Βέφα Αλεξιάδου: Η «εθνική μαγείρισσα» που έβαλε την Ελλάδα στο παγκόσμιο τραπέζι, ένα φωτεινό παράδειγμα ζωής

Η Βέφα Αλεξιάδου, η οποία εφυγε από τη ζωή σε ηλικία 91 ετών, μετά από νοσηλεία της στο νοσοκομείο «Παπανικολάου» της Θεσσαλονίκης, υπήρξε μια από τις πιο εμβληματικές προσωπικότητες της σύγχρονης Ελλάδας, ταυτισμένη με τη γεύση, την παράδοση και την ψυχή της ελληνικής κουζίνας. Μια γυναίκα που έζησε τη ζωή της γεμάτη πάθος, αφοσίωση και αγάπη για τη δημιουργία, άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά της τόσο στην ελληνική κοινωνία όσο και διεθνώς, διαφημίζοντας την ελληνική κουλτούρα μέσα από τα πιάτα της.

Γεννημένη το 1933 στον Βόλο και μεγαλωμένη στη Θεσσαλονίκη, η Βέφα Αλεξιάδου γνώρισε από νωρίς τις δυσκολίες της ζωής. Τα παιδικά της χρόνια σημαδεύτηκαν από τον πόλεμο, τη φτώχεια και τα οικογενειακά προβλήματα. Η δύσκολη σχέση με τον πατέρα της, Οδυσσέα, έναν προικισμένο μάστορα στην τέχνη του μπουζουκιού αλλά καταβεβλημένο από το πάθος του για το αλκοόλ, την έκανε ν' αναζητήσει δύναμη και έμπνευση αλλού. Η μητέρα της ήταν το σταθερό της στήριγμα, και η Βέφα Αλεξιάδου αντλούσε κουράγιο από την πίστη της στον Θεό και την επιθυμία της για μόρφωση. Παρά τις δυσκολίες της Κατοχής, έβρισκε τρόπους να διαβάζει λογοτεχνία και φιλοσοφία, ακόμα και λέγοντας μικρά ψέματα για ν' αποκτήσει βιβλία όπως του Λόρδου Μπάιρον και του Διονύσιου Σολωμού. Αυτή η έφεση για διάβασμα την οδήγησε σε μια βαθιά καλλιέργεια που της πρόσφερε θεμέλια όχι μόνο για την επαγγελματική της ανέλιξη αλλά και για την ίδια της τη ζωή.

Αυτοδημιούργητη και τελειομανής, η Βέφα Αλεξιάδου ξεκίνησε με πείσμα και σκληρή δουλειά να χτίζει βήμα-βήμα την καριέρα της. Με αγάπη για την παράδοση και τη μαγειρική, έφερε την ελληνική κουζίνα στο επίκεντρο της παγκόσμιας γαστρονομίας. «Το φαγητό και η μαγειρική είναι το παν» έλεγε συχνά, και πράγματι αφιέρωσε τη ζωή της στην τέχνη του τραπεζιού. Τα βιβλία της, γεμάτα από γεύσεις και ιστορίες, έγιναν συντροφιά για χιλιάδες νοικοκυρές αλλά και πρεσβευτές της Ελλάδας στο εξωτερικό, καθώς μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες. Πολλοί την αποκαλούν «εθνική μαγείρισσα», ένας τίτλος που αγκάλιασε με περηφάνια, θεωρώντας τον μεγάλη τιμή.

Η γυναίκα που έμαθε στην Ελλάδα να ζει και να γεύεται

Η αγάπη της για τη μαγειρική γεννήθηκε μέσα από τις παιδικές της εμπειρίες. Στην Κατοχή, η μητέρα της, με ελάχιστα μέσα, δημιουργούσε πιάτα γεμάτα γεύση και φαντασία, κάτι που ενέπνευσε τη Βέφα Αλεξιάδου να βλέπει την κουζίνα ως χώρο δημιουργίας και αγάπης. Ως απόγονος Ελλήνων της Μικράς Ασίας, αναγνώριζε τη συνεισφορά του πολιτισμού της Κωνσταντινούπολης στην ελληνική μαγειρική παράδοση, κάτι που επηρέασε έντονα την κουζίνα και τη φιλοσοφία της. Δεν περιορίστηκε στις παραδοσιακές συνταγές. Πειραματίστηκε με κουζίνες του εξωτερικού και έδωσε στη μαγειρική της έναν διεθνή αέρα, κάτι που την έκανε ξεχωριστή. Το πάθος της για τη γαστρονομία την ώθησε να γράψει βιβλία, κάτι που ξεκίνησε ως ιδέα από φίλους που την προέτρεπαν να μοιραστεί τις δημιουργίες της. Ετσι, το 1983, δημοσίευσε το πρώτο της βιβλίο. Παρά τις δυσκολίες, όπως την έλλειψη χρηματοδότησης και την αρχική απόρριψη από εκδότες, κατάφερε να κάνει μια λαμπρή αρχή.

