Σαουδική Αραβία: Από το «όχι» των ΗΠΑ στην… αγκαλιά της Τουρκίας - Η συνεργασία στην αμυντική βιομηχανία και οι παγίδες που κρύβει

Η συνεργασία μεταξύ της Τουρκίας και της Σαουδικής Αραβίας στην αμυντική βιομηχανία φαίνεται πως εισέρχεται σε μια νέα, δυναμική φάση. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Αλί Μπακίρ, πολιτικού αναλυτή και ειδικού σε θέματα άμυνας, στο Atlantic Council, η Σαουδική Αραβία εξετάζει την απόκτηση 100 τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών KAAN. Λίγο πριν την εκπνοή του 2024, οι συζητήσεις ανάμεσα σε Σαουδάραβες και Τούρκους αξιωματούχους κορυφώθηκαν.

Λίγο πριν από την αλλαγή του έτους, Σαουδάραβες και Τούρκοι αξιωματούχοι συμμετείχαν σε πυρετώδεις συνομιλίες για μία αμυντική συνεργασία, όπου εκεί το Ριάντ εμφανίστηκε πιθανός αγοραστής αλλά και χορηγός του μαχητικού 5^ης γενιάς, που αναπτύσσει η Τουρκία.

Από τα F-35 στο KAAN: οι λόγοι της στροφής του Ριάντ

Η Σαουδική Αραβία, ως ένας από τους  μεγαλύτερους αγοραστές όπλων στον κόσμο, επιδίωκε από το 2017 την απόκτηση μαχητικών αεροσκαφών F-35 από τις ΗΠΑ. Ωστόσο, οι ΗΠΑ δεν έχουν δεσμευτεί για την πώληση και η κατάσταση έχει καθυστερήσει. Το Ριάντ είναι επίσης πιθανό να αισθάνεται αβέβαιο για την ικανότητά του να εξασφαλίσει μια συμφωνία F-35, λαμβάνοντας υπόψη τις εμπειρίες των γειτόνων του. Για παράδειγμα, ενώ η κυβέρνηση Τραμπ υπέγραψε συμφωνία πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) για F-35 το 2021 (ως ανταμοιβή για την εξομάλυνση του Άμπου Ντάμπι με το Ισραήλ το 2020), τα ΗΑΕ διέκοψαν τις συνομιλίες λόγω ανησυχιών με τους όρους της κυβέρνησης Μπάιντεν, μεταξύ άλλων λόγων, επικαλούμενοι «κυρίαρχους επιχειρησιακούς περιορισμούς» και «τεχνικές απαιτήσεις.

Επιπλέον, η Σαουδική Αραβία δεν είναι σίγουρη για μία συμφωνία για τα F-35, επειδή οι ΗΠΑ δίνουν συχνά προτεραιότητα στο Ισραήλ, με στόχο να διατηρήσουν το ποιοτικό στρατιωτικό πλεονέκτημά τους έναντι όλων των περιφερειακών δυνάμεων. Επιπλέον, αυτός ο εξοπλισμός συνήθως συνοδεύεται από πολυάριθμα νήματα και το Κογκρέσο των ΗΠΑ συχνά εμποδίζει την πώληση προηγμένων στρατιωτικών πόρων σε άλλα έθνη, συμπεριλαμβανομένων συμμάχων και εταίρων. Αυτοί οι παράγοντες ώθησαν ορισμένες χώρες και περιφερειακές δυνάμεις να αναζητήσουν προηγμένα όπλα αλλού, παρόλο που ο αμερικανικός στρατιωτικός εξοπλισμός είναι τεχνολογικά ανώτερος.

Σύμφωνα με το «Όραμα 2030» του Σαουδάραβα πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, το Ριάντ στοχεύει όχι μόνο στην αγορά όπλων αλλά και στην παραγωγή τους, επιδιώκοντας να αποκτήσει την απαραίτητη τεχνογνωσία και μεταφορά τεχνολογίας για να χτίσει τη δική του αμυντική βιομηχανία. Όσον αφορά τα μαχητικά αεροσκάφη, η Σαουδική Αραβία ζήτησε να ενταχθεί  στο Global Combat Air Program  (GCAP), μια  προσπάθεια συνεργασίας μεταξύ της Βρετανίας, της Ιταλίας και της Ιαπωνίας για την ανάπτυξη ενός μαχητικού stealth έκτης γενιάς για να αντικαταστήσει το Eurofighter Typhoon και το Mitsubishi F-2. Το νέο τζετ αναμένεται να πετάξει μέχρι το 2040. 

