Όταν ο Χαμενεΐ σταματήσει να κρύβεται θα βρει ένα διαφορετικό Ιράν

Αφού πέρασε σχεδόν δύο εβδομάδες σε ένα μυστικό καταφύγιο κάπου στο Ιράν κατά τη διάρκεια του πολέμου της χώρας του με το Ισραήλ, ο ανώτατος ηγέτης, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ίσως πια θελήσει να βγει έξω.

Θεωρείται ότι κρύβεται, χωρίς να επικοινωνεί με τον έξω κόσμο, υπό τον φόβο της δολοφονίας του από το Ισραήλ. Ακόμα και κορυφαίοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι δεν έχουν έρθει σε επαφή μαζί του.

Άλλωστε, παρά την εύθραυστη εκεχειρία, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δεν έχει αποκλείσει τη δολοφονία -ακόμα και όταν ο Ντόναλντ Τραμπ είπε στο Ισραήλ να μην σκοτώσει τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν, γράφει το BBC.

Όταν -ή αν- βγει από το καταφύγιο, θα δει ένα τοπίο θανάτου και καταστροφής. Αναμφίβολα, θα εξακολουθεί να εμφανίζεται στην κρατική τηλεόραση και να δηλώνει νικητής στη σύγκρουση. Θα σχεδιάσει να αποκαταστήσει την εικόνα του. Αλλά θα αντιμετωπίσει νέες πραγματικότητες -ακόμη και μια νέα εποχή.

Ο πόλεμος άφησε τη χώρα σημαντικά αποδυναμωμένη αλλά και εκείνον το ίδιο.

Η «μουρμούρα» στην κορυφή

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, το Ισραήλ πήρε γρήγορα τον έλεγχο του μεγαλύτερου μέρους του ιρανικού εναέριου χώρου και επιτέθηκε στις στρατιωτικές υποδομές της χώρας. Ανώτατοι διοικητές των Φρουρών της Επανάστασης και του στρατού σκοτώθηκαν αμέσως.

Η έκταση των ζημιών στις ένοπλες δυνάμεις παραμένει ασαφής και αμφισβητούμενη, αλλά οι επανειλημμένοι βομβαρδισμοί σε στρατιωτικές βάσεις και εγκαταστάσεις δείχνουν ότι έχει υπάρξει σημαντική αποδυνάμωση της στρατιωτικής ισχύος του Ιράν. Ο στρατιωτικοποιημένος χαρακτήρας του καθεστώτος κατανάλωνε επί χρόνια τεράστιους πόρους της χώρας.

Οι γνωστές πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, οι οποίες του κόστισαν σχεδόν δύο δεκαετίες κυρώσεων από τις ΗΠΑ και τη διεθνή κοινότητα, με εκτιμώμενο οικονομικό κόστος εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων, έχουν πλέον υποστεί ζημιές από αεροπορικές επιθέσεις -αν και το ακριβές μέγεθος αυτών των ζημιών είναι δύσκολο να εκτιμηθεί. Πολλοί αναρωτιούνται: άξιζε τελικά όλο αυτό;

Οργή κατά του Χαμενεΐ

Πλήθος Ιρανών θεωρούν αποκλειστικά υπεύθυνο τον Αγιατολάχ Χαμενεΐ, που έγινε ανώτατος ηγέτης το 1989, για την πορεία σύγκρουσης με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ που έφερε τη χώρα και τον λαό της σε αυτή την κατάσταση.

Τον κατηγορούν για την ιδεολογική επιμονή στην καταστροφή του Ισραήλ -κάτι που πολλοί Ιρανοί δεν υποστηρίζουν. Τον κατηγορούν επίσης για αυτό που θεωρούν αυταπάτη -την πίστη του ότι η απόκτηση πυρηνικών θα έκανε το καθεστώς του ανίκητο. Οι κυρώσεις παρέλυσαν την ιρανική οικονομία, μετατρέποντας μια κορυφαία εξαγωγική χώρα πετρελαίου σε μια φτωχή, παραπαίουσα σκιά του παρελθόντος της.

«Είναι δύσκολο να εκτιμήσουμε πόσο ακόμη μπορεί να επιβιώσει το καθεστώς υπό τέτοια πίεση, αλλά φαίνεται να είναι η αρχή του τέλους», λέει η καθηγήτρια Λίνα Κχατίμπ, επισκέπτρια ερευνήτρια στο Χάρβαρντ.