Το πρώτο της βιβλίο πούλησε 5.000 αντίτυπα πριν από τα Χριστούγεννα του ίδιου έτους, καταρρίπτοντας κάθε προσδοκία. Παρά την απόρριψη και τη χλεύη που δέχτηκε, η επιμονή της ανταμείφθηκε, και η ίδια έθεσε νέες βάσεις στη συγγραφή βιβλίων μαγειρικής. Καθώς εξελισσόταν, διατήρησε μια βασική αρχή: σεβόταν τους αναγνώστες της και δεν δέχτηκε ποτέ να εντάξει διαφημίσεις στα βιβλία της, παρά την οικονομική πίεση. Μέχρι σήμερα, οι πωλήσεις των βιβλίων της έχουν φτάσει κοντά στα τέσσερα εκατομμύρια, ενώ τιμήθηκε με διεθνή βραβεία συγγραφέα, εκδότη και τηλεοπτικού σεφ. Συνεργάστηκε με μεγάλα ονόματα, όπως η Martha Stewart, και το βιβλίο της «Vefa’s Kitchen» έγινε σημείο αναφοράς, μεταφρασμένο σε πολλές γλώσσες.

Πέρα από συγγραφέας, υπήρξε και πρωτοπόρος στην τηλεοπτική μαγειρική. «Παράπονο από την τηλεόραση δεν έχω κανένα απολύτως. Ακόμα κι αυτοί που μου πήγαν κόντρα με βοήθησαν. Αν κάτι δεν πάει καλά, μην απογοητεύεσαι. Ο Θεός έχει κάτι καλύτερο για σένα» είχε αναφέρει. Στην εποχή της, η παρουσίαση συνταγών στη μικρή οθόνη δεν ήταν κάτι συνηθισμένο, όμως η ίδια κατάφερε να το κάνει με τρόπο που κέρδισε τις καρδιές των Ελλήνων. Κάθε της εμφάνιση δεν ήταν μόνο μια επίδειξη μαγειρικής αλλά και μια εμπνευσμένη αφήγηση ζωής. Η τηλεοπτική της καριέρα ξεκίνησε στον ΑΝΤ1, το 1990, όταν τα ιδιωτικά κανάλια έδωσαν ευκαιρίες σε νέες ιδέες. «Λέω μια μέρα στις φιλενάδες μου ότι: "κορίτσια ετοιμαστείτε, θα βγω στην τηλεόραση". Με ρωτάνε τι θα κάνεις εσύ εκεί και τις απαντάω μαγειρική. Και αρχίζουν να γελάνε. Μόνο μία που με ήξερε καλά, μου είπε και το θυμάμαι ακόμα: "Βέφα, εσύ που έγραψες ήδη τρία υπέροχα βιβλία, είναι δυνατόν να μην τα καταφέρεις να βγεις στην τηλεόραση;". Οι άλλες γελάσανε, μόνο μία με πίστεψε. Αλλά γελάει καλύτερα, όποιος γελάει τελευταίος».

«Ο πόνος και το μαύρο είναι μέσα στην καρδιά μου»

Στη ζωή της Βέφας Αλεξιάδου, ο σύζυγός της Κώστας, καθηγητής στο Πολυτεχνείο Θεσσαλονίκης, ήταν ο μεγάλος της έρωτας και το στήριγμά της. Ένας άνθρωπος διακεκριμένος στον επιστημονικό τομέα, που στάθηκε δίπλα της σε κάθε βήμα, εμπνέοντάς την και στηρίζοντάς την. Μαζί του έζησε έναν βαθύ, αληθινό έρωτα που κράτησε μέχρι το τέλος της ζωής του. Όπως είχε δηλώσει η ίδια: «Πιασμένοι χέρι-χέρι ταξιδέψαμε σε όλο τον κόσμο, με εκείνον να είναι πάντα το δεύτερο μου εγώ, ο δοκιμαστής και σύμβουλός μου».

