Εφιάλτης στην Αθήνα: Ο Μάιος που η πρωτεύουσα έμεινε για 20 ημέρες χωρίς νερό

Το Μάιο του 1933, δηλαδή, πριν ακριβώς 90 χρόνια η Ελλάδα έδινε κρίσιμες μάχες σε διπλωματικό επίπεδο με την Τουρκία για τις αποζημιώσεις, το καθεστώς των Δωδεκανήσων (ειδικά του Καστελορίζου). Ένταση υπήρχε μετά  τις επιθέσεις Τούρκων κατά του Πατριαρχείου στο Φανάρι στο περιθώριο των εορτασμών της επετείου της Άλωσης της Πόλης.

Η ζωή στην Αθήνα ήταν δύσκολη, η φτώχεια θέριζε και η ανεργία χτυπούσε κόκκινο. Βρισκόμαστε στα μέσα του μεγάλου κραχ. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες βρέθηκαν στο λεκανοπέδιο και ο πληθυσμός της πόλης τριπλασιάστηκε αγγίζοντας σε πληθυσμό το 1.000.000 ψυχές. Το κέντρο της πόλης ήταν η Πλάκα, το Μεταξουργείο, ο Κολωνός, ο Λυκαβητός, οι περιοχές πέριξ της Ομονοίας και του Συντάγματος. Προάστια μεταξύ άλλων θεωρούνταν τα Πατήσια, το Ρουφ και τα Σεπόλια.

Οι νέες προσφυγικές συνοικίες

Η Νέα Φιλαδέλφεια, η Νέα Ιωνία, τα Πετράλωνα, η Καλογρέζα, η Νέα Σμύρνη, ο Βύρωνας και η Καισαριανή ήταν μεταξύ άλλων οι οργανωμένοι προσφυγικοί συνοικισμοί που είχαν αυξημένες ανάγκες σε ύδρευση και ηλεκτροδότηση. Λόγω των διαδοχικών επίσημων και ανεπίσημων πτωχεύσεων των κυβερνήσεων μετά τα γεγονότα του 1922, οι επενδύσεις σε υποδομές της Αθήνας δεν ήταν οι αναμενόμενες για να ανταποκριθούν στις αυξανόμενες ανάγκες. Μέχρι να ολοκληρωθούν τα όποια έργα σχεδιάζονταν, μέχρι να κατασκευαστούν ήταν ξεπερασμένα, με βάση την αύξηση του πληθυσμού.

Το φράγμα του Μαραθώνα

Η κατασκευή του φράγματος του Μαραθώνα είχε ξεκινήσει να σχεδιάζεται από το 1918. Μετά από πολλές αναβολές, καθυστερήσεις εγκαινιάστηκε τελικά τον Οκτώβριο του 1926. Το 1929 ο ταμιευτήρας άρχισε να γεμίζει. Οι εργασίες στο Μαραθώνα ολοκληρώθηκαν πλήρως το Μάιο του 1931. Το 1932 μετά τα εγκαίνια, η σήραγγα Μπογιατίου μετέφερε 2.273 κυβικά νερό το δευτερόλεπτο.

Τα φρεάτια στην Καλογρέζα

Στο μεταξύ το νερό που συγκεντρώνονταν από πηγές της Πάρνηθας περνούσε από φρεάτια στην Καλογρέζα (μεγάλο μέρος του Ανδριάνειου υδραγωγείου βρίσκεται εντός των εγκαταστάσεων του Ολυμπιακού Σταδίου - ΟΑΚΑ) και έφτανε στις εγκαταστάσεις του Γαλατσίου εκεί που βρίσκονταν 1.800 χρόνια οι εγκαταστάσεις του Ανδριάνειου Υδραγωγείου.

Κατέρρεαν οι παλιές υποδομές

Λόγω της πίεσης χρόνου και της ανάγκης υδροδότησης της Αθήνας και των νέων προαστίων της χρησιμοποιήθηκαν πολλές από τις υποδομές του Ανδριάνειου υδραγωγείου. Οι παλιές εγκαταστάσεις όμως δεν άντεχαν την πίεση και συχνά παρουσίαζαν σοβαρές βλάβες με καθιζήσεις. Οι καταστροφές χρειάζονταν επίπονες, χρονοβόρες και κοστοβόρες επισκευές.

«Οργισμένοι διαμαρτύρονταν»

Κάθε φορά που σημειώνονταν μία μεγάλη ζημιά, η υδροδότηση στην πόλη διακόπτονταν και ο Δήμος Αθηναίων έστηνε μεγάλες και δαπανηρές επιχειρήσεις για να μοιράσει πόσιμο νερό σε όλες τις γειτονιές. Οπως μαρτυρούν τα δημοσιεύματα της εποχής «η κατάσταση στις γειτονιές ήταν τραγική και οι πολίτες οργισμένοι διαμαρτύρονταν».

Τα πηγάδια πήραν... φωτιά

Μοιραία οι επιτήδειοι έστησαν παράνομες επιχειρήσεις και μοίραζαν πόσιμο νερό στη μαύρη αγορά. Τα πηγάδια πόσιμου νερού από τις εξοχικές βίλες, τα μποστάνια και τις μεγαλοϊδιοκτησίες στα Πατήσια, στα Σεπόλια, στον Ελαιώνα (σύνορα Βοτανικού, Ρουφ και Ρέντη) και στο Μοσχάτο βρέθηκαν στο επίκεντρο.