«Ο Αλί Χαμενεΐ είναι πιθανό να είναι ο τελευταίος "Ανώτατος Ηγέτης" του Ισλαμικού Καθεστώτος, με όλη τη σημασία του όρου».

Ρήγματα στην ηγεσία

Έχουν ακουστεί ψίθυροι δυσαρέσκειας ακόμη και στην κορυφή. Στο απόγειο του πολέμου, ένα ημιεπίσημο ιρανικό πρακτορείο ειδήσεων ανέφερε ότι κάποιοι πρώην αξιωματούχοι του καθεστώτος καλούν τους πιο ήπιους θρησκευτικούς ηγέτες στην ιερή πόλη Κομ να παρέμβουν και να φέρουν αλλαγή ηγεσίας.

«Θα υπάρξει ξεκαθάρισμα», λέει ο καθηγητής Αλί Ανσαρί, ιδρυτής του Ινστιτούτου Ιρανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Σεντ Άντριους.

«Είναι ξεκάθαρο πως υπάρχουν μεγάλες διαφωνίες στην ηγεσία και τεράστια δυσαρέσκεια στον λαό.»

Η οργή και η απογοήτευση θα ριζώσουν

Τις τελευταίες δύο εβδομάδες, πολλοί Ιρανοί ένιωσαν διχασμένοι -από τη μία η ανάγκη να υπερασπιστούν την πατρίδα, από την άλλη το μίσος τους για το καθεστώς. Έδειξαν αλληλεγγύη, όχι προς το καθεστώς, αλλά ο ένας προς τον άλλον. Υπήρξαν αναφορές για κύματα ανθρωπιάς και αλληλεγγύης.

Σε πόλεις και χωριά, οι κάτοικοι άνοιξαν τα σπίτια τους σε όσους έφυγαν από περιοχές που βομβαρδίστηκαν. Οι καταστηματάρχες πωλούσαν αγαθά σε μειωμένες τιμές, γείτονες ρωτούσαν αν κάποιος χρειάζεται βοήθεια.

Ωστόσο, πολλοί γνωρίζουν ότι το Ισραήλ πιθανώς επιδιώκει αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν. Και ενώ πολλοί Ιρανοί επιθυμούν αυτό το αποτέλεσμα, δεν θέλουν να προκύψει μέσω ξένης επέμβασης.

Σε σχεδόν 40 χρόνια εξουσίας, ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ κατέστειλε κάθε αντιπολίτευση. Οι πολιτικοί αντίπαλοι είναι είτε φυλακισμένοι είτε εξόριστοι. Στο εξωτερικό, οι αντικαθεστωτικές δυνάμεις αδυνατούν να συνεννοηθούν για κοινή στάση, πόσο μάλλον να δημιουργήσουν έναν οργανωμένο φορέα που να μπορεί να αναλάβει τη διακυβέρνηση αν καταρρεύσει το καθεστώς.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, όταν η κατάρρευση φαινόταν πιθανή, πολλοί φοβούνταν ότι το επόμενο στάδιο δεν θα ήταν η ανάληψη της εξουσίας από κάποια αντιπολίτευση, αλλά το χάος και η ανομία.

«Είναι απίθανο το καθεστώς να πέσει από την εσωτερική αντιπολίτευση. Παραμένει ισχυρό στο εσωτερικό και θα εντείνει την καταστολή», λέει η Καθ. Κχατίμπ.

Ο φόβος αντιποίνων

Οι Ιρανοί φοβούνται ότι το καθεστώς, πληγωμένο και ταπεινωμένο, θα ξεσπάσει πάνω στον ίδιο τον λαό του. Τουλάχιστον έξι άτομα εκτελέστηκαν τις τελευταίες δύο εβδομάδες για κατασκοπεία υπέρ του Ισραήλ. Οι αρχές λένε ότι έχουν συλλάβει περίπου 700 άτομα με την ίδια κατηγορία.

Μια Ιρανή είπε στο BBC Persian ότι φοβάται περισσότερο την καταστολή από τον ίδιο τον πόλεμο. «Αν το καθεστώς δεν μπορεί να παρέχει βασικά αγαθά και υπηρεσίες, τότε η οργή και η απογοήτευση θα μεγαλώσουν», λέει.