Οι ειδήσεις σχετικά με τη βολιδοσκόπηση του τουρκικού KAAN από τη Σαουδική Αραβία εμφανίστηκαν για πρώτη φορά τον περασμένο Οκτώβριο. Για τους Σαουδάραβες, το timing είναι κρίσιμο. Σε αντίθεση με το GCAP, το τουρκικό τζετ έχει ήδη βγει στον αέρα. Η μαζική παραγωγή αναμένεται να ξεκινήσει το 2028, πράγμα που σημαίνει ότι το KAAN είναι πιθανό να παραδοθεί τουλάχιστον 10 χρόνια πριν από το GCAP. Επιπλέον, η αντίθεση της Ιαπωνίας στη συμμετοχή της Σαουδικής Αραβία, σημαίνει ότι το Τόκιο θα μπορούσε να ασκήσει βέτο σε μια προσπάθεια από τη Σαουδική Αραβία να αγοράσει το τζετ. Το να περιμένει κανείς πάνω από 15 χρόνια για να αποκτήσει νέα μαχητικά αεροσκάφη μόνο για να αντιμετωπίσει ένα ενδεχόμενο βέτο θα ήταν μια παράλογη κίνηση, ειδικά αν ληφθούν υπόψη δύο παράγοντες. Πρώτον, οι δεσμοί της Σαουδικής Αραβίας με την Κίνα αναμένεται να ενισχυθούν, άρα το βέτο θα καταστεί πιο πιθανό. Δεύτερον, δεν θα ήταν συνετό λόγω της επιθυμίας της Σαουδικής Αραβίας να δημιουργήσει γρήγορα μια τοπική αμυντική βιομηχανία, να διαφοροποιήσει τις στρατιωτικές αγορές της και να αποκτήσει προηγμένα μαχητικά αεροσκάφη. Σε αντίθεση με τις χώρες GCAP, η Τουρκία είναι ήδη ανοιχτή στην εξαγωγή του αεροσκάφους σε συμμάχους και εταίρους, μεταξύ των οποίων το Αζερμπαϊτζάν, το Πακιστάν και την Ουκρανία. Ο επικεφαλής της TAI προβλέπει ότι η εταιρεία του θα μπορούσε να παραδώσει περίπου 150  αεροσκάφη σε τέτοιες χώρες εταίρους.

Η θέα των τριάντα χιλιάδων ποδιών

Δηλώνοντας, επομένως, την πρόθεσή της να αποκτήσει εκατό μαχητικά αεροσκάφη KAAN, η Σαουδική Αραβία φαίνεται να ενισχύει τις στρατηγικές της συνεργασίες και να ανυψώνει τη γεωπολιτική της θέση στη Μέση Ανατολή.

Επιπλέον, επιδιώκοντας εξαγορές μαχητικών αεροσκαφών από την Τουρκία, η Σαουδική Αραβία τοποθετείται στρατηγικά ώστε να μειώσει την εξάρτησή της από το δυτικό στρατιωτικό υλικό, συμπεριλαμβανομένου του αμερικανικού στρατιωτικού εξοπλισμού. Αυτή η αλλαγή καθοδηγείται από μία πολύπλοκη πολιτική δυναμική, ειδικά με τους περιορισμούς των ΗΠΑ για πώληση προηγμένων μαχητικών, όπως το F-35, και με την προτεραιότητα της Ουάσιγκτον στην παροχή του στρατιωτικού εξοπλισμού αιχμής στο Ισραήλ.

Από το 2015 έως το 2020, οι σχέσεις Σαουδικής Αραβίας-Τουρκίας παρουσίασαν διακυμάνσεις λόγω των δυσμενών περιφερειακών εξελίξεων και των διαφορετικών ιδεολογικών προτάσεων. Ωστόσο, αυτοί οι παράγοντες άρχισαν να αλλάζουν μετά την εξομάλυνση των σχέσεων. Εάν υλοποιηθεί η συμφωνία KAAN, θα αντιπροσωπεύει μια σημαντική πρόοδο που θα εδραιώσει τον μετασχηματισμό της συνεργασίας στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας μεταξύ του Ριάντ και της Άγκυρας.

Η Σαουδική Αραβία ως χρηματοδότης

Από τουρκική σκοπιά, η αγορά από τη Σαουδική Αραβία θα παρείχε μια προσοδοφόρα πηγή χρηματοδότησης για την επέκταση της γραμμής παραγωγής, βοηθώντας στην επιτάχυνση της παραγωγής και στη μείωση του κόστους ανά μονάδα (που αυτή τη στιγμή υπερβαίνει τα 100 εκατομμύρια δολάρια). Αυτό θα ήταν μια διπλή νίκη για το Ριάντ, επειδή όχι μόνο θα αποκτούσε το KAAN πιο άμεσα, αλλά θα είχε επίσης την ευκαιρία να ζητήσει τμήματα της γραμμής παραγωγής να βρίσκονται στη Σαουδική Αραβία, επιταχύνοντας την ανάπτυξη της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας.

