Την ιστορία της αυστραλής influencer, Belle Gibson, παρουσιάζει η νέα μίνι σειρά του Netflix, Apple Cider Vinegar. Η Gibson, είπε ψέματα ότι έπασχε από ανίατη ασθένεια σε τελικό στάδιο, προκειμένου να προωθήσει τις εναλλακτικές θεραπείες που διαφήμιζε μέσω της εφαρμογής της. Μία δεκαετία μετά, το «Μηλόξυδο» παραμένει μία ηχηρή προειδοποίηση για τους κινδύνους του διαδικτύου.
Η ιστορία της Belle Gibson, έγινε πρωτοσέλιδο το μακρινό 2013, όταν η νεαρή γυναίκα έφτιαξε τη δική της γινόταν best-seller εφαρμογή ευεξίας. Στην εφαρμογή, η influencer μοιραζόταν με το κοινό της συμβουλές για εναλλακτικές θεραπείες ενάντια στον καρκίνο. Μόλις τέσσερα χρόναι νωρίτερα, το 2009, η Gibson ήταν μόλις 20 ετών και, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς της, είχε διαγνωστεί με «κακοήθη καρκίνο του εγκεφάλου». Της είχαν δωθεί «έξι εβδομάδες με τέσσερις μήνες ζωής, το πολύ». Σύμφωνα με τα όσα η ίδια υποστήριζε, είχε επιλέξει να μην υποβληθεί σε χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία. Αντ΄αυτού, ξεκίνησε μία προσπάθεια «να θεραπεύσω τον εαυτό μου με φυσικό τρόπο, μέσω της διατροφής, της υπομονής, της αποφασιστικότητας και της αγάπης». Η νεαρή αυστραλή είχε καταφέρει να μαζέψει 200.000 ακόλουθους στο Instagram -που τότε ήταν στις αρχές του. Οι followers της Gibson παρακολουθούσαν με ζήλο το ταξίδι ευεξίας της και αυξάνονταν. Στη συνέχεια η ίδια λάνσαρε την προσωπική της εφαρμογή ευεξίας και διατροφής που πολύ γρήγορα έγινε best-seller και κυκλοφόρησε, στη συνέχεια, ένα βιβλίο μαγειρικής, με τίτλο The Whole Pantry, αποδίδοντας στη διατροφή της, τη θεραπεία της από την ασθένεια. Με αυτό τον τρόπο, η ίδια ενέπνευσε και άλλους -ασθενείς και μη- να «ενδυναμώσουν τον εαυτό τους για να σώσουν τη ζωή τους». Το Elle Australia τη χαρακτήρισε την «πιο επιδραστική γυναίκα που γνωρίσαμε φέτος» ενώ, το 2014, το Cosmopolitan της απένειμε το βραβείο «Fun, Fearless Female».
Όλα αυτά, όμως, ήταν ένα ψέμα. Η Gibson δεν είχε ποτέ διαγνωστεί με καρκίνο στον εγκέφαλο, ούτε με «μεταστάσεις στο αίμα, τη σπλήνα, τον εγκέφαλο, τη μήτρα και το συκώτι», όπως η ίδια ισχυριζόταν σε μια ανάρτηση στο Instagram το 2014- την περίοδο που είχαν αρχίσει να ακούγονται οι πρώτες φήμες σχετικά με την απάτη της. Τελικά, τον Απρίλιο του 2015, η ίδια αναγκάστηκε να παραδεχθεί την αλήθεια σε συνέντευξή της στο Women's Weekly. «Όχι, τίποτα από αυτά δεν είναι αλήθεια», είπε, ωστόσο αρνήθηκε να αναλάβει οποιαδήποτε περαιτέρω ευθύνη, προσθέτοντας: «εξακολουθώ να κινύμαι μεταξύ όσων νομίζω ότι ξέρω και της πραγματικότητας. Το έχω ζήσει και δεν έχω ακόμα φτάσει πραγματικά σε αυτό το σημείο».
Αυτή η συσκότιση της πραγματικότητας, και η ασάφεια της Gibson για τις πράξεις της είναι ακριβώς το θέμα του Apple Cider Vinegar, της μίνι σειράς του Netflix που κυκλοφόρησε πρόσφατα. Η showrunner Samantha Strauss στηρίζεται στην κλονισμένη σχέση της Gibson με την αλήθεια και τον τρόπο που αφηγείται την ιστορία της. Από το χαοτικό χρονοδιάγραμμα που μεταπηδά μεταξύ χαρακτήρων και γεγονότων που συνέβησαν την περίοδο 2009 – 2015, μέχρι τον τρόπο που η Instagrammer μπλέκει τα πραγματικά γεγονότα με σκηνές της φαντασίας της: όπως την εμφάνιση ενός γιατρού που η ίδια ισχυρίστηκε ότι την την περιέθαλψε, αλλά ποτέ δεν έχει αποδειχθεί ότι υπάρχει. Το Apple Cider Vinegar, σκόπιμα μπερδεύει τον θεατή σχετικά με το τι πραγματικά συνέβη και τι είναι αποκύημα της φαντασίας της πρωταγωνίστριας.
«Αυτή είναι μια αληθινή ιστορία που βασίζεται σε ένα ψέμα»
Μετά τις αντιδράσεις για το πολυδιαφημισμένο Baby Reindeer πέρυσι, όταν η πλατφόρμα ψυχαγωγίας μηνύθηκε από γυναίκα που ισχυρίστηκε ότι η σειρά την φωτογράφιζε, κάθε επεισόδιο του Apple Cider Vinegar προειδοποιεί τους θεατές ότι «αυτή είναι μια αληθινή ιστορία που βασίζεται σε ένα ψέμα», καθώς και ότι «τα παρακάτω είναι εμπνευσμένα από μια αληθινή ιστορία. Ορισμένοι χαρακτήρες και γεγονότα έχουν δημιουργηθεί ή είναι φανταστικά». Όσο ενδιαφέρον είναι αυτό το «παιχνίδι» μεταξύ παραμυθιού και πραγματικότητας, τόσο θέτεικαι ένα συναρπαστικό -και σοκαριστικό σε κάποιες περιπτώσεις- όριο. Ακολουθώντας την πεπατημένη άλλων τηλεοπτικών σειρών με θέμα διάσημους απατεώνες, το Apple Cider Vinegar τοποθετείται -τόσο υφολογικά όσο και θεματικά- δίπλα σε άλλες σειρές του Netflix, όπως το Inventing Anna, το οποίο επικεντρώθηκε στην «ψεύτικη κληρονόμο» Anna Delvey/Sorokin, που καταδικάστηκε για απόπειρα διακεκριμένης κλοπής και κλοπή σε δεύτερο βαθμό το 2019, και το The Dropout του Hulu/Disney+, +), στο οποίο η Amanda Seyfried υποδύθηκε την Elizabeth Holmes, την απατεώνισσα της Silicon Valley που πλαστογράφησε διαγνώσεις εξετάσεων αίματος με την εταιρεία ιατρικής τεχνολογίας Theranos, και το 2022 καταδικάστηκε για τέσσερις περιπτώσεις απάτης. Η Holmes εξακολουθεί να εκτίει την ποινή 11 χρόνων και τριών μηνών που της επιβλήθηκε.
Η Gibson, με τον ίδιο τρόπο που το έκαναν η Sorokin και η Holmes πριν από αυτήν, απεικονίζεται (από την Κέιτλιν Ντέβερ του Dopesick) επίσης ως οριακός χαρακτήρας ενσάρκωσης κουλτούρας της απάτης, όπου το «fake it 'til you make it» καταλήγει φιλοσοφία ζωής άκρως επικίνδυνη, πέραν της έννοιας του θετικού μάντρα αυτοβοήθειας. Η αυστραλή wellness guru υπήρξε μία από τις πρώτες μίας ολόκληρης γενιάς απατεώνων, που χρησιμοποίησε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις εφαρμογές για να εξαπατεί τους ανθρώπους. Μεταξύ αυτής της διάσημης για όλους τους λάθος λόγους γενιάς, είναι και οι Simon Leviev, που έγινε γνωστός ως ο The Tinder Swindler, που εξαπατούσε γυναίκες σε εφαρμογές γνωριμιών αποσπώντας τους χρήματα, αλλά και ο Hargobind Tahilramani, που έγινε γνωστός ως The Hollywood Con Queen, που εκμεταλλευόταν εργαζόμενους στην κινηματογραφική βιομηχανία του Χόλιγουντ, προσποιούμενος διάσημους ηθοποιούς και σκηνοθέτες. Ακόμα και σε σύγκριση με αυτά, τα μεταγενέστερα σκάνδαλα απάτης, όμως, αυτό που έκανε η Gibson παραμένει ένα συγκλονιστικά σκληρό τέχνασμα: προσποιήθηκε ότι έπασχε από μία θανατηφόρα, ανίατη ασθένεια σε διαδικτυακές ομάδες υποστήριξης, προκειμένου να εκμεταλλευτεί ανθρώπους ευάλωτους, για να κερδίσει χρήματα και δόξα. «Αυτό που πρέπει να καταλάβετε είναι ότι η Belle δεν έχει φίλους, έχει followers», εξηγεί στο BBC η Aisha Dee που, στη σειρά, υποδύεται την μάνατζερ της Gibson, Chanelle (ο χαρακτήρας βασίζεται στην υπαρκτή, πρώην φίλη της, Chanelle McAuliffe). «Εάν, και μόνο τότε, θεωρήσει ότι έχει κάτι να κερδίσει, θα βρει τρόπο να προσκολληθεί στους άλλους», τονίζει.
Οι αντιπαρατιθέμενες ιστορίες δύο άλλων γυναικών της σειράς αποτυπώνουν τον επικίνδυνο αντίκτυπο που είχαν τα ψέματα της Gibson. Η Milla Blake (την οποία υποδύεται η Alycia Debnam-Carey) είναι μια 22χρονη δημοσιογράφος που μαθαίνει ότι πάσχει από επιθηλιοειδές σάρκωμα και γράφει στο blog της για την ασθένειά της. Ο χαρακτήρας είναι βασισμένος στην πραγματική Jessica Ainscough, η οποία έγινε διάσημη στο διαδίκτυο την ίδια εποχή με την Gibson. Η Ainscough, μέσω της ιστοσελίδα της, Wellness Warrior, κατέγραφε τον καθημερινό αγώνα της μετά τη διάγνωση του καρκίνου. Επίσης προωθούσε τη χρήση αμφιλεγόμενων εναλλακτικών θεραπειών, όπως αυτές που προσφέρει το Ινστιτούτο Gerson στο Μεξικό- μεταξύ αυτών, ένας κύκλος θεραπείας που ισχυρίζονται ότι ενεργοποιεί «την εξαιρετική ικανότητα του σώματος να αυτοθεραπεύεται μέσω μιας οργανικής, φυτικής διατροφής, ωμών χυμών, κλύσματος καφεϊνης και φυσικών συμπληρωμάτων». Η Wellness Warrior, δυστυχώς, έχασε τη μάχη με τον καρκίνο σε ηλικία 30 ετών.
Η Gibson, στη σειρά, «παγιδεύεται» στην διαδικτυακή κοινότητα της Blake. Σύντομα, όμως θα αρχίσει να «οικειοποιείται», όχι μόνο τις εμπειρίες της από τον καρκίνο, αλλά και τον τόνο της φωνής και τις φράσεις της, δημιουργώντας τη δική της περσόνα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όπως και η 22χρονη καρκινοπαθής δημοσιογράφος, έτσι και η Gibson ισχυρίζεται ότι είναι έμπιστη, αγαπητή και ειλικρινής φίλη για τους ακολούθους της, με τους οποίους μοιράζεται συμβουλές ζωής. Στηρίζει με έντονο τρόπο τις εναλλακτικές «θεραπείες» για τις ασθένειες κάθε είδους. Και οι δύο νεαρές γυναίκες παρουσιάζονται να ανταγωνίζονται μέχρις εσχάτων η μία την άλλη, προκειμένου να κερδίσουν τον τίτλο της αγαπημένης influencer των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με θέμα την αντιμετώπιση του καρκίνου.
Ο τρίτος χαρακτήρας της σειράς, η Lucy (Tilda Cobham-Hervey), είναι φανταστικός. Παρόλα αυτά, αποτελεί ένα σημαντικό πρόσωπο για την εξέλιξη της ιστορίας: αντιπροσωπεύει τον -άγνωστο- αριθμό οπαδών της Gibson που πράγματι είχαν διαγνωστεί με καρκίνο και, ενδεχομένως, επηρεάστηκαν να σταματήσουν τις επιστημονικά εγκεκριμένες θεραπείες για την αντιμετώπιση της ασθένειάς τους. Μεταξύ άλλων, οι προτάσεις της Gibson για τους καρκινοπαθείς ήταν η κατανάλωση βιολογικών λαχανικών, η εφαρμογή της αγιουρβεδικής «ιατρικής», η οξυγονοθεραπεία. Εύκολα μπορεί κανείς να καταλάβει, βλέποντας το Apple Cider Vinegar πώς ο τέλεια επιμελημένος διαδικτυακός τόπος ευεξίας θα μπορούσε να αποτελέσει έναν δελεαστικό και ασφαλή χώρο για όσους έχουν ανάγκη. Ωστόσο, η σειρά απομακρύνει τις προσεκτικά κατασκευασμένες εικόνες, προκειμένου να δείξει την άρρωστη πραγματικότητα που κρύβεται από κάτω.
Η γυναίκα που ξεγέλασε τον κόσμο
Όπως περιγράφεται λεπτομερώς στη σειρά, η αποκάλυψη για τη δράση της Gibson έγινε από δύο ερευνητές δημοσιογράφους της εφημερίδας The Age της Μελβούρνης- των Beau Donelly και Nick Toscano. Οι δύο τους, το 2017, συνέγραψαν το βιβλίο στο οποίο βασίζεται η σειρά, The Woman Who Fooled the World (Η γυναίκα που ξεγέλασε τον κόσμο). Στις αρχές του 2015, οι Donelly και Toscano αποκάλυψαν ότι, από τις 300.000 δολάρια Αυστραλίας, τα οποία η wellness influencer είχε ισχυριστεί ότι είχε δωρίσει σε διάφορες φιλανθρωπικές οργανώσεις, καταβλήθηκαν μόλις 7.000 δολάρια Αυστραλίας. Οι οικονομικές ανακρίβειες στους ισχυρισμούς της Gibson δημιούργησαν υποψίες που σύντομα επεκτάθηκαν και στις αντικρουόμενες ιστορίες γύρω από την υγεία της. Η instagrammer, μετά την εξομολογητική συνέντευξη στο Women's Weekly, έπεσε ξανά σε αντιφάσεις μιλώντας στο 60 Minutes Australia, τον Ιούνιο του 2015. Κατά τη διάρκεια της αποκαλυπτικής συνέντευξης, η Gibson παραδέχτηκε, ξανά, σε ένα βαθμό ότι εξαπατούσε το κοινό της, ισχυρίστηκε, όμως ότι και η ίδια ήταν θύμα αφού, την «εξαπάτησε» και «την πήρε στο λαιμό της» ο προαναφερθείς, μηδέποτε εμφανιζόμενος κομπογιαννίτης γιατρός, ονόματι «Mark Johns».
Πιθανότατα, η επιτυχία της κυκλοφορίας του Apple Cider Vinegar για το Netflix θα είναι μεγάλη. Ταυτόχρονα, όμως, θα πρέπει να σημάνει συναγερμό για όσους χρήστες του διαδικτύου ακολουθούν τυφλά ιατρικές συμβουλές από influencers χωρίς ιατρικά προσόντα αλλά με μεγάλη διαδικτυακή απήχηση. Το 2023, η παγκόσμια βιομηχανία ευεξίας άξιζε 6,3 τρισεκατομμύρια δολάρια. Εξακολουθεί, ωστόσο, να κρύβει ιδιαίτερα «σκοτεινά» στοιχεία, με αρκετές περιπτώσεις influencers που χειραγωγούν και βλάπτουν όσους αναζητούν ολιστικές θεραπείες. Μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο, ο Hongchi Xiao, ένας εναλλακτικός θεραπευτής, καταδικάστηκε για ανθρωποκτονία αφού μια 71χρονη διαβητική γυναίκα σταμάτησε να παίρνει την ινσουλίνη της ενώ βρισκόταν σε ένα retreat που διοργάνωνε ο καταδικασθείς. Το 2024, η Βραζιλιάνα influencer ευεξίας Kat Torres κρίθηκε ένοχη για εμπορία ανθρώπων και δουλεία.
Τι συνέβη στη συνέχεια;
Όπως αναφέρει το BBC, το 2017 η Gibson κρίθηκε ένοχη για πέντε παραβάσεις της νομοθεσίας περί καταναλωτών ενώ, στον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, διατάχθηκε από το ομοσπονδιακό δικαστήριο της Μελβούρνης να επιστρέψει 410.000 δολάρια Αυστραλίας στην πολιτεία της Βικτώρια. Είχε εισπράξει τα χρήματα ισχυριζόμενοι ότι υπηρετούσε φιλανθρωπικούς σκοπούς. Ο Guardian, το 2021, ανέφερε μία ακόμα έφοδο των Αρχών στο σπίτι της, λόγω ανεξόφλητων προστίμων που της είχαν επιβληθεί. Τα πρόστιμα, όπως σημείωνε το βρετανικό μέσο, ανέρχονταν με τις προσαυξήσεις σε πάνω από 500.000 δολάρια Αυστραλίας.
Γιατί, όμως, έστησε όλη αυτή την απάτη; Ήταν για τη φήμη και την προσοχή, που αποζητούσε έχοντας περάσει μία εξαιρετικά προβληματική παιδική ηλικία, ή ήταν όλο ένα απροκάλυπτο σχέδιο για να βγάλει χρήματα; Ορισμένοι μπορεί να αποδίδουν τους ψευδείς ισχυρισμούς της Gibson στο σύνδρομο Μινχάουζεν (μια κατάσταση που ονομάζεται επίσης παραπλανητική διαταραχή και ορίζεται ανάγκη κάποιων ανθρώπων να «λάβουν κάποια μορφή ψυχολογικής επιβεβαίωσης, όπως προσοχή, συμπάθεια ή σωματική φροντίδα», ισχυριζόμενοι ότι είναι άρρωστοι). Σε άρθρο του για τον Guardian το 2015, ο νευρολόγος Jules Montague γράφει πως, «οι παραπλανητικές διαταραχές και η μυθομανία μπορεί να επικαλύπτονται. Τα εξωτερικά κίνητρα μπορεί να μην οδηγούν στην αρχική συμπεριφορά, αλλά να ακολουθήσουν στη συνέχεια. Η Gibson μπορεί αρχικά να απολάμβανε τον ρόλο της ασθενή. Στη συνέχεια, όμως, δεν απέρριπτε και τα χρήματα που αυτός ο ρόλος της εξασφάλιζε».
Ό,τι και να ισχύει, η ιστορία της wellness influencer είναι ιδιαίτερα ανησυχητική: ένα εκρηκτικό κοκτέιλ που περιλαμβάνει την κουλτούρα του διαδικτύου σε μία -ακόμα- σχετικά αφελή εποχή, μία κοινότητα χρηστών που αναζητούν την ευεξία σε κάθε πτυχή της ζωής τους και μία απατεώνισσα που, ενδεχομένως, υπέφερε από τις ίδιες της τις αυαταπάτες. Πώς θα μπορούσε, εξάλλου, να πιστεύει ότι η αλήθεια δεν θα έβγαινε κάποια στιγμή στην επιφάνεια; Το Netflix τονίζει ότι, η Gibson, δεν έχει πληρωθεί για την ιστορία της. Ακόμα δεν είναι γνωστή η αντίδρασή της στην κυκλοφορία της σειράς. Στην πραγματικότητα, η ίδια αποφεύγει τις δημόσιες εμφανίσεις από όταν ξέσπασε το σκάνδαλο. Το 2020, εμφανίστηκε σε ένα βίντεο από τη Μελβούρνη, όπου ισχυριζόταν ότι ανήκει στην κοινότητα Omoro, μια αιθιοπική εθνοτική ομάδα. Είπε ότι, πλέον, την αποκαλούσαν «Sabontu». Στο βίντεο μοιράστηκε, επίσης, την επιθυμία της να συγκεντρώσει χρήματα για την κοινότητα. Τον Φεβρουάριο του 2024, ένας δημοσιογράφος από την εκπομπή A Current Affair του Channel 9 την εντόπισε σε ένα πρατήριο καυσίμων και τη ρώτησε γιατί δεν είχε πληρώσει ακόμα το πρόστιμο σε βάρος της. «Έχε λίγη ανθρωπιά. Δεν έχω πληρώσει επειδή δεν έχω την οικονομική δυνατότητα να το κάνω», του απάντησε εκείνη.
Ωστόσο, παρότι η Gibson παραμένει μία από τις πιο διάσημες scammers ευεξίας εκεί έξω, μάλλον δεν πρόκειται να είναι η τελευταία. Σειρές όπως το Apple Cider Vinegar εξακολουθούν να αποτελούν μια ζωτική, απαραίτητη υπενθύμιση ότι το διαδίκτυο είναι γεμάτο από ανθρώπους με προσεκτικά κατασκευασμένες ταυτότητες - πραγματικές και ψεύτικες - και ότι η μόνη πραγματικά υγιής αντιμετώπισή τους εμπεριέχει γερές δόσεις σκεπτικισμού.