«Το βλέπω ως μια σταδιακή διαδικασία. Δεν πιστεύω ότι θα υπάρξει άμεση λαϊκή εξέγερση -αυτό θα έρθει πολύ αργότερα, μετά τους βομβαρδισμούς».

Λίγοι πιστεύουν ότι η εκεχειρία που συμφωνήθηκε τη Δευτέρα θα διαρκέσει -και πολλοί θεωρούν ότι το Ισραήλ δεν έχει τελειώσει ακόμα, έχοντας πια απόλυτο έλεγχο των αιθέρων πάνω από το Ιράν.

Οι πυραυλικές βάσεις του Ιράν

Ένα από τα λίγα που φαίνεται να έχουν διασωθεί είναι οι πυραυλικές βάσεις του Ιράν, που είναι καλά κρυμμένες σε σήραγγες κάτω από τα βουνά. Ο αρχηγός του Ισραηλινού Γενικού Επιτελείου, Εγιάλ Ζαμίρ, δήλωσε ότι το Ισραήλ ξεκίνησε την επίθεση γνωρίζοντας ότι το Ιράν είχε περίπου 2.500 πυραύλους εδάφους-εδάφους. Οι πύραυλοι που εκτοξεύτηκαν προκάλεσαν σημαντικές απώλειες στο Ισραήλ.

Υπολογίζεται ότι ίσως 1.500 παραμένουν ακόμη στην κατοχή του Ιράν, κάτι που προκαλεί ανησυχία σε Ιερουσαλήμ, Ουάσινγκτον και άλλες πρωτεύουσες.

Υπάρχει επίσης σοβαρός φόβος ότι το Ιράν μπορεί να επιταχύνει την προσπάθεια απόκτησης πυρηνικής βόμβας -κάτι που συνεχίζει να αρνείται. Αν και οι πυρηνικές εγκαταστάσεις φαίνεται να υπέστησαν σοβαρό πλήγμα, το Ιράν δήλωσε ότι μετέφερε το απόθεμά του εμπλουτισμένου ουρανίου σε ασφαλές, άγνωστο σημείο.

Αυτό το απόθεμα, εμπλουτισμένο στο 60%, μπορεί να εμπλουτιστεί εύκολα στο 90% -επαρκές για την κατασκευή περίπου εννέα πυρηνικών βομβών, σύμφωνα με ειδικούς. Λίγο πριν τον πόλεμο, το Ιράν ανακοίνωσε πως κατασκεύασε νέα μυστική εγκατάσταση εμπλουτισμού, που ήταν έτοιμη να τεθεί σε λειτουργία.

Η ιρανική βουλή ψήφισε δραστικό περιορισμό της συνεργασίας με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (IAEA). Αν η απόφαση εγκριθεί, το Ιράν θα βρίσκεται ένα βήμα πριν από την αποχώρηση από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων (NPT) – καθώς οι σκληροπυρηνικοί πιέζουν για την κατασκευή πυρηνικού όπλου.

Σκέψεις για διαδοχή

Ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ μπορεί να πιστεύει ότι το καθεστώς του επέζησε -έστω και οριακά. Όμως στα 86 του και με προβλήματα υγείας, γνωρίζει πως οι δικές του μέρες τελειώνουν, και πιθανόν επιδιώκει ομαλή διαδοχή -είτε σε άλλον ανώτατο κληρικό είτε σε ένα συμβούλιο ηγεσίας.

Σε κάθε περίπτωση, οι εναπομείναντες ανώτατοι διοικητές των Φρουρών της Επανάστασης, πιστοί στον Χαμενεΐ, ίσως επιδιώξουν να συνεχίσουν να ασκούν εξουσία στο παρασκήνιο.

Διαβάστε ακόμη

«Ήρθαμε για να μείνουμε»: Αμετακίνητοι οι αγρότες – Συντονίζουν τις επόμενες κινήσεις, αποφασισμένοι για μπλόκα μέχρι τις γιορτές

«Μου χαμογέλασε και έκλεισε τα μάτια»: Ραγίζει καρδιές ο πατέρας του 2χρονου που πέθανε μετά την επίθεση σκύλου

«Δεν υπάρχει καλύτερος από αυτόν»: Το τηλεφώνημα του Ρονάλντο που ενθουσίασε τον Τραμπ

Μουντιάλ 2026: Ανακοινώθηκε το αναλυτικό πρόγραμμα των ομίλων - Οι μέρες και οι ώρες των αγώνων