Εδώ και αρκετό καιρό, η Άγκυρα αναζητά πιθανούς εταίρους για να ενταχθούν στο εμβληματικό της πρόγραμμα αμυντικής βιομηχανίας. Τον Ιούλιο του 2023, το Αζερμπαϊτζάν έγινε εταίρος στην ανάπτυξη του KAAN. Στο πλαίσιο της συνεργασίας, οι οικονομικοί πόροι του Μπακού από τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου βοηθούν την Τουρκία στο κόστος παραγωγής.

Το Πακιστάν έχει επίσης εκφράσει ενδιαφέρον για ένταξη στο πρόγραμμα KAAN και οι δύο χώρες φέρεται να βρίσκονται σε  προχωρημένες συζητήσεις  για ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Στις 2 Αυγούστου 2023, ο Τούρκος αναπληρωτής υπουργός Άμυνας, Τζελάλ Σαμί Τουφεκτσί, αποκάλυψε ότι σχεδόν 200 Πακιστανοί συμμετείχαν ήδη στην ανάπτυξη του KAAN. Όπως η Τουρκία, το Πακιστάν επιδιώκει να αντικαταστήσει τα μαχητικά αεροσκάφη τέταρτης γενιάς F-16 με μια εναλλακτική πέμπτης γενιάς.

Η Άγκυρα έχει δημιουργήσει έναν τριμερή μηχανισμό που στοχεύει στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας, Αζερμπαϊτζάν και Πακιστάν, με ιδιαίτερη έμφαση στους πολιτικούς, οικονομικούς και αμυντικούς και στρατιωτικούς δεσμούς. Ομοίως, η Άγκυρα εργάζεται για τη στερέωση ενός άλλου τριμερούς μηχανισμού -αυτόν μεταξύ Τουρκίας, Πακιστάν και Σαουδικής Αραβίας- για τον συντονισμό της αμυντικής συνεργασίας, την ενίσχυση του αμυντικού εμπορίου, τη διευκόλυνση της μεταφοράς τεχνολογίας και τον εντοπισμό της αμυντικής βιομηχανίας.

Επιπλέον, υπάρχουν αναφορές ότι η Ρωσία και η Ουκρανία έχουν προσεγγίσει την Τουρκία με κοινές προτάσεις παραγωγής. Η Μαλαισία  έχει επίσης ονομαστεί ως πιθανός εταίρος της Τουρκίας.

Αβέβαιος εταίρος η Σαουδική Αραβία

Για όλους αυτούς τους λόγους, η Σαουδική Αραβία στράφηκε στα KAAN. Ωστόσο, το αν οι Σαουδάραβες θα αποκτήσουν αεροσκάφη KAAN εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η επιχειρησιακή ετοιμότητα και η στρατηγική αξία του αεροσκάφους (που υπολογίζεται μετά την ολοκλήρωση της ανάπτυξής του), η ευρωστία της αμυντικής υποδομής της Σαουδικής Αραβίας και η εξελισσόμενη γεωπολιτική δυναμική στην περιοχή, η οποία σημαντικά επηρεάζουν τις αμυντικές συνεργασίες. Επιπλέον, οι Σαουδάραβες χρειάζονται συνήθως πολύ χρόνο για να οριστικοποιήσουν τέτοιες συμφωνίες. Ακόμα κι αν καταλήξουν σε μια απόφαση, υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με τη δέσμευσή τους σε αυτήν, ειδικά εάν προκύψουν διαφωνίες σε άλλα θέματα. Σε τέτοιες περιπτώσεις, το Ριάντ τείνει να απαντά διακόπτοντας ή ακυρώνοντας όλες τις πτυχές της συνεργασίας -πολιτικές, οικονομικές, άμυνας και ασφάλειας- αντί να συμμετέχει σε διάλογο για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης διαφωνίας. 

Διαβάστε ακόμη

Έκτακτη σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου για τους σεισμούς στη Σαντορίνη – Ποιοι θα συμμετέχουν

Ηράκλειο: Εγκεφαλικά νεκρός ο 3χρονος Άγγελος μετά από ενδελεχείς εξετάσεις - Τι ανέφερε ο Διοικητής του ΠΑΓΝΗ

Τι περιείχε το πρώτο βαγόνι της εμπορικής αμαξοστοιχίας στα Τέμπη – Το πόρισμα από Βέλγους ερευνητές

Δυσοίωνες προβλέψεις: Αύξηση των θανάτων λόγω της ακραίας ζέστης - Στην πρώτη δεκάδα με τις «ευάλωτες» πόλεις η Αθήνα