ελληνικές αποστολές, από την εκπαίδευση μέχρι τον εξοπλισμό.

Και τι λέει στο τέλος κάθε αποστολής; «Μέχρι την επόμενη αποστολή». Με πίστη στη δύναμη της εικόνας, και στον ρόλο του δημοσιογράφου ως υπηρέτη της αλήθειας, δηλώνει: «Αυτό που έχει σημασία για μένα είναι να είμαι εκεί όπου γράφεται η ιστορία».

Ποιο είναι το πιο δύσκολο στοιχείο στο να καταγράψεις μια σύγκρουση που διαρκεί δεκαετίες;

Δε βλέπω δυσκολίες, αλλά προκλήσεις. Το ενδιαφέρον μου για αυτό που πραγματικά συμβαίνει σε μια εμπόλεμη περιοχή με παρακινεί ώστε να τις αντιμετωπίσω. Σίγουρα, χρειάζεται πολύ διάβασμα, μελέτη της ιστορίας και πρόσβαση σε πολλές πηγές ώστε να κατανοήσω, να ερμηνεύσω την επικαιρότητα και να μεταδώσω την είδηση, να περιγράψω την εικόνα της στιγμής με εγκυρότητα και ακρίβεια.

Ως προς τη Μέση Ανατολή, από την οποία κάνω ανταποκρίσεις τα τελευταία χρόνια, είναι διαμορφωμένη μια ιδιαίτερα περίπλοκη κατάσταση και πρόκειται για μια περιοχή όπου η ένταση είναι μακροχρόνια. Δε θα ξεχάσω πως βρισκόμουν στα σύνορα Ισραήλ - Γάζας και συγκεκριμένα κοντά στη Ράφα. Μετά τη ζωντανή σύνδεση για το ΟΡΕΝTV, συνομίλησα με έναν οπερατέρ που όλη τη διάρκεια της ζωής του βρισκόταν στη Δυτική Όχθη απ' όπου καταγόταν και εργαζόταν για τουρκικό μέσο. Θυμάμαι χαρακτηριστικά να μου λέει: «αν μπορούσες να ζήσεις αλλά 100 χρόνια συνεχίζοντας να κανείς ρεπορτάζ, τότε και σε 100 χρόνια από τώρα πολύ πιθανόν να βρίσκεσαι στο ίδιο σημείο και να μεταδίδεις παρόμοια περιστατικά». Μέσα σε λίγες λέξεις έδειξε άμεσα το βάθος της σύγκρουσης, ενώ παράλληλα έλαβα κι ένα μήνυμα πως τις αποστολές από την εμπόλεμη Μέση Ανατολή καλούμαι να τις αντιμετωπίσω με μεγάλη υπευθυνότητα.

Υπάρχει «αντικειμενικότητα» όταν καταγράφεις ανθρώπινο πόνο κι απώλεια εκατέρωθεν;

Η πιο αντικειμενική είδηση στον πόλεμο είναι ότι σκοτώνονται άμαχοι. Δεν έχει σημασία σε ποια χώρα από τις εμπλεκόμενες σε εχθροπραξίες ζουν, ούτε σε ποια θρησκεία πιστεύουν. Πίσω από κάθε άνθρωπο που φεύγει από τη ζωή υπάρχει μια ιστορία καθημερινότητας, μια οικογένεια, μια φιλία, μια σχέση. Όλα αυτά ξεπερνούν τους λόγους για τους οποίους ξεκινά ένας πόλεμος. Στο μυαλό μου έχω πάντα πως μπορώ να γίνω η φωνή των ανθρώπων που ζουν σε μια εμπόλεμη χώρα ή έχω την αποστολή η φωνή τους να ακουστεί, και, καθότι στο κέντρο της δημοσιογραφίας είναι η κοινωνία σε μια πολεμική αποστολή βασικό στοιχείο του ρεπορτάζ μου είναι η παρουσίαση της ζωής των αμάχων. Και ναι, είναι αλήθεια και αντικειμενικό γεγονός ότι χάνονται άμαχοι.

