60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης: Αφιέρωμα στον Ντούσαν Μακαβέγιεφ

Ένα πλήρες αφιέρωμα στο έργο του μεγάλου αναρχικού του γιουγκοσλαβικού σινεμά, Ντούσαν Μακαβέγιεφ διοργανώνει το επετειακό 60ό Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Ο σκηνοθέτης αγαπήθηκε στην Ελλάδα μέσα από τη συνεργασία του με τον Μάνο Χατζιδάκι στο υπέροχο «Sweet Movie». Οι δυο τους έγραψαν ιστορία, δίνοντας πνοή σε μια εποχή όπου οι έννοιες της ελευθερίας και της απελευθέρωσης, αποκτούν νέες διαστάσεις. Τιμώντας τον κορυφαίο δημιουργό, η επετειακή διοργάνωση πραγματοποιεί το πρώτο μεγάλο αφιέρωμα στο έργο του Μακαβέγιεφ, απ’ όταν έφυγε από τη ζωή τον Ιανουάριο του 2019. 

Ο γνωστός σκηνοθέτης υπήρξε μέλος του Novi Film, ενός τολμηρού κινηματογραφικού κύματος που άνθησε στη Γιουγκοσλαβία τη δεκαετία του 1960. Το έργο του συνδυάζει το ερωτικό με το πολιτικό, αναφέρεται στην πολιτική της σεξουαλικότητας και αντιμετωπίζει την απελευθέρωση της λίμπιντο ως επαναστατική πράξη. Παράλληλα, ασκεί κριτική τόσο στη σοσιαλιστική κοινωνία όσο και στον καπιταλισμό.

Γεννήθηκε το 1932 στο Βελιγράδι και το ενδιαφέρον του για τον κινηματογράφο ξεκίνησε νωρίς, καθώς γύρισε τις πρώτες του ταινίες, ενώ σπούδαζε ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου. Τα πρώτα φιλμάκια του Μακαβέγιεφ χαρακτηρίζονται από μια σουρεαλιστική και σατιρική διάθεση που τον ακολουθεί και στις μεγάλου μήκους ταινίες του. Στην πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία «Ο άνθρωπος δεν είναι πουλί» (1965), ο αντικομφορμιστής σκηνοθέτης αφηγείται την ερωτική ιστορία ενός μηχανικού και μιας κομμώτριας, ενώ στις δύο επόμενες ταινίες του «Love affair, or the Case of the Missing Switchboard Operator» και «Innocence Unprotected» επιλέγει μη παραδοσιακές κινηματογραφικές φόρμες: χρησιμοποιεί τεχνική «κολάζ» για να δημιουργήσει συσχετισμούς, να ασκήσει κριτική και να σχολιάσει, καλώντας παράλληλα τον θεατή να συμμετάσχει σε μια δημιουργική συζήτηση.

Οι ταινίες του αυτές τον καθιερώνουν ως τον κορυφαίο εκπρόσωπο του Novi Film (γνωστού ως «Μαύρου Κύματος»), βασικοί εκπρόσωποι του οποίου ήταν νέοι Γιουγκοσλάβοι σκηνοθέτες όπως οι Ζίκα Πάβλοβιτς, Σάσα Πέτροβιτς και Ζέλιμιρ Ζίλνικ. Οι ταινίες τους έρχονται σε σύγκρουση με τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό και δίνουν έμφαση σε προσωπικές ιστορίες και υπαρξιακά θέματα. Πάνω απ’ όλα, ο Μακαβέγιεφ είναι βαθιά ουμανιστής, όπως φαίνεται και στην ταινία του, Innocence Uprotected, ένα ντοκιμαντέρ για την ομώνυμη ταινία που γυρίστηκε υπό ναζιστική κατοχή το 1941 και δεν προβλήθηκε ποτέ.

Πρωταγωνιστής είναι ο Ντράγκολιουμπ Αλέξιτς, ένας σταρ του τσίρκου και σεναριογράφος/σκηνοθέτης της ομότιτλης πρώτης ομιλούσας ταινίας του γιουγκοσλαβικού σινεμά, η οποία κατασχέθηκε από τις ναζιστικές αρχές. Ο Μακαβέγιεφ αποτίνει έναν τρυφερό φόρο τιμής στους ανθρώπους που δημιούργησαν εκείνη την ταινία, ενώ παράλληλα ρίχνει μια ματιά στην πρόσφατη ιστορία της χώρας του.

Το Innocence Unprotected κέρδισε Αργυρή Άρκτο στο 18ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου και άνοιξε τον δρόμο για την επόμενη επαναστατική δημιουργία του σκηνοθέτη. Στο «WR: Mysteries of the Organism» (1971) το ντοκιμαντέρ συναντά τη μυθοπλασία, σε μια σουρεαλιστική δημιουργία που ξεκινά ως αναφορά στο έργο του ψυχολόγου Βίλχελμ Ράιχ για να μετατραπεί σε μια ωδή στη σεξουαλική απελευθέρωση. Ο Μακαβέγιεφ χρησιμοποιούσε τον όρο «πολιτικό τσίρκο» για να χαρακτηρίσει την ταινία που προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών και προκάλεσε αίσθηση –το κοινό χειροκροτούσε όρθιο επί 13 λεπτά.

Ο Μακαβέγιεφ αναζήτησε και βρήκε καταφύγιο στη Δύση. Ο Φράνσις Φορντ Κόπολα τον κάλεσε να γυρίσει την ταινία Αποκάλυψη Τώρα, αλλά εκείνος αποφάσισε να σκηνοθετήσει το «Sweet Movie» (1974) και συνεργάστηκε με τον Μάνο Χατζιδάκι, που υπέγραψε την μουσική. 

Δίδαξε κινηματογράφο σε Πανεπιστήμια, όπως το Χάρβαρντ και επανήλθε στη σκηνοθεσία με την ταινία «Μοντενέγκρο: Γουρούνια και Μαργαριτάρια». Σε αυτήν ο Μακαβέγιεφ εξακολουθεί να εξερευνά την πολιτική της σεξουαλικότητας μέσα από την ιστορία μιας παντρεμένης Σουηδής που απελευθερώνεται σεξουαλικά με την ερωτική της επαφή με έναν σέρβο μετανάστη.

Επόμενη ταινία του είναι το γυρισμένο στην Αυστραλία «The Coca-Cola Kid», μια σάτιρα για τον καπιταλισμό. Τόσο σε αυτή την ταινία, όσο και στην επόμενή του, το «Manifesto» (1988) ο Μακαβέγιεφ συνέχισε την αναζήτησή του πάνω στις έννοιες της σεξουαλικότητας και της επανάστασης. Τελευταία του μεγάλου μήκους ταινία ήταν το «Gorilla Bathes at Noon» (1993), όπου χρησιμοποίησε αρχειακό υλικό από ένα σοβιετικό φιλμ προπαγάνδας για να αφηγηθεί την ιστορία ενός Ρώσου στρατιώτη που εγκαταλείπεται στο μετά-κομμουνιστικό Βερολίνο, όταν η μονάδα του λιποτακτεί. 

Το ντοκιμαντέρ του Γκόραν Ραντοβάνοβιτς, «The Makavejev Case, or Trial in a Movie Theater», παραγωγής 2019, εξερευνά μέσα από το έργο του Μακαβέγιεφ και την αντιμετώπισή του από το σοσιαλιστικό καθεστώς τη θέση του καλλιτέχνη στη Γιουγκοσλαβία του Τίτο. Το ντοκιμαντέρ εξερευνά πώς το καθεστώς χρησιμοποίησε δημόσια κανάλια επικοινωνίας για να καταδικάσει το αριστούργημα του Μακαβέγιεφ, «WR: Mysteries of the Organism».

Διαβάστε ακόμη

Ερευνητές ανέπτυξαν ακουστικά που μπορούν να εντοπίσουν πρώιμα σημάδια Αλτσχάιμερ - Πώς λετουργούν

Κατά της διαγραφής Σαμαρά ο Καραμανλής: Η κριτική δεν αντιμετωπίζεται με πειθαρχικά μέτρα - Δεν με ενδιαφέρει η Προεδρία

Εορταστικό ωράριο 2024: Πότε ξεκινάει - Ποιες Κυριακές θα είναι ανοιχτά τα μαγαζιά

Σε τροχιά κλιμάκωσης ο πόλεμος στην Ουκρανία; Το επόμενο βήμα του Πούτιν, τα πυρηνικά και ο παράγοντας Τραμπ