Σε… ψηφιακή κιβωτό μπαίνει το Άγιον Όρος – Στη Θεσσαλονίκη η «αποκάλυψη»

Το «Εθνος της Κυριακής» παρουσιάζει ένα μέρος του τεράστιου κειμηλιακού πλούτου της Αθωνικής Πολιτείας, τον οποίο θα έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν ηλεκτρονικά από τη νέα χρονιά εκατομμύρια επισκέπτες και ερευνητές μέσω του πρωτοποριακού προγράμματος «Ψηφιακή Σύγκλιση»

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 6 λεπτά ┋

Λειψανοθήκη Αγίου Δημητρίου (14ος αιώνας), Ι. Μονή Βατοπεδίου

Πρόσβαση σε ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα με τους θρησκευτικούς και πολιτιστικούς θησαυρούς της Αθωνικής Πολιτείας θα έχουν τη δυνατότητα να ανακαλύψουν και να θαυμάσουν εκατομμύρια επισκέπτες και ερευνητές. Το Αγιον Ορος μπήκε σε ψηφιακή κιβωτό και η «αποκάλυψή» του θα γίνει αμέσως μετά τις γιορτές και για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη.

Δεκατρείς από τις είκοσι ιερές μονές του Αγίου Ορους, καθώς και η Ιερά Κοινότητα, ανταποκρίθηκαν θετικά να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα «Ψηφιακή Σύγκλιση», με τη μέριμνα της ελληνικής πολιτείας και με τη συνδρομή της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η ανάληψη του έργου έγινε με δημοπρασία και δόθηκε στον ΟΤΕ, ο οποίος κατένειμε το υλικό σε ειδικευμένες ελληνικές εταιρείες. Την επιστασία του έργου έχουν η Ιερά Κοινότητα και, φυσικά, οι μονές. Πρόκειται για τις Μονές Βατοπεδίου, Χιλανδαρίου, Διονυσίου, Παντοκράτορος, Ξηροποτάμου, Ζωγράφου, Δοχειαρίου, Καρακάλλου, Σίμωνος Πέτρας, Αγίου Παύλου, Σταυρονικήτα, Ξενοφώντος και Γρηγορίου, με την ελπίδα -μόλις δουν το αποτέλεσμα- να μπουν σύντομα στην ψηφιακή κιβωτό και οι υπόλοιπες μονές του Αθω.

Το «Εθνος της Κυριακής» παρουσιάζει αποκλειστικά ένα μικρό μέρος αυτού του τεράστιου κειμηλιακού πλούτου της αγιορείτικης πολιτιστικής κληρονομιάς. Χρειάστηκαν τέσσερα χρόνια επίμονης προσπάθειας και εντατικής δουλειάς για να δημιουργηθεί αυτό το ξεχωριστό αποτέλεσμα.

ΑΠΟΛΥΤΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ

Το πρόγραμμα «Αθωνική Ψηφιακή Κιβωτός» είναι μια πρωτοποριακή προσπάθεια που αποβλέπει στην αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών μέσω της ψηφιοποίησης, της τεκμηρίωσης και της προβολής του αγιορείτικου πολιτιστικού αποθέματος. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις όσων ασχολήθηκαν με το έργο, το οποίο ολοκληρώθηκε με απόλυτη επιτυχία, το ψηφιακό περιεχόμενο του κόμβου που δημιουργήθηκε περιλαμβάνει 4 εκατομμύρια ψηφιακές λήψεις (200.000 έγγραφα, 3.000 χειρόγραφα, 1.500 παλαίτυπα και 18.000 τεκμήρια, φορητές εικόνες και αντικείμενα-κειμήλια).

Χρυσόβουλλο του Ανδρονίκου Β’ Παλαιολόγου (14ος αι.), Ι.Μ. Βατοπεδίου

Το ψηφιακό αποτέλεσμα θα είναι ένα σύγχρονο εργαλείο για τους ερευνητές, καθώς για κάθε αντικείμενο, εικόνα, χειρόγραφο ή έγγραφο θα υπάρχει και η ανάλογη επιστημονική τεκμηρίωση και ανάλυση από ειδικούς επιστήμονες, οι οποίοι εργάστηκαν ακατάπαυστα για περίπου τέσσερα χρόνια, υπό την καθοδήγηση του ιστορικού, ομότιμου διευθυντού Ερευνών στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών, Κρίτωνα Χρυσοχοΐδη, και άλλων πανεπιστημιακών καθηγητών.

Κάλυκας από ίασπι με αργυρεπίχρυσο δέσιμο, Ι.Μ. Βατοπεδίου

Οι ερευνητές θα έχουν στη διάθεσή τους ευρετήρια και τη δυνατότητα να ανιχνεύουν πρόσωπα και πράγματα μέσα από ένα τεράστιο πλήθος δεδομένων, η ανάλυση των οποίων θα χρειαζόταν μακρόχρονη έρευνα. Η σύγχρονη τεχνολογία πάνω στην οποία βασίστηκε η όλη προσπάθεια και χρησιμοποιήθηκε για την ψηφιοποίηση του ιστορικού αρχείου, των χειρόγραφων κωδίκων, των παλαιτύπων και των έργων τέχνης αποτελεί υπόδειγμα προς υλοποίηση και άλλων παρόμοιων προσπαθειών. Το υλικό προέρχεται από τη μακραίωνη αλλά και τη σύγχρονη ζωή των μοναχών της Αθωνικής Πολιτείας και συνάμα έχει όλα τα επιστημονικά τεκμήρια για την αξιοποίησή του από ερευνητές, δημοσιογράφους, τεχνίτες αλλά και απλούς επισκέπτες.