Κατά τη διάρκεια επίθεσης με drones ή βαλλιστικούς πυραύλους στο Ισραήλ μετέφερες live την εξέλιξη — πώς διατηρείς ψυχραιμία και ακρίβεια όταν μετράνε τα δευτερόλεπτα;

Αν θεωρούν οι τηλεθεατές ότι μεταδίδω με ψυχραιμία και ακρίβεια είναι πραγματικά τιμή μου. Αυτό είναι το στοίχημα με τον εαυτό μου. Γνωρίζω εκ των προτέρων ότι υπάρχει κίνδυνος. Το πρώτο και πιο σημαντικό που πρέπει να προσέξουμε οι πολεμικοί ανταποκριτές είναι η ασφάλεια της ομάδας μας και η δίκη μας. Έπειτα, οι λέξεις και έννοιες - κλειδιά που με βοηθούν σε τέτοιες συνθήκες είναι δύο: πειθαρχία και αφοσίωση. Επίσης, ο άξονας στον οποίο κινούμαι στις αποστολές είναι πως βρίσκομαι σε μια εμπόλεμη χώρα για να δείξω στο ελληνικό κοινό όσα συμβαίνουν εκεί. Οπότε, είναι καθήκον μου να μεταδώσω άρτια με περιγραφή της εικόνας, κατανοητά και με σωστή πληροφόρηση. Έτσι, θα υπάρχει και ο απαιτούμενος σεβασμός στον τηλεθεατή που παρακολουθεί.

Πώς φιλτράρεις την πληροφόρηση ανάμεσα σε επίσημα ανακοινωθέντα, προπαγάνδα και το τι βλέπεις με τα μάτια σου;

Το βασικό είναι να έχω πληροφόρηση από κάθε οπτική. Δηλαδή, να ξέρω τι λέει η επίσημη ανακοίνωση, να μπορώ να ερμηνεύω σωστά όσα βλέπω. Όχι, μόνο να καταγράφω όσα συμβαίνουν μπροστά μου, αλλά και να συνδυάζω στοιχεία, έτσι ώστε αν κάποια ΥΓ πληροφορία διακινείται ως προπαγάνδα να έχω την ικανότητα να την αναγνωρίσω. Ο πόλεμος είναι το πιο εύφορο έδαφος της προπαγάνδας ιδιαίτερα στην εποχή των κοινωνικών δικτύων. Το να εντοπίσω μια προπαγανδιστική πληροφορία απαιτεί σίγουρα δουλειά non stop σε μια εμπόλεμη ζώνη.

Ποια ανθρώπινη ιστορία σου έμεινε από τις αποστολές;;

Οι πολεμικές αποστολές είναι γεμάτες ανθρώπινες ιστορίες που πραγματικά ανατριχιάζουν. Θα σας αναφέρω ένα περιστατικό που δε μου έχει φύγει από το μυαλό και πιστεύω πως αποτελεί και μελέτη περίπτωσης ως προς τους δημοσιογραφικούς κανόνες δεοντολογίας.

Τον Ιούλιο του 2022 είχε γίνει ένα πολύνεκρο χτύπημα στη Βίνιτσα στην Κεντρική Ουκρανία . Όταν έφτασα στο σημείο ανέσυραν νεκρούς μέσα από συντρίμμια. Βρέθηκα και μπροστά στη διάβαση, όπου ένα τετράχρονο κοριτσάκι η Λίζα έχασε τη ζωή της ενώ επέστρεφε με τη μητέρα της από τη λογοθεραπεύτρια. Η μητέρα της είχε τραυματιστεί βαριά και τη μετέφεραν άμεσα στη ΜΕΘ του νοσοκομείου. Επέζησε αλλά η μικρή δυστυχώς δεν τα κατάφερε. Σκοτώθηκε επί τόπου. Λίγα λεπτά μετά την επίθεση είχα στο κινητό μου ένα βίντεο που έδειχνε το μικρό αγγελούδι με τη μητέρα της να περπατούν χαρούμενες στο δρόμο. Ουσιαστικά στο βίντεο καταγραφόταν η διαδρομή τους πριν γίνει το χτύπημα. Μάλιστα η μικρή κρατούσε και το καροτσάκι της. Επίσης, είχα βίντεο με τη μικρούλα να χορεύει σε σχολικές παρατάσεις. Τα βίντεο αυτά κυκλοφορούσαν μεταξύ των δημοσιογράφων αλλά και στα κοινωνικά δίκτυα . Ένας παραγωγός που εργαζόταν σε μέσο ευρωπαϊκής χώρας μπήκε στο νοσοκομείο όπου βρισκόταν η μητέρα της Λίζας και ενώ η ίδια ήταν στο κρεβάτι, της έδειξε ένα βίντεο με την κόρη της να χορεύει και κατέγραψε τις αντιδράσεις της μητέρας με κάμερα. Η μητέρα στη θέα του παιδιού της σπάραξε. Ο παραγωγός είχε την άποψη πως αφού συνέβη κάτι τόσο τραγικό θα έπρεπε να το δείξει και στον κόσμο με παραστατικότητα. Προφανώς, εκφράστηκε και η αντίθετη άποψη πως δε θα έπρεπε να προκαλέσει την αντίδραση της μητέρας.

