Εθνική Πινακοθήκη: Η νέα έκθεση «Δημοκρατία» ανιχνεύει τη σχέση της τέχνης με την πολιτική ιστορία

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η δημοκρατία αποτελεί το καλύτερο πολίτευμα που έχει εφαρμοστεί μέχρι στιγμής. Ωστόσο, δεν περιορίζεται απλώς σ' ένα πολιτικό σύστημα. Διεισδύει στην καθημερινή μας ζωή, επηρεάζει τη συμπεριφορά μας και καθορίζει τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Είναι, στην ουσία, ένας τρόπος ζωής. Παρά την ανεκτίμητη αξία της, η δημοκρατία είναι ευάλωτη και απαιτεί διαρκή προάσπιση και ανανέωση. Στις μέρες μας, περισσότερο από ποτέ, είναι κρίσιμη η κατανόηση και η προστασία των δημοκρατικών αξιών, καθώς οι απειλές που την περιβάλλουν συνεχώς μεταβάλλονται και εξελίσσονται. Η διασφάλιση της δημοκρατίας απαιτεί ενεργή συμμετοχή, ενημέρωση και συνείδηση απ' όλους μας, προκειμένου να συνεχίσει ν' αποτελεί το θεμέλιο μιας ελεύθερης και δίκαιης κοινωνίας.

Η Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου διοργανώνει και θα φιλοξενήσει από τις 11 Ιουλίου 2024 μέχρι και τις 2 Φεβρουαρίου 2025 μια νέα, επίκαιρη έκθεση με τον τίτλο «Δημοκρατία», η οποία ανιχνεύει τη σχέση της τέχνης με την πολιτική ιστορία στη Νότια Ευρώπη. Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη, διεθνή έκθεση που πραγματεύεται τη σχέση της τέχνης με τη δημοκρατία κατά τη διάρκεια μιας από τις πιο καθοριστικές περιόδους για την ιστορία της Νότιας Ευρώπης, καθώς τρεις χώρες, η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ισπανία μετέβησαν από ένα απολυταρχικό καθεστώς στο δημοκρατικό πολίτευμα.

Συμμετέχουν 55 καλλιτέχνες και ομάδες καλλιτεχνών. Περιλαμβάνει 140 εικαστικά έργα, αλλά και αφίσες, βιντεοπροβολές, performances. Στο πλαίσιο της έκθεσης θα πραγματοποιηθεί ένα κινηματογραφικό αφιέρωμα, καθώς και ένα συνέδριο με θέμα τη δημοκρατία και τις εικαστικές τέχνες.

Πράξεις διαμαρτυρίας, αντίστασης και κοινωνικής χειραφέτησης

Η Εθνική Πινακοθήκη στρέφεται στην τρέχουσα κοινωνικοπολιτική κατάσταση που επικρατεί παγκοσμίως με στόχο ν' αναδειχθεί το πώς αυτή μπορεί να συνδέεται με τις διαμάχες και την αναταραχή που επικρατούσε στη Νότια Ευρώπη το 1960 και το 1970. Με φόντο μία χρονιά γεμάτη εκλογικές αναμετρήσεις σε πολλές χώρες και προκλήσεις για τις δημοκρατικές αξίες, η έκθεση εμβαθύνει στις ιστορικές ιδιαιτερότητες της κοινής εμπειρίας, στα συναισθήματα και στο συλλογικό τραύμα όπως αυτά διαμορφώθηκαν μέσα από τις πράξεις διαμαρτυρίας, αντίστασης, προσωπικής και κοινωνικής χειραφέτησης.

«Η έκθεση πραγματοποιείται σε μια διεθνή συγκυρία που δεν μας επιτρέπει να εφησυχάζουμε, αλλά επιβάλλει τη συνεχή επαγρύπνηση για την υπεράσπιση της δημοκρατίας καθώς πληθαίνουν οι ακραίες φωνές που κεφαλαιοποιούν την κοινωνική δυσαρέσκεια από τις παρατεταμένες και αλλεπάλληλες κρίσεις, παρατηρείται μειωμένη συμμετοχή στις εκλογές, αμφισβητείται το κύρος και η αξιοπιστία των θεσμών, ενώ επικρατεί ο φόβος και η επισφάλεια. Οι επέτειοι είναι μια ευκαιρία αναστοχασμού πάνω στη δυναμική των ιστορικών βιωμάτων, μια αφορμή να ξανακοιτάξουμε μέσα μας και γύρω μας για να διαπιστώσουμε τι πετύχαμε, πόσο αλλάξαμε και σε ποιο βαθμό η εμπειρία του παρελθόντος συμβάλλει στη διαμόρφωση της συλλογικής μας ταυτότητας στο παρόν ή ενημερώνει το σχεδιασμό μας για το μέλλον» υπογραμμίζει, αρχικά, η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης και επιμελήτρια της έκθεσης, Συραγώ Τσιάρα.

Με άξονα την τέχνη της αντίστασης και της διαμαρτυρίας στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία, η έκθεση αντιμετωπίζει συγκριτικά για πρώτη φορά σε διεθνές επίπεδο την πολιτική λειτουργία της τέχνης στα δικτατορικά καθεστώτα του Ευρωπαϊκού Νότου και διερευνά την ποικιλομορφία των καλλιτεχνικών αναζητήσεων, τις συγκλίσεις και τις αποκλίσεις, τις καλλιτεχνικές πρακτικές που γεννήθηκαν μέσα από τον αγώνα για ελευθερία, καθώς και την ενεργή κληρονομιά τους.

Συγκεκριμένα, εστιάζει στις δεκαετίες του 1960 και 1970, τη μετάβαση από τα αυταρχικά καθεστώτα στα δημοκρατικά πολιτεύματα και το ρόλο των καλλιτεχνών στη διεκδίκηση των πολιτικών ελευθεριών, με κύριους θεματικούς άξονες «Το Πρόσωπο του Εχθρού», την «Αντίσταση», την «Εξέγερση» και τη «Διέγερση». Η εκθεσιακή δραστηριότητα, η συγκρότηση καλλιτεχνικών ομάδων, ο κριτικός λόγος, ο ρόλος της αφηρημένης τέχνης, η ανάδειξη του κριτικού ρεαλισμού, η τέχνη της διαμαρτυρίας μέσω της αφίσας, της χαρακτικής και της performance, η διεκδίκηση της ορατότητας του σώματος σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, καθώς και η συνολικότερη εμπλοκή της τέχνης στη δημόσια σφαίρα επισφραγίζουν το αίτημα του εκδημοκρατισμού και αποτελούν σημαντικά πεδία έρευνας και εικαστικής δραστηριότητας.

Η αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα

Το 1974, επτά χρόνια μετά την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας, η δημοκρατία αποκαθίσταται στη χώρα μας. Συγκεκριμένα, η 24η Ιουλίου αποτελεί την ημερομηνία ορόσημο για την κατάρρευση της χούντας, αφού έχει προηγηθεί τον Νοέμβριο του ’73 η εξέγερση των φοιτητών του Πολυτεχνείου, ενώ η έναρξη των διαδικασιών εκδημοκρατισμού λαμβάνει χώρα στον απόηχο του πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο.

Κατά την ίδια, λίγο ως πολύ, περίοδο κορυφώνονται οι ιστορικές εξελίξεις που έθεσαν τέλος στα συντριπτικά μακροβιότερα αυταρχικά καθεστώτα του Franco στην Ισπανία (1936/1939 - 1975) και των Salazar-Caetano (1933 - 1974) στην Πορτογαλία. Οι διαδικασίες εκδημοκρατισμού των τριών χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου εντάσσονται στο τρίτο παγκόσμιο κύμα εκδημοκρατισμού το οποίο ξεκίνησε κατά τη δεκαετία του 1970 για να συνεχιστεί και την επόμενη δεκαετία με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής, ενώ επιπλέον ώθηση στον εκδημοκρατισμό προσέφερε η αποαποικιοποίηση η οποία συντελέστηκε κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960.