Ο Αγιος Γεώργιος, ψηφιδωτή εικόνα (11ος αι.), Ι.Μ. Ξενοφώντος

ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Το έργο ξεπέρασε τις προσδοκίες των σχεδιαστών, ως προς την υλοποίησή του, καθώς με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας ο επισκέπτης του Ψηφιακού Κόμβου θα έχει τη δυνατότητα να επισκέπτεται (Virtual Reality) χώρους και διαδρομές εντός και εκτός των μονών που ακόμη και ως φυσικός επισκέπτης θα ήταν δύσκολο να κάνει. Φυσικά αυτή η ιδιαιτερότητα αφορά κυρίως τον γυναικείο πληθυσμό, που μέσω συγκεκριμένων εφαρμογών θα έχει τη δυνατότητα να μυηθεί στην πνευματικότητα του Αγίου Ορους, να θαυμάσει την εσωτερική αρχιτεκτονική και τα πλούσια κειμήλια, σαν να υπάρχει φυσική παρουσία σε αυτό τον ξεχωριστό τόπο.

Εγκόλπιο με διάλιθο πλαίσιο. Η Παναγία σε προτομή με στάση δεήσεως (12ος-13ος αι.) Ι.Μ. Βατοπεδίου

Οι δομές του Κόμβου -θα υπάρχουν 17 κατηγορίες- και τα αποτελέσματα θα είναι πολυγλωσσικά, ευνοώντας με αυτό τον τρόπο τη διείσδυση της ορθόδοξης πνευματικότητας και του πολιτισμού σε λαούς που δεν είναι γλωσσικά ικανοί να διαβάσουν την ελληνική γλώσσα. Και μια ιδιαίτερα σημαντική λεπτομέρεια: Η πρόσβαση και η χρήση του υλικού θα είναι ελεύθερες, καθώς το πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε από ευρωπαϊκούς πόρους.

Φυσικά για περισσότερες πληροφορίες οι μελετητές, κυρίως οι ιστορικοί, θα έρχονται σε συνεννόηση με τις μονές στις οποίες ανήκει το υλικό. Στην ψηφιοποίηση δόθηκε προσπάθεια να καταγραφεί ηλεκτρονικά και ο υπόλοιπος πολιτιστικός πλούτος του τόπου, όπως είναι οι εικόνες, οι τοιχογραφίες, τα διάφορα μεταλλικά αντικείμενα (κειμήλια των μονών) και κοντά σε αυτά, μαρμάρινα οικοδομικά στοιχεία, ξυλόγλυπτα, είτε σε μεγάλο μέγεθος (τέμπλα, προσκυνητάρια) είτε σε μικρό (μικροξυλόγλυπτα).

Παναγία Κεχαριτωμένη, φορητή εικόνα (13ος - 14ος αι.), Ι.Μ. Ξενοφώντος

«Οι μεγαλύτεροι πολιτιστικοί θησαυροί της Ορθοδοξίας»

Η διαρκής οίκηση του χώρου από μοναχούς συσσώρευσε πλήθος λαογραφικών αντικειμένων αλλά και αρχαίων νομισμάτων, αντικειμένων μικροτεχνίας, λειτουργικών αμφίων, λειτουργικών σκευών, πινάκων ζωγραφικής, χαλκογραφιών, χαρτών, έως και γραμματοσήμων! Στα θέματα αυτά προστέθηκαν και τα ακουστικά αρχεία και, τέλος, τα οπτικοακουστικά. Για τον σκοπό αυτό συνετάχθη μελέτη, υπεγράφη κανονισμός και αγοράστηκαν τα απαιτούμενα ηλεκτρονικά βοηθήματα, όπως σκάνερ υψηλής καταγραφής, φωτογραφικές μηχανές, υπολογιστές, servers κ.λπ. Η υλοποίηση αυτού του μοναδικού έργου θα έχει ως αποτέλεσμα την καθιέρωση της Ελλάδας ως έναν από τους σπουδαιότερους διαχειριστές και διαθέτες ψηφιακού πολιτιστικού ορθόδοξου αποθέματος στον κόσμο. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο Αγιον Ορος υπάρχει η μεγαλύτερη συλλογή ελληνικών χειρογράφων στον κόσμο, βυζαντινών και μεταβυζαντινών εγγράφων, η μεγαλύτερη συγκέντρωση φορητών εικόνων, μία από τις μεγαλύτερες πυκνότητες τοιχογραφημένων συνόλων στον κόσμο (100.000 τ.μ.), η μεγαλύτερη συλλογή αντικειμένων μεταλλοτεχνίας και ξυλογλυπτικής στην Ελλάδα, χαρακτικών, οθωμανικών, ρωσικών, ρουμανικών εγγράφων, μία από τις σημαντικότερες συλλογές εκκλησιαστικών υφασμάτων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, παλαιών ελληνικών εντύπων στην Ελλάδα, κεραμικών (ιζνίκ – Κιουτάχειας) στην Ελλάδα, παλαιών φωτογραφικών πλακών, ελληνικών χειρογράφων στον κόσμο κ.ά.