Κάτι συμβαίνει στον κόσμο των social media τον τελευταίο καιρό: το Χ (πρώην Twitter) του Έλον Μασκ, μέσα σε δύο μόλις μήνες, έχασε περίπου 2,7 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες Apple και Android στις ΗΠΑ. Την ίδια περίοδο, η ανταγωνιστική πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης Bluesky κέρδισε σχεδόν 2,5 εκατομμύρια χρήστες.
Διπλασιασμός χρηστών σε μία εβδομάδα
Η έξοδος συνέπεσε με την αποχώρηση σημαντικών προσωπικοτήτων όπως οι σκηνοθέτες Γκιγιέρμο ντελ Τόρο και Μάικ Φλάναγκαν και οι ηθοποιοί Κουίντα Μπράνσον και Μαρκ Χάμιλ. Άλλοι, όπως η δημοκρατική γερουσιάστρια Αλεξάντρια Οκάσιο – Κορτέζ, διατήρησαν τον λογαριασμό τους στο X, αλλά άρχισαν να δημοσιεύουν πιο τακτικά στο Bluesky. Σύμφωνα με την Similarweb, εταιρεία πληροφοριών για την ψηφιακή αγορά, από τις αρχές Οκτωβρίου του 2024, ο αριθμός των καθημερινά ενεργών αμερικανών χρηστών στο X σημείωσε μείωση 8,4%, από 32,3 εκατομμύρια σε 29,6 εκατομμύρια. Την ίδια περίοδο, από τις 6 Οκτωβρίου, ο αριθμός των χρηστών του Bluesky από 254.500 ανέβηκε στους περίπου 2,7 εκατομμύρια, σημειώνοντας αύξηση της τάξης του 1.064%. Η αύξηση ξεκίνησε αργά, αλλά άρχισε να γίνεται ιδιαίτερα αισθητή όταν ο Μασκ, μέσω του Χ account @america άρχισε να δημοσιεύει τακτικά μηνύματα υπέρ της υποψηφιότητας Ντόναλντ Τραμπ για την προεδρία των ΗΠΑ. Μετά τις αμερικανικές εκλογές και τη νίκη του Τραμπ, η ροή αυξήθηκε περαιτέρω. Από τις 5 Νοεμβρίου και μέσα σε μία μόλις εβδομάδα, το σύνολο των χρηστών του Bluesky είχε διπλασιαστεί από 743.900 σε 1,4 εκατομμύρια. Μια εβδομάδα αργότερα είχε διπλασιαστεί και πάλι σε 2,8 εκατομμύρια. Στις 50 ημέρες από τη δημιουργία του@america το X, που ως τότε είχε 127 φορές περισσότερους ενεργούς χρήστες στις ΗΠΑ από το Bluesky, βρέθηκε να έχει λίγο πάνω από 10 φορές περισσότερους. Τι έχει συμβεί;
Σύμφωνα με τον Μπρους Ντέισλι, πρώην αντιπρόεδρο σε Ευρώπη, Μέση Ανατολή και Αφρική της πλατφόρμας (την εποχή που ήταν ακόμη γνωστή ως Twitter), η απομάκρυνση από το X σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην λογική της «ψηφιακής πλατείας» (όπως την αποκάλεσε ο ίδιος ο Μασκ). Το Χ, εξηγεί ο Ντέισλι, έχει γίνει ένα πολύ λιγότερο ευχάριστο μέρος για τους «παρευρισμόμενους». «Αν επισκεφθώ μία χριστουγεννιάτικη αγορά και κάπου σε μία γωνία υπάρχει μία ομάδα ρατσιστών διαδηλωτών, μάλλον δεν θα θέλω να μείνω άλλο εκεί», εξήγησε ο ίδιος στον Guardian.
«Είναι αλήθεια, αυτός είναι»
Τον Φεβρουάριο του 2023, δύο μήνες μετά το λανσάρισμά του, το Bluesky απέκτησε τον πρώτο διάσημο χρήστη του: τον κωμικό γνωστό ως dril. Ο χαρακτήρας του Twitter που κάποτε το περιοδικό New Yorker περιέγραψε ως ένα «από τα αιχμηρότερα projects συνεχούς κοινωνικής κριτικής της Αμερικής», είχε καταφέρει να πιάσει για πάνω από 10 χρόνια, με ακρίβεια τον σφυγμό της χαοτικής ενέργειας του Twitter. Τώρα, όλη αυτή η ενέργεια κατευθυνόταν προς το Bluesky. «Είναι αλήθεια, αυτός είναι», ανέφερε μετά τη δημιουργία του λογαριασμού του dril ο προγραμματιστής της Bluesky, Πολ Φρέιζι. Όπως εξήγησε ο ίδιος ο dril στο Forbes, παρά τους σχεδόν δύο εκατομμύρια ακολούθους του την εποχή της αποχώρησης, το X του Έλον Μασκ δεν του έλεγε πια τίποτα. «Ο αλγόριθμός τους με επιθετικό τρόπο πια, έδινε προτεραιότητα σε ηλίθιους πολιτικούς σχολιαστές και απατεώνες, παραμερίζοντας ανθρώπους που πραγματικά ακολουθούσα. Αν το Bluesky μπορεί να στηρίξει την ύπαρξή του ως τελευταίο οχυρό απέναντι στα ad bots, τις αηδίες της τεχνητής νοημοσύνης και τους κακόβουλους αλγόριθμους, νομίζω ότι θα είναι σε πολύ ισχυρή θέση. Αλλά πιθανότατα είναι απλώς θέμα χρόνου μέχρι κάποιος από τους τεχνολογικούς γκουρού του Bluesky να αποφασίσει να σπάσει το φράγμα, και όλα αυτά τα “λύματα” να εισρεύσουν και εκεί», ισχυρίζεται ο διάσημος χρήστης.
Ωστόσο, το Bluesky δεν προοριζόταν ποτέ για να μετουσιωθεί σε εφαρμογή – ούτε καν σε εταιρεία. Ξεκίνησε ως ερευνητικό έργο ανοιχτού κώδικα στο Twitter, από μία ομάδα ερευνητών του Twitter, με επικεφαλής την Τζέι Γκρέιμπερ. Ο σκοπός της ερευνήτριας ήταν η δημιουργία ενός πρωτοκόλλου, μίας κοινής γλώσσας, σχεδιασμένης ειδικά για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, την οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν οι υπολογιστές για να μιλούν μεταξύ τους. Μέσω του πρωτοκόλλου AT (ή αλλιώς Authentic Transfer) το Twitter και άλλες εταιρείες θα μπορούσαν να ανταλλάσσουν πληροφορίες μεταξύ τους, δημιουργώντας ένα ανοιχτό δίκτυο στο οποίο οι αναρτήσεις θα μπορούσαν να μοιράζονται ελεύθερα σε όλες τις κοινωνικές πλατφόρμες.
Μετά την εξαγορά του Twitter από τον Έλον Μασκ, όμως, έγινε σαφές ότι το Bluesky δεν θα μακροημέρευε. Υπό τον νοτιοαφρικανό μεγιστάνα, η πλατφόρμα ξεκίνησε να μεταλάσσεται, αλλά και να αντιμετωπίζει μποϊκοτάζ από διαφημιστές, έξοδο χρηστών και, τελικά την αλλαγή του ονόματός της σε Χ. Η ερευνητική ομάδα που έφτιαξε το πρωτόκολλο δημιούργησε πρόχειρα μία εφαρμογή, μόνο και μόνο για να δείξει πώς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί το σύστημα. Το 2023, το Bluesky λανσαρίστηκε ως κοινωνικό δίκτυο, μόνο με προσκλήσεις. Μόλις δύο χρόνια νωρίτερα, η Γκρέιμπερ είχε ξεκινήσει να ηγείται του Bluesky, μετά την πρόταση του Πάραγκ Άγκραβαλ που επρόκειτο να γίνει διευθύνων σύμβουλος του Twitter. Η πρόταση αποδείχθηκε προφητική για την ίδια, η οποία κατά το παρελθόν, είχε εργαστεί στον τομέα των κρυπτονομισμάτων αλλά και στην κατασκευή άλλων κοινωνικών εφαρμογών.
Η επιτυχία του Bluesky, από το λανσάρισμά του, υπήρξε αξιοσημείωτη: τον Οκτώβριο, που είχε 13 εκατομμύρια χρήστες, κατάφερε να συγκεντρώσει 15 εκατομμύρια δολάρια. Έκτοτε, η βάση χρηστών του έχει σχεδόν διπλασιαστεί σε πάνω από 25 εκατομμύρια. Η ανάπτυξη της εφαρμογής δεν πέρασε απαρατήρητη από τον ισχυρό άνδρα της Meta Μαρκ Ζούκερμπεργκ, του οποίου το Threads (που δημιουργήθηκε ως ανταγωνιστής του Twitter) έσπευσε να αντιγράψει πολλά χαρακτηριστικά του Bluesky. Όπως σημειώνει ο dril, όμως, το Bluesky είναι μια εταιρεία με επενδυτές που θέλουν να βγάλουν χρήματα. Και αυτό, κάποια στιγμή, θα μπορούσε να έρθει σε σύγκρουση με την προσέγγιση της Γκρέιμπερ που δίνει τον πρώτο λόγο στους χρήστες του – της λογικής που υπαγορεύει ότι, τα κεντρικά χαρακτηριστικά της πλατφόρμας είναι υπό τον έλεγχο αυτών που την χρησιμοποιούν.
«Η επιλογή της ανοιχτής εφαρμογής έγινε με τη λογική του να διασφαλίσουμε πως όλοι μπορούσαν να δουν τι και πώς το κάνουμε. Ότι είναι δυνατή η δημιουργία κοινωνικών εφαρμογών σε κλίμακα και ότι οι προγραμματιστές θα μπορούσαν απλά να έρθουν και να αρχίσουν να δημιουργούν», εξήγησε η Γκρέιμπερ στο Forbes. Η ίδια και η ομάδα της σχεδίασαν την εφαρμογή ώστε να επιτρέπεται στους χρήστες να δημιουργούν και να εγγράφονται σε οποιονδήποτε αριθμό feeds, αντί να αφήνουν το ίδιο το Bluesky να καθορίσει το περιεχόμενο που θα έβλεπαν οι χρήστες του. Θέλουν να βλέπουν αναρτήσεις μόνο από τους κοινούς τους φίλους; Υπάρχει ένα feed σχεδιασμένο γι' αυτό. Θέλουν να βλέπουν κάθε δημοσίευση για την κηπουρική, το τρέξιμο ή ειδησεογραφικά άρθρα ειδησεογραφικά άρθρα που συνήθως έχουν paywalls; Υπάρχουν feeds και γι' αυτά, και δεν ανήκουν στο BlueSky, αλλά στους χρήστες του.
Η λογική για την επιλογή στα χέρια των χρηστών, όμως, επεκτείνεται και πέρα από τα feeds που θα επιλέξουν να ακολουθήσουν. Αν σε κάποιον δεν αρέσουν τα accounts που δεν επαληθεύουν τις πληροφορίες τους, μπορεί να φτιάξει το δικό του σύστημα, όπως έκανε ο , δημοσιογράφος του Talking Points Memo, Χάντερ Γουόκερ. Αν ο χρήστης δεν επιθυμεί να βλέπει content που παρήχθη με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης, μπορεί να επιλέξει ένα σύστημα επισήμανσης και φιλτραρίσματος για τον εντοπισμό και τον αποκλεισμό της. Αν σε κάποιον δεν αρέσουν οι οι όροι χρήσης της εταιρείας, μπορεί να δημιουργήσει τους δικούς του – αρκεί να παραμείνει στο αποδεκτό πλαίσιο του Bluesky (παράνομο περιεχόμενο, παρενόχληση, προσπάθεια παρέμβασης στις εκλογές και άλλες σκληρές γραμμές είναι αδιαπραγμάτευτες).
«Η κατάρα των πόρων»
Όμως, η ιδέα της παροχής επιλογών στους χρήστες, επεκτείνεται και πέρα από τα χαρακτηριστικά του Bluesky- στη δομική ιδέα της ίδιας της εφαρμογής. Εάν το πρωτόκολλο AT επικρατήσει και σε άλλες κοινωνικές πλατφόρμες, οι χρήστες θα μπορούν εύκολα να μετακινούνται μεταξύ των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε όποια τους αρέσουν περισσότερο- δυνατότητα που, αυτόματα, καθιστά το Bluesky «ανταγωνίσιμο» απέναντι στις άλλες πλατφόρμες, που ξυφουλκούν για να προσφέρουν την καλύτερη εμπειρία χρήστη. Μέχρι στιγμής, δίνοντας τη δύναμη της επιλογής στους χρήστες του, το Bluesky δεν έχει επιστρατεύσει τη στρατηγική άλλων social media προκειμένου να κερδίσει δισεκατομμύρια δολάρια. Η πλατφόρμα της Γκρέιμπερ δε συλλέγει σωρεία προσωπικών δεδομένων για τους χρήστες της και δεν επιτρέπει στους διαφημιστές να χρησιμοποιούν στοχευμένα αυτά τα δεδομένα. Τουλάχιστον αυτή τη στιγμή, η Bluesky είναι ένα project, τα δεδομένα χρηστών του οποίου είναι διαθέσιμα σε όλους – δεν υπάρχουν μυστικές πληροφορίες για τις οποίες οι διαφημιστικές θα καταβάλλουν χρήματα. Η Γκρέιμπερ εξηγεί πως δεν είναι αντίθετη με τις διαφημίσεις, αλλά όσον αφορά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η κατάσταση έχει «εκχυδαϊστεί υπερβολικά», λέει.
«Το σκεφτόμαστε λίγο σαν την κατάρα των πόρων: όταν μια χώρα ανακαλύπτει οτι έχει μεγάλα αποθέματα πετρελαίου, τα οποία και γίνονται πολύ κερδοφόρα ροή εσόδων, οι άλλοι κλάδοι παραμελούνται. Τελικά η χώρα δεν αναπτύσσει την υπόλοιπη οικονομία της», εξηγεί η CEO του μέσου στο Forbes. Αν οι διαφημίσεις είναι το πετρέλαιο, η Γκρέιμπερ παραδέχεται πως, για την ώρα, δε γνωρίζει ποιες μπορεί να είναι οι πηγές εσόδων του Bluesky από την ηλιακή, την αιολική ή την υδροηλεκτρική ενέργεια. Η εταιρεία ετοιμάζεται να δοκιμάσει διάφορα προϊόντα συνδρομής ενώ έχει αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο δοκιμής κάποιων διαφημίσεων, με τρόπο, όμως, που δεν θα ακυρώνει τη φιλοσοφία ελέγχου των χρηστών.
Ωστόσο, προσθέτει η ίδια, με την ομάδα της έχουν προετοιμαστεί για παν ενδεχόμενο. Όπως υπογραμμίζει, αν αύριο υποθετικά τους «πατήσει ένα λεωφορείο», «έχουμε μεριμνήσει ώστε να μην μπορεί κανείς να υποβαθμίσει σημαντικά την εμπειρία του χρήστη, επειδή κάποιος θα ανοίξει το Bluesky σε επιχειρηματίες». Η Γκρέιμπερ δηλώνει πως το πρωτόκολλο AT θα παραμείνει πραγματικά ανεξάρτητο επειδή, εκτός της ίδιας και της ομάδας της, υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι που το διαχειρίζονται. Η προγραμματίστρια είναι σε ανοιχτή επικοινωνία με φορείς και διεθνείς οργανισμούς που καθορίζουν κάθε γλώσσα κώδικα. Η πραγματική «αποκέντρωση» πίσω από το Bluesky, όμως, βασίζεται σε ανθρώπους που θα υιοθετήσουν το πρωτόκολλο και θα το κάνουν δικό τους.
Υπάρχουν προσπάθειες για την επέκταση της χρήσης του πρωτοκόλλου. Στις 2 Ιανουαρίου 2025, σε όλο το Σαν Φρανσίσκο άρχισαν να εμφανίζονται αινιγματικές αφίσες. Έδειχναν έναν συννεφιασμένο μπλε ουρανό, έναν αστερίσκο και προϊδέαζαν για έναν ιστότοπο με την ονομασία Free Our Feeds, , με ένα ρολόι αντίστροφης μέτρησης. Πηγές ανέφεραν ότι οι αφίσες σχετίζονταν με επερχόμενη ανακοίνωση σχετικά με το πρωτόκολλο AT. Η DIY προσέγγιση της Bluesky απαιτεί από τους χρήστες να καταβάλλουν λίγο μεγαλύτερη προσπάθεια από ότι στα X ή Threads. Χρήστες που δεν μπορούν να κωδικοποιήσουν, πιθανότατα δεν θα καταφέρουν σύντομα να φτιάξουν τις δικές τους ροές, τα δικά τους συστήματα επαλήθευσης ή τις ετικέτες τους. Ακόμα και η εγγραφή στις δημιουργίες άλλων χρηστών και η προσαρμογή των ρυθμίσεων συντονισμού στο Bluesky, όμως, ενώ δεν απαιτούν τη δυνατότητα κωδικοποίησης, χρειάζονται λίγο παραπάνω προσπάθεια. Τα εμπόδια, όμως, μπορούν να ξεπεραστούν όταν το προϊόν είναι αρκετά καλό.
«Πραγματικά κοινωνική» εμπειρία
Και, σύμφωνα με τον δισεκατομμυριούχο επενδυτή και πιστό χρήστη του Bluesky, Μαρκ Κιούμπαν, είναι. Ο ίδιος αναφέρεται στην πλατφόρμα ως μία «πραγματικά κοινωνική» εμπειρία. «Μπορείτε να δημοσιεύσετε κάτι για τη μέρα σας και να λάβετε θετικές απαντήσεις», εξηγεί. Οι 805.000 followers του στο Bluesky, όμως, είναι μόνο ένα κλάσμα των 8,8 εκατομμυρίων που έχει συγκεντρώσει στο X. «Υπάρχουν πολλοί χρήστες με τους οποίους διαφωνώ, αλλά αυτό είναι μέρος κάθε πλατφόρμας», λέει ο ίδιος ο οποίος, ωστόσο, παραδέχεται ότι, η δυνατότητα custom ρυθμίσεων που παρέχει η πλατφόρμα της Γκρέιμπερ, «εξαλείφει τα κίνητρα των τρολ». Το Bluesky διαθέτει ορισμένα χαρακτηριστικά που δεν διαθέτουν άλλες πλατφόρμες- Σε μεγάλο βαθμό, όμως, αυτό που κάνει τον συντονισμό του να διαφέρει από άλλα social media είναι το πόσο ελεύθερα οι νέοι χρήστες του μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα εργαλεία που υπάρχουν – ή υπήρχαν- σε άλλες πλατφόρμες. Η εφαρμογή, μέσα σε μία μέρα απέκτησε μισό εκατομμύριο χρήστες, μετά την ανακοίνωση του X ότι η λειτουργία «μπλοκαρίσματος» του δεν θα μπλοκάρει πλέον πλήρως τους ενοχλητικούς λογαριασμούς.
Ο Ντέρεκ Γκάι, που είναι γνωστός διαδίκτυο ως «the menswear guy», επαινεί το Bluesky και για την πολιτισμένη «πελατεία» του- παρότι ομολογεί ότι, η λογική «τσάι και συμπάθεια» μπορεί να μην είναι πολύ βοηθητική για το προσωπικό του brand. «Είναι μία πολύ πιο θετική διαδικτυακή εμπειρία η οποία, δεν βοηθάει αν κανείς έχει χτίσει το κοινό του εν μέρει γιατί “κράζει” τους ηλίθιους. Δεν υπάρχουν τόσοι πολλοί ηλίθιοι στο Bluesky», λέει.