Πόσο δύσκολο είναι να μεταφέρεις αυτά τα γεγονότα στο ελληνικό κοινό, που βλέπει συχνά την περιοχή μέσα από στερεότυπα ή μακρινή απόσταση;

Η μεγαλύτερη ανταμοιβή μου για τις ανταποκρίσεις μου από εμπόλεμη ζώνη είναι το σχόλιο των τηλεθεατών: «ευχαριστούμε που είσαι εκεί και θέλουμε να παρακολουθούμε και να μαθαίνουμε τι γίνεται». Κατά τη γνώμη μου το ελληνικό κοινό είναι ένα δύσκολο κοινό. Οι πόλεμοι σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή είναι στη γειτονιά μας. Δεν είναι απλό, ωστόσο, για τον μέσο Έλληνα να αντιληφθεί την πολεμική συνθήκη, διότι ευτυχώς έχουμε ειρήνη. Με αυτά τα δεδομένα, καθώς ο Έλληνας μπορεί να πιστεύει πως είναι ένα θέμα που δεν τον αφορά άμεσα, δε θα το ψάξει πολύ και κάποιες φορές είναι εύκολο να φανατιστεί υπέρ της μιας ή της άλλης από τις εμπόλεμες χώρες. Έτσι, λοιπόν, καλούμαι μέσα από το ρεπορτάζ αλλά και σε προσωπικές συζητήσεις να περιγράψω όσα έχω δει, μάθει και διαβάσει. Δε θα κουραστώ να το κάνω. Αυτός είναι και ο ρόλος του δημοσιογράφου που σέβεται τη δουλειά του και πάνω απ΄ όλα προσπαθώ να κινούμαι στην κατεύθυνση πως η δημοσιογραφία είναι λειτούργημα.

Ποια η κατάσταση των Ελλήνων πολεμικών ανταποκριτών στο ίδιο πεδίο με πολεμικούς ανταποκριτές διεθνών μέσων;

Οι Έλληνες πολεμικοί ανταποκριτές υποκινούμενοι από το ενδιαφέρον του μέσου για το οποίο δουλεύουμε και ο καθένας και για το προσωπικό του ενδιαφέρον βρισκόμαστε στο πεδίο για να καλύψουμε τα γεγονότα με λιγότερα μέσα από τους υπόλοιπους πολεμικούς ανταποκριτές των διεθνών και όχι μόνο δικτύων ζώντας, όμως, στις ίδιες συνθήκες. Στις αποστολές μου σε εμπόλεμη περιοχή η ομάδα μου είναι ένας οπερατέρ κι εγώ. Δύο άτομα που καλούμαστε να καλύψουμε τα γεγονότα και φυσικά να τα ανακαλύψουμε. Το ίδιο συμβαίνει και στα υπόλοιπα ελληνικά μέσα. Είναι ένα πεδίο που στη χώρα μας χρειάζεται μια επιμέλεια και την οριοθέτηση και υλοποίηση ενός πλαισίου, ώστε οι πολεμικές αποστολές να είναι φροντισμένες από διάφορες απόψεις, από την εκπαίδευση των απεσταλμένων μέχρι την υλικοτεχνική υποδομή και το έμψυχο υλικό που αποτελεί την ομάδα.

Αν έπρεπε να γράψεις μια πρόταση για να περιγράψεις την Αδαμαντία Λιόλιου στους επόμενους δημοσιογράφους, τι θα έλεγες;

«Μέχρι την επόμενη αποστολή» θα τους έλεγα…

Είμαι ακόμη στην αρχή ως προς όσα νιώθω πως έχω να δώσω φωτίζοντας αθέατες πλευρές. ‘Έχω τον Χρήστο Παναγιωτόπουλο, διευθυντή που δίνει σημασία στα μεγάλα θέματα της διεθνούς επικαιρότητας. Αυτό που έχει σημασία για μένα είναι να είμαι εκεί όπου γράφεται ιστορία, είτε είναι μια εμπόλεμη χώρα είτε κάπου, όπου διαδραματίζεται κάτι σημαντικό. Κι εκεί εντοπίζω την ουσία της δημοσιογραφίας.

Διαβάστε ακόμη

Αυτά είναι τα πρόσωπα που αναζήτησαν περισσότερο οι Έλληνες στη Google - «Πρωτιά» για την Klavdia

Είναι επίσημο: Η Netflix εξαγοράζει την Warner Bros για αστρονομικό ποσό

Παράνομες συνταγογραφήσεις με κέρδη πάνω από 100.000 ευρώ: Τρεις συλλήψεις - Η ανακοίνωση του ΕΟΠΥΥ

Έφηβος εξομολογείται πώς κατέληξε να κάνει 11 γραμμαρία κεταμίνης τη μέρα στα 13 του