Νερό από την Πάρνηθα με τα γαϊδούρια

Πόσιμο νερό προμήθευαν τους κατοίκους της Αθήνας και οι κάτοικοι των ορεινών χωριών της Αττικής που έκαναν καθημερινά το δρομολόγιο με τα ζώα τους για την πώληση κτηνοτροφικών προϊόντων όπως γάλα, γιαούρτι, αβγά που όμως για τους φτωχούς κατοίκους ήταν πραγματική πολυτέλεια.

Ζημιά στην Καλογρέζα

«Το τμήμα του Υδραγωγείου που βρίσκεται μεταξύ του Πτωχοκομείου και της Καλογράζας (σ.σ.Καλογρέζας) έχει υποστεί τας μεγαλύτερας βλάβας από πτώσεις, αποκρυσταλλώσεις, ελαττωθείσης ούτω της ελευθέρας διατομής του, εις βαθμόν που είνε αδύνατος η δι΄αυτού διέλευσις οιουδήποτε ζώντος πλάσματος και η επιθεώρησις επομένως αυτού», πληροφορούμαστε από το φύλλο της εφημερίδας «ΕΜΠΡΟΣ» την Τετάρτη 30 Μαΐου 1933 κι ενώ ήδη η πόλη έχει μείνει χωρίς νερό για μία εβδομάδα.

Ορυχεία λιγνίτη στο Ηράκλειο

Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, στην περιοχή της Καλογρέζας, ένας Μικρασιάτης πρόσφυγας ανακάλυψε τυχαία την ύπαρξη λιγνίτη, κατά τη διάρκεια εργασιών για τη διάνοιξη πηγαδιού ώστε να βρει νερό και να λύσει το μεγάλο πρόβλημα της ύδρευσης. Το κοίτασμα λιγνίτη αυτό έμελλε να αλλάξει τις τύχες πολλών ανθρώπων, να διαμορφώσει τη συγκεκριμένη περιοχή και να παίξει τεράστιο ρόλο στην κοινωνικοοικονομική ζωή της χώρας. Ωστόσο οι στοές των ορυχείων έφεραν και προβλήματα. Μολύνθηκε ο υδροφόρος ορίζοντας πολλών πηγαδιών και δημιουργήθηκαν ζημιές στο υφιστάμενο δίκτυο.

Πάγωσαν όταν τους είπε για 50 ημέρες χωρίς νερό

Σε άλλο σημείο του ρεπορτάζ η εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» φιλοξενεί δηλώσεις του υπευθύνου ύδρευσης Ζιρώ. Όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις οι ευθύνες μετατοπίζονται αορίστως προς το «βαθύ κράτος που αδιαφορεί». Αναφέρει λοιπόν ο αξιωματούχος της εταιρείας ύδρευσης: «Από το 1920 επανελημμένως ετόνισεν η υπηρεσίαν τον κίνδυνο καθώς και οι μηχανικοί έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου τονίζοντας την ανάγκη για την οριστική λύση του προβλήματος της λύσης της υδρεύσεως της Αθήνας δι να μην ευρέθη αυτή αιφνιδίων στην κατάστασιν που είναι σήμερον. Ειδικά στο τμήμα που κατέπεσε υπήρχε πρόβλεψη για παράκαμψιν. Η παρακαμπτήριος είχεν αρχίσει προ μισό μήνα και θα ολοκληρωθεί σε 50 ημέρες».

Τα λόγια του υπευθύνου της εταιρίας ύδρευσης «πάγωσαν» τους δημοσιογράφους της εποχής που ρώτησαν εάν η Αθήνα θα μείνει χωρίς νερό για 50 ακόμα ημέρες και πήραν την ακόλουθη απάντηση: «Όχι, μετά το τμήμα που κατέπεσε ανοίγουμε νέα σύραγγα ώστε να παρακάμψουμε το καταπέσον τμήμα. Χρειάζονται εργασίες περίπου 25 μέτρων. Η αποκατάσταση θα γίνει μετά από 10-12 ημέρας».

«Οι Αθηναίοι καταλήφθηκαν από πανικό και απογοήτευση»

Σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής «οι Αθηναίοι καταλήφθηκαν από πανικό και απογοήτευση». Ανέφεραν μάλιστα πως «τα καφενεία δεν πρόσφεραν πλέον νερό» και οργανώθηκε μεγάλη επιχείρηση για να εφοδιάζονται με νερό τα νοσοκομεία Ευαγγελισμός, Συγγρού, Ιπποκράτειο και Αμπελοκήπων καθώς και οι Στρατώνες Πεζικού και Πυροβολικού. Ειδική επιχείρηση έγινε για την τροφοδοσία της Δεξαμενής (του Αδριάνειου Υδραγωγείου) στο Κολωνάκι που εξυπηρετούσε την Πλάκα μέχρι του Μακρυγιάννη. Οι περιοχές Γαργαρέττας και Πετραλώνων  τροφοδοτούνταν με υδροφόρες του Δήμου Αθηναίων ενώ οι υπόλοιπες περιοχές μέσω των... φρεατίων.

Έτσι ξεκίνησε η ανακατασκευή του δικτύου ύδρευσης

Στα μέσα Ιουνίου του 1933 η υδροδότηση αποκαταστάθηκε μετά από 20 ολόκληρες ημέρες που η πόλη της Αθήνας έμεινε χωρίς νερό. Το συμβάν στάθηκε η αφορμή για την ανακατασκευή όλου του δικτύου ύδρευσης στην πόλη των Αθηνών. Αργότερα ο Β παγκόσμιος πόλεμος ματαίωσε όλα τα σχέδια και φτάσαμε στα μέσα της δεκαετίας του 1950 για να γίνουν νέα μεγάλα έργα υδροδότησης στην πρωτεύουσα, ενώ το 1959 κρίθηκε σκόπιμη η άντληση νερού και από τη λίμνη Υλίκη.