Από τον γάμο τους απέκτησαν δύο κόρες, την Αντζυ και την Αλεξία, που έλαμπαν για το ταλέντο και την προσωπικότητά τους. Οι κόρες της όχι μόνο ακολούθησαν τα βήματά της στη γαστρονομία, αλλά άφησαν το δικό τους αποτύπωμα στον κόσμο, με την πρώτη ν' αναδεικνύεται κορυφαία επαγγελματίας στην Αμερικανική Πρεσβεία και την Αλεξία να δημιουργεί ένα περιοδικό μαγειρικής που άφησε εποχή.

Μετά τον θάνατο του αγαπημένου της Κώστα, η Βέφα Αλεξιάδου αντιμετώπισε τον αβάσταχτο πόνο της απώλειας των δύο κορών της μέσα σε λίγους μήνες. Η Αλεξία έφυγε ξαφνικά τον Οκτώβριο του 2014 από ανακοπή καρδιάς, ενώ τον Φεβρουάριο του 2015, η Αντζυ έχασε τη μάχη με τον καρκίνο. Οι δύο απώλειες αυτές ήταν τεράστιες, αλλά εκείνη, στηριζόμενη στην πίστη της προς τον Θεό, στάθηκε δυνατή. «Ο πόνος και το μαύρο είναι μέσα στην καρδιά μου, αλλά δεν θέλω να με λυπούνται. Το μαύρο δεν χρειάζεται να το φορώ. Είναι δικό μου και δεν το σεργιανίζω στον κόσμο».

Η Βέφα Αλεξιάδου λάτρευε τις εγγονές της, τη Χαρά και τη Βέφα, και αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής της στη φροντίδα τους, ειδικά μετά τις δύο τραγικές απώλειες που βίωσε. Η αγάπη της για εκείνες ήταν απεριόριστη, μεγαλώνοντάς τες με τραγούδια, χάδια και παραμυθένια γενέθλια στη Χαλκιδική. «Θέλω να δίνω χαρά και αγάπη στους ανθρώπους. Ο πόνος μου δεν θα φύγει ποτέ, αλλά κοιτάζω τη χαρά που μου δίνει η ζωή».

Η βαθιά πίστη προς τον Θεό

Η Βέφα Αλεξιάδου μάς άφησε ένα σπουδαίο μάθημα ζωής: ν' αντλούμε δύναμη από τις χαρές, να μην αφήνουμε τον πόνο να μας καταβάλει και να στηριζόμαστε στη πίστη και την αγάπη. Ακόμη και στους τελευταίους μήνες της ζωής της, παρέμεινε δραστήρια και παρούσα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου μοιραζόταν στιγμιότυπα από την καθημερινότητά της. Ιδιαίτερη θέση είχαν οι αναρτήσεις που έκανε από την κατοικία που έμενε στη Χαλκιδική, που της πρόσφερε όχι μόνο στέγη, αλλά κυρίως γαλήνη και ηρεμία. Σε μία από τις πιο συγκινητικές συνεντεύξεις της, είχε εκφράσει τη βαθιά της σύνδεση με τον Θεό, λέγοντας: «Κάθε μέρα που κάνω την προσευχή μου, βγαίνω στη βεράντα εδώ στη Χαλκιδική, και λέω: "Θεέ μου, δεν μας ακούει κανείς, εγώ κι εσύ είμαστε". Η προσευχή είναι που με κρατάει όρθια».

Η ζωή για εκείνη ήταν ένας ατελείωτος δρόμος, γεμάτος δοκιμασίες και χαρές, που δεν σταματά εδώ, αλλά συνεχίζεται στην αιωνιότητα. Η ίδια ανέφερε πως η πίστη δεν έρχεται εύκολα, είναι αποτέλεσμα συνεχούς προσπάθειας, αυτογνωσίας και εμπιστοσύνης στον Θεό. «Όταν έχασα τις κόρες μου, ποτέ δεν σκέφτηκα ότι ο Θεός μου τις πήρε. Ο Θεός μας χάρισε τη ζωή και μας έδωσε ελευθερία. Η αμαρτία είναι να χάσεις την πίστη σου, κι όσες φορές κι αν πέσεις, πρέπει να σηκωθείς. Αυτό μου δίδαξε η μητέρα μου, που από μικρή με πήγαινε στην εκκλησία της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στον Βόλο».

Η Βέφα Αλεξιάδου θα μείνει για πάντα στη μνήμη μας ως σύμβολο δημιουργικότητας, δύναμης και αφοσίωσης. Θα τη θυμόμαστε με αγάπη ως την «κυρία Βέφα», που μας έμαθε πως η ζωή, όπως και η «Ιθάκη» του Καβάφη, είναι ένα ταξίδι γεμάτο εμπειρίες που δεν τελειώνει, αλλά μεταμορφώνεται σε κάτι μεγαλύτερο και αιώνιο.