Οι μεταβάσεις στις δύο χώρες της Ιβηρικής προφανώς ακολούθησαν διαφορετική διαδρομή καθώς ο Adolfo Suarez ανέλαβε τη σταδιακή αποκατάσταση της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών μετά το θάνατο του δικτάτορα Φράνκο υιοθετώντας πολιτική αμνηστίας, ενώ στην Πορτογαλία η Επανάσταση των Γαρυφάλλων τον Απρίλιο του 1974 που ανέτρεψε τον δικτάτορα Marcelo Caetano σημάδεψε την μετάβαση στη δημοκρατία με επαναστατικές διεργασίες οδηγώντας σε ελεύθερες εκλογές.

Στη δική μας περίπτωση, η περίοδος που ξεκινά με την επιστροφή του Κωνσταντίνου Καραμανλή από το Παρίσι και τις πρώτες βουλευτικές εκλογές μετά τη δικτατορία των συνταγματαρχών να διεξάγονται στις 17 Νοεμβρίου του 1974, ορίζεται ως Μεταπολίτευση.

«Από την άποψη του ιστορικού χρόνου που πραγματεύεται, η "Δημοκρατία" έρχεται σε συνέχεια και ολοκληρώνει την έκθεση που προηγήθηκε στην ΕΠΜΑΣ, την "Αστυγραφία". Εάν στην "Αστυγραφία" μας ενδιέφερε η πολυπλοκότητα, η αντιφατικότητα, η ποικιλομορφία και η ιδιαίτερη υφή των αστικών μετασχηματισμών σε επίπεδο πληθυσμιακών μετακινήσεων, αστικοποίησης, ανοικοδόμησης, διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου και καθημερινής κουλτούρας, η "Δημοκρατία" επικεντρώνεται στην εικαστική μορφοποίηση της διεκδίκησης της ελευθερίας και των πολιτικών δικαιωμάτων κατά την εκρηκτική συνάντηση των αυταρχικών πρακτικών χειραγώγησης με τις πολιτικές της χειραφέτησης και των ταυτοτήτων. Με οδηγό τις συνέχειες, τις ρωγμές και τις ανακατατάξεις στην πορεία προς τον εκδημοκρατισμό και στις τρεις χώρες διερευνούμε την ιδιαίτερη υφή, το χρώμα, τους ήχους, τη σύνθεση και την απόκριση των καλλιτεχνών στον ριζικό μετασχηματισμό, την απελευθερωτική δύναμη που εκλύθηκε στο συλλογικό σώμα από τη διεκδίκηση των δημοκρατικών δικαιωμάτων, αλλά και την εικαστική διαχείριση του τραύματος των δικτατοριών» σημειώνει σε άλλο σημείο, η κυρία Τσιάρα.

Η Εθνική Πινακοθήκη κατέχει κορυφαία θέση στην πολιτιστική ζωή του τόπου, αποτελώντας έναν ακρογωνιαίο λίθο για την καλλιέργεια και την προώθηση της τέχνης στην Ελλάδα. Με τη συνεχή της παρουσία και τις αξιόλογες συλλογές της, συμβάλλει σημαντικά στην ανάδειξη της καλλιτεχνικής κληρονομιάς και στη διαμόρφωση της πολιτιστικής ταυτότητας της χώρας μας. 

Διαβάστε ακόμη

Παγκόσμια ανησυχία για τις απειλές Πούτιν μετά το χτύπημα με τον πύραυλο Oreshnik στην Ουκρανία: Τα χαρακτηριστικά του νέου όπλου της Ρωσίας

Νέα αποκάλυψη για την υπόθεση της Αμαλιάδας: Είχε παντρευτεί εικονικά Ινδό η Ειρήνη Μουρτζούκου

Πόλεμος της κυβέρνησης Μπάιντεν με τις εταιρείες τεχνολογίας: Ζητεί να διαχωριστεί η Google από το Chrome και το Android

Βρετανία: Πόσο κόστισε η στέψη του βασιλιά Καρόλου – Το ιλιγγιώδες